درس خارج فقه استاد محمدجواد محمدی‌گلپایگانی

موضوع: کتاب الصوم/ مفطر پنجم/

مسائلی که در پیش داریم در مورد مفطر پنجم بود یعنی دروغ بستن به خداوند متعال و پیغمبر مکرم اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام و فروعات مختلفی که در پیش هست این چند مسئله بیشتر بحثش مصداقی است یعنی مطلب جدیدی ندارد و همان مواردی است که در مقدمه بیان شد بنابراین مسئله 21 را با هم مرور می‌کنیم_إذا سأله سائل: هل قال النبی کذا؟ فأشار، نعم، فی مقام لا، أم لا فی مقام، نعم، بطل صومه_کسی از دیگری سوال کرد که پیغمبر مکرم در مورد این مسئله چنین فرموده اند؟ در حالی که پیغمبر نفرموده باشد و این آقا هم با سر اشاره کند که بله ولو چیزی هم نگوید ولی خب با علامت سر اشاره نماید که پیغمبر چنین چیزی فرموده اند یا این که پیغمبر مطلبی را فرموده باشند و این هم با علامت سرش اشاره نماید خیر خب اینها مبطل صوم است زیرا این همان اخبار بالاشاره است مثل اسناد بالاشاره ملاک و میزان و معیار چه بود؟ این بود که اسناد خلاف واقع داده بشود عمدا و باقصد حالا آیا با اشاره اسناد محسوب می‌شود؟ مصداق اخبار است؟ بله هست پس لفظ موضوعیت ندارد کلام موضوعیت ندارد و هرگونه اسنادی با هرگونه مبرزی اصطلاحاً ترتیب اثر داده میشود و به آن اسناد گفته می شود که اگر خلاف واقع باشد به آن دروغ می‌گویند پس بنابراین مبطل صوم است این مسئله 21.

مسئله ۲۲_إذا أخبر صادقاً عن الله أو عن النبی مثلاً ثمّ قال: «کذبت» بطل صومه ، وکذا إذا أخبر باللیل کاذباً ثمّ قال فی النهار: ما أخبرت به البارحة صدق._مصداق دیگری از غیر واقع به این شکل است که اگر خبر راستی را نسبت به خدا و اولیای الهی بدهد و بعد بگوید دروغ گفتم خب وقتی می گوید دروغ گفتم این دروغ گفتم الانش یک اسناد خلاف واقع است در حالی که پیغمبر یک فرمایشی را گفته‌اند این دارد می‌گوید من دروغ گفتم این خودش می شود یک اسناد وقتی می گوید دروغ گفتم یعنی پیامبر مکرم چنین مطلبی نفرموده‌اند خب این هم مصداق خلاف واقع است بنابراین روزه اش باطل است یا اگر کسی در شب ماه رمضان که روزه نیست شخص مکلف یک خبر دروغ را اسناد بدهد به خدا و اولیای الهی یعنی پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام و در روزش چه بگوید؟ بگوید آن مطلبی که دیروز گفتم مطلب درستی بود و لو همان مطلب را هم نگوید و همین برای صدق اسناد کافی است و روزه اش هم باطل است.

مسئله 23:إذا أخبر کاذباً ثمّ رجع عنه بلا فصل لم یرتفع عنه الأثر، فیکون صومه باطلاً، بل وکذا إذا تاب بعد ذلک فإنّه لا تنفعه توبته فی رفع البطلان._ این مسئله موضوع رجوع از کذب است کسی یک مطلب دروغی را بگوید و بلافاصله بگوید ببخشید دروغ گفتم آیا اثری دارد؟ از لحاظ وضعی اثری ندارد زیرا وقتی روزه باطل شد دیگر کاری نمی‌شود کرد مثل اینکه کسی یک لیوان آب بخورد بعد بگوید ببخشید که آب خوردم خب روزه دیگر باطل شده است پس بنابراین کسی که خبر کذبی را عمداً می دهد و بعد_ بلافصل_ بلافاصله از آن خبر برمیگردد و تصحیح می‌کند و می‌گوید چنین چیزی نبود_لم یرتفع عنه الأثر_ اثر اینکه بطلان صوم است مرتفع نمی شود و اثر برداشته نمی شود به چه دلیل؟زیرا بعد از تحقیق کذب روزه باطل می‌شود و بعد روزه که باطل شد دیگر درست نمیشه_الشی۶ لاینقلب ما وقع علیه_ انقلاب محال است زیرا چیزی که واقع شد دیگر دچار انقلاب نمی شود باطل که دیگر درست نمی شود حتی اگر توبه کند لذا توبه هم در این مسئله اثری ندارد بلکه در سایر مسائل هم همین‌گونه است مثلاً کسی که نماز نخوانده و توبه نماید این توبه کردن سبب نمی‌شود که قضای نمازش را به جا نیاورد.

مسئله 24: مسئله نسبتاً مفصلی است_لا فرق فی البطلان بین أن یکون الخبر المکذوب مکتوباً فی کتاب من کتب الأخبار، أوْ لا، فمع العلم بکذبه لا یجوز الإخبار به ، وإن أسنده إلی ذلک الکتاب، إلّا أن کون ذکره له علی وجه الحکایة دون الإخبار، بل لا یجوز لإخبار به علی سبیل الجزم مع الظنِّ بکذبه ، بل وکذا مع احتمال کذبه ، إلّا علی سبیل النقل والحکایة، فالأحوط لناقل الأخبار فی شهر رمضان مع عدم العلم بصدق الخبر أن یسنده إلی الکتاب، أو إلی قول الراوی علی سبیل الحکایة._ موضوع این مسئله بیان حالات ذهنی مکلف و صائم است نسبت به آن خبر یعنی گاهی اوقات انسان ۱_ علم دارد به کذب بودن آن خبری که دارد می گوید ۲_ گاهی اوقات ظن دارد و ظن هم می‌تواند معتبر و یا غیر معتبر باشد ۳_وگاهی هم احتمال می‌دهد خب این سه حالت را مرحوم مصنف در این مسئله 24 مطرح می‌کنند که یک وقت نمی دانیم چیزی را که داریم می‌گوییم دروغ است است اگر علم به کذب دارد اینجا حق ندارد اخبار به این خبر کذب نماید ولو با اسناد به یک منبع مثلاً بگوید طبق فلان کتاب یا فلان منبع پیغمبر اکرم اینجور فرمودند الان اینجا از پیغمبر اکرم نقل کرده و اسناد داده شده به یک کتابی. اگر علم دارد بنابراین می فرماید _ومع العلم..._ اگر می داند که دروغ است حق اسناد و اخبار را ندارد _وإن أسنده إلی ذلک الکتاب_ولو بگوید طبق فلان کتاب مگر اینکه اخبار نکند بلکه حکایت نماید فرق حکایت با اخبار در این است که اخبار اسناد است مثلاً اخبار اینگونه است پیغمبر اکرم اینگونه فرمودند امیرالمومنین اینگونه فرمودند ولی یک وقتی حکایت است می‌گوید در آن کتاب نوشته است یا صاحب آن کتاب گفته که این جوری! خودش هیچ اخباری از فرمایش پیامبر ندارد می‌گوