14/7/93

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین بارئ الخلائق اجمعین ثم الصلاة والسلام علی البشیر النذیر سیدنا ونبینا وحبیب قلوبنا ابی القاسم المصطفی محمد وآله الطاهرین.

ربنا لا تکلنا الی انفسنا طرفة عین ابدا.

بحث نظام اجتماعی که شروع کردیم و کلیات آن را مطرح نمودیم و بعد از آن وارد اولین بحث جزئی از مباحث خورده نظام نظامهای اجتماعی شدیم نظام امامت بود وبرای نظام امامت مجموعه‌ای از بحثها عنوان کردیم و در آنجا دنبال آیات و روایات و متون مورد استفاده در این بحث نظام اجتماعی به طور عام و نظام امامت به طور خاص بودیم که به مجموعه‌ای از احادیث و زیارت نامه‌ها و ادعیه شروع کردیم در احادیث حدیث امام رضا علیه السلام مورد بحث قرار گرفت وجایگاه امام وکارهایی های امام و نقش امام در کلیة ابعاد نظام اجتماعی و نظام تربیت افراد و حرز و حراست از مکتب و از دولت اسلامی و از امت اسلامی اشاره شد یکی از آن متون مورد استفاده بحثهای فراوانی که در زیارت جامعه درمعرفی امام بود که اشاره کردیم یکی از منابعی که امروز می‌خواهیم اضافه کنیم که جای تأمل و دقت و مطالعه دارد و می‌تواند منبع خوبی برای بحث نظام اجتماعی و نظام امامت که به طور متمرکز روی این دو بحث عنایت داشته و دارد دعای عرفة امام زین العابدین در صحیفة سجادیه است که این دعا دعای است که ابعاد گوناگونی را مورد توجه قرار داده است اما نظمی که در خود دعا دیده می‌شود نشان دهندة آن تسلسل و آن نظام هرمی که در نظام اجتماعی مطرح کرده بودیم اینجا به خوبی به چشم می‌خورد امام علیه السلام بعد از ستایش خداوند متعال و بیان آن ابعاد ربوبیت خدا به بحث توحید و یگانگی او در تمام زمینه‌ها ودر همة سور وتوحید ذات وتوحید صفات و توحید افعال را به خوبی ترسیم می‌کند و حتی نحوة آفرینش نحوة تأثیر گذاری خدا در نظام آفرینش و استقلال خدا در تدبیر برنامه ریزی کلیة فعل وانفعالاتی که در جهان حاصل می‌شود به طور بسیار زیبایی توحید وابعاد آن ترسیم می‌شود و بعد از آن وارد بحث نبوت و پیامبری خاتم انبیاء صلوات الله علیهم به عنوان آن پیامبری که برگزیدة خاص خداست از راه صلوات بر پیامبر صلوات الله علیه وآله این جایگاه پیامبر را توضیح می‌دهد و حقوق پیامبر را بر جامعة اسلامی و مسلمین بر اساس آن عملکرد پیامبر و کارکرد رسالت در تنظیم این نظام اسلامی بیان می‌شود و بعد از آن وارد بحث امامت بشویم ودر خصوص اهل بیت علیهم السلام امام سجاد علیه السلام می‌فرماید رب صل علی اطائب اهل بیته الذین اخترتهم لامرک و جعلتهم خزنة علمک و حفظة دینک وخلفائک فی دینک وحججک علی عبادک وطهرتهم من الرجس والدنس تطهیرا به ارادتک و جعلتهم الوسیلة الیک و المسلک الی جنتک آن شش نکته‌ای که در تأثیرگذاری امام رهبر رهبر معصوم در کل شؤون مربوط به جامعه و افراد در اینجا اشاره شده است که از کجا شروع می‌شود تأثیر گذاری امام و چگونه تا آخرین مراحل کار و نتیجة کار که بحث رسیدن ورساندن انسانها به خداوند متعال و و وظیفة امام این است که خلق الله به الله برسانیم این کل وظیفة امام است از آغاز استقلال انساندر تصمیم گیری یعنی رسیدن به سطح مناسب آگاهی تعقل و انتخاب رفتاری که زندگی انسان بر او شکل می‌گیرد و خاتمة انسان و سرنوشت انسان با این انتخابها شکل می‌گیرد از آغاز این حرکت تا رسیدن به نتیجه دراین مقطع مطرح می‌شود که آنها را شایستة این چنین جایگاهی قرار داده است چرا چون خداوند آنها را برای امر خودش یعنی برای کار خودش خدا اینها را نتخاب کرده است یعنی بسیار بزرگ و مهم و آنها را مخزن علم خودش و آن منبع علم خودش قرار داده است تا این که با این علم خدا دادی والهی اینها بتوانند بشریت را رهنمون باشن ودین خدا را که کلیة آن نظام لازم برای سعادت انسانیت است آن دین را حفظ کنند پس کار کرد امام را دارد تعیین می‌کند و او از چنین جایگاه رفیعی برخوردار است که منتخب خداست مخزن علم الهی است حافظ دین خدا و خلیفة خدا در سرزمین او یعنی خلافت او بر اساس این که او جای خدا را خدا خودش به او داده است یعنی او را به عنوان پاسدار دین خدا قرار داده است و لذا خلیفة خدا در سرزمین او و حجت او بر بندگانش که معصوم هستند تأکید ما روی این نقشهای شش گانة معصوم به لحاظ این که عصمت یک صفت مقوم هست در این لذا ما این تأثیرات را برای یک مجتهد جامع الشرائط قائل نیستیم برای مجتهد جامع الشرائط بعضی از این شؤون را طبق ادله خود ائمه علیهم السلام قائل شدند اما بقیة شؤون امام خاص خود امام از به لحاظ این که متقوم به عصمت امام است به همین خاطر فرموده وطهرته من الرجس والدنس تطهیرا بارادتک چون خدا فرمود انما یرید الله یعنی ارادة خدا اینجا در آیه تصلیح شده است و امام هم به آن اشاره دارد و بعد فرمود وجعلتهم الوسیلة الیک امام وسیله و حلقة وصل است بین خدا و مردم و خدا یعنی هم از خدا می‌گیرد چون خدا او را جعل کرده است رابطه رابط بین خدا و خلق و بین خلق وخدا لذا این سفری که معصوم دارد یک سفر کاملی است پس خدا می‌پذیرد و مردم را وقتی خودش به خدا رسید مردم را با خودش ودر کنار خودش و پیرو خودش به خدا می‌رساند و جعلتهم الوسیلة الیک والمسلک الی جنتک تا رسیدن به آن نتیجه وعاقبت نهایی که سعادت بشریت است امام امام است ولذا در آیات کریمه یعنی این که یوم ندعوا کل اناس بامامهم این امامت فقط مال دنیا نیست که در عالم دنیاست بعد رهایشان کند این امام امام است تا آخر خط است و این بسیار نکتة قابل توجهی است که در اینجا مورد توجه قرار گرفته است بعد این که این چنین انسانهایی اینها مستحق درود فرستادن وصلوات هستند این را بیان می‌کنند و بعد از او وارد مقطع خاص می‌شوند آن به طور کلی آنجا مطرح کرده است بعد این که هر زمانی امامی دارد امام علیه السلام اینجا درنگ می‌کنند ویک بحث مفصلی را آغاز می‌کنند اللهم انک ایدت دینک فی کل اوان لامام اقمته علما لعبادک هیچ برهه‌ای از زمان عالم دنیا خالی از امامی که خداوند او را به عنوان پرچم خودش یا پرچم دار خودش برای بندگان که راه را گم نکنند تعیین کرده و تأیید کرده است یعنی دین خدا با وجود امام معصوم تأیید می‌شود دین بدون امام گویا این دین بدون پشتوانه است امام پشتوانة دین است چون دین قابل تحریف است باید یک وجود خارجی باشد که پاس بدارد این دین را نگذارد تحریفها وارد این دین بشود مانع است که باید خودش هم معصوم باشد توانمند باشد در حدی از اقتدار باشد که بتواند این وظیفه را انجام بدهد ومنارا فی بلادک بعد ان وصلت حبله بحبلک و جعلته الذریعة الی رضوانک وافترضت طاعته و حضرته معصیته برای این که امام کارا باشد و بتواند نقش خودش را ایفا کند خداوند در متن قانون ونظام اجتماعی اطاعت از امام را لازم و معصیت این امام را مورد به عنوان یک خطر اعلام کرده است و مورد تحضیر قرار داده است وامرت بامتثال اوامره و الانتهاء عند نهیه و ان لا یتقدمه متقدم ولا یتأخر عنه متأخر باید پا به پای امام حرکتا کرد نه از آن جلوتر رفت و نه از آن عقبتر ماند یعنی آن بحث تولی یا ولایت و پیروی یک پیروی عملی است نه فقط یک پیروی قلبی ولایت قلبی اینجا کافی نیست نظام به این متقوم است که همه پیرو او باشند واو پیشاپیش مجموعه حرکت کند فهو عصمت اللائذین وکهف المؤمنین و عروة المتمسکین وبهاء العالمین امام در حقیقت اینجا تمام کسانی که به او پناهنده می‌شوند او پناهگاه آنهاست و کهف المؤمنین آن کهف و آن جایگاهی است که مؤمنان به سوی او وبه سمت او ودر پناه او پناه میگیرند وخودشان را آنجا حفظ می‌کنند وعروة المتسکین کسانی که اهل تمسک هستند و اهل پایبندی هستند امام آن دستگیره‌ای است وآن جای چنگ زدنی است که آنهایی که می‌خواهند به قانون خدا به آن حبل الله چنگ بزنند به او چنگ میزنند واو را محکم می‌گیرند وبهاء العالمین و آن بهاء و عظمت و اقتدار و آنچه که موجب بزرگی این جهانیان و بشریت می‌شود که به اینها هیبت می‌دهد و به آنها جایگاه و عظمت می‌دهد بهاء العالمین بزرگی از آن امام است یعنی به برکت امام اینها جهانیان به این بزرگی می‌رسند به اقتدار میرسند بدون امام انسانها در حقیقت کم میآورند چرا چون آن مقومهای اصلی این جایگاه با عظمت را نخواهند داشت بعد وارد درس امام معصوم می‌شود که خب حالا خداوند چه چیزهایی چه انتظاراتی از امام زمان دارد و خداوند چه امکاناتی به این امام باید بدهد آته من لدنک سلطانا نصیرا وافتح له فتحا نصیرا اعنه به رکنک الاعز اشدد ازره قوی عضدک راعی بعینک احمی بعرضک که این صفات نشان دهندة این است که امام چه نیازهایی دارد برای این که این امام به این وظائف خودش به خوبی عمل کند خداوند باید حمایت کند چه حمایتهایی از طرف خدا به این امام می‌رسد و در حقیقت آن مجموعة اگر بخواهیم تعبیر کنیم تعبیر مناسب مجموعة راهکارهای و مجموعة امکاناتی که در یک نظام اسلامی باید فراهم بشود و در این دعا امام ما را به آنها توجه دهد یعنی اگر بخواهد یک دولت جهانی اسلامی تحقق پیدا کند که امام دارد به این بعد بسیار مهم یعنی به اصل امامتی که مورد غفلتی خیلیها قرار گرفته است و به بحث انتظار فرجی که انتظار فرجی که پیامبر صل الله علیه واله به او نوید داده است به هر دوی اینها امام در این دعای عرفه اشاره می‌کند و آسیبهایی که به جامعة اسلامی رسیده واحیا به ما اماته الظالمون من معالم دینه اجلوا به صدأ الجور عن طریقتک ابن به الضراء من سبیلک ازل به الناکبین عن صراطک امحق به بغات قصدک عوجا این نسبت به دشمنان نسبت به دوستان و نسبت به همراهان الن جانبه لاولیائک ابسط یده علی اعدائک هب لنا رأفته و رحمته و تعطفه و تحننه رابطة امام با مردم با پیروان چگونه باید باشد بر اساس رأفت ورحمت و عطف تحن و اجعلنا وظیفة ما نسبت به امام چگونه باید باشد سامعین مطیعین و فی رضاه ساعین والی وصلته والمدافعة عنه مکلفین والیک والی رسولک صلواتک اللهم علیه و آله بذلک متفرقین این یک فراز فراز مهم بعدی این است که می‌فرماید خب اولیاء و پیروان خاص این امام که در حقیقت حامیان این امام هستند و آن بستر حرکت امام چه کسانی هستند اینها اولیائی هستند المعترفین بمقامهم اولا باید قبول کنند و اعتراف کنند مقام این ائمه را المتبعین منهجهم صد در صد پا به پای این امامان معصوم حرکت کنند المخطفین آثارهم المستمسکین بعروتهم المتمسکین بولایتهم المهتمین بامامتهم حالا این ولایت و امامت را جدا کرده است المسلمین لامرهم در حد تسلیم رسیده باشند المجتهدین فی طاعتهم ببینید اجتهاد اینجا آمده است در طاعت نه اجتهاد در احکام اجتهاد در طاعت آمده است یعنی اجتهاد عملی است در اینجا نه نظری یعنی ما در بحثهایی اشاره کرده بودیم که بحث فقه غیر از بحث اجتهاد است تفقه خیلی دقیقتر و عمیقتر است از اجتهاد اجتهاد در آیات و روایات برای مباحث عملی آمده است این اجتهاد عملی یعنی بذل غایة الجهد والوسع للعمل الصحیح بر خلاف آن اجتهادی که آقایان معنی کردند وگفتند اجتهاد در وسع تحصیل الظن بالحکم الشرعی که آسیب دارد وبعد اصلاح شده است تکمیل شده است و هنوز آسیبهای این نوع از فهم اجتهاد و این اصطلاح هنوز در جامعة ما وجود دارد در هر صورت اینجا بحث اجتهاد در طاعت امام آمده است المنتظرین ایامهم انتظار رویهای عدل ائمه علیهم السلام المادین الیهم اعینهم الصلوات المباراکات الزاکیات النامیات الغافیات الراحات وسلم علیهم وعلی ارواحهم وجمع علی التقوی امرهم بحث وحدت بر اساس تقوی اصلح لهم شؤونهم وتب علیهم انک انت التواب الرحیم ببینید امام قبل از این که اصلا وارد مباحث توبه واستغفار و تربیت افراد بشود آن ساختار این نظام اجتماعی جایگاه نظام امامت را در این مجموعة نظام اسلامی مطرح می‌کند بعد وارد مباحث فردی بین انسان و خدا چه ارتباطی هست انسان گناه کرده است انسان کوتاهی کرده است چون یکی از ابعاد کوتاهی همان است که انسان در این اقتضائات این نظام اجتماعی نظام امامت را مراعات نکند یعنی گناه منحصر به این نیست که انسان برود و العیاذ بالله یک دروغی بگوید یک غیبتی مثلا انجام دهد فردی نیست گاهی بعضی گناه‌ها گناه‌های اجتماعی هستند که آثار بسیار مخربی دارد اول نظام را یعنی یک نقطة یعنی دو نقطه اینجا در این دعا هست خلاصه کنم یکی بحث توجه به این که یک نظام اجتماعی وجود دارد که این نظام اجتماعی یک نظام هرمی بر او حکومت می‌کند از خدای وحده لا شریک له شروع می‌شود به پیامبر که حلقة وصل است بین خدا و بین خلق می‌رسد پیامبر هم در امامت آن مسیر کلی دین را خلاصه کرده است و ابهام همه کارة این خلق وجامعة اسلامی وجامعة انسانی و روز قیامت می‌شود خب این ساختار را تبلیغ می‌کند بعد وارد بحث توبه واستغفار می‌شود با توجه وبا عنایت به این ساختار نظام اجتماعی که این خودش جای دقت ومطالعه است چرا امام این طوری شروع کرده است یعنی شروع نکرده است از رابطة فرد با خدا بلکه شروع کرده است از یک نظام اجتماعی بسیار محکم و متین و مستدل و در درون این نظام اجتماعی رابطة انسان وخدا را هم تعریف می‌کند و بحث کوتاهی و بعد یعنی آسیبها را می‌گوید آسیبهایی که انسان متعرض آنها می‌شود راه حل آسیبها چگونه ترمیم می‌شود و آن حالت ایده آل ومطلوبی که یک انسان مسلمان بگوییم فرهیخته و خدایی که باید باشد تا آخر دعا امام اینها را یک یک بیان می‌کند و در حقیقت یک منظومة کاملی است از یک نظام اجتماعی فردی که همه چیز همة ابعادو اجزاء او هماهنگ هستند و هر چیزی در جای مناسب خودش قرار داده شده است لذا این دعا به عنوان یک الگو و یک نظام جامعة اسلامی را در بر دارد که جای یک مطالعة جدی و شرح با همین نگاه دارد ان شاءالله خدای متعال کمک کند که بتوانیم از این منبع و سرچشمة معرفت بهره مند شویم الحمدلله رب العالمین وصلی الله علی سیدنا محمد وآله الطاهرین.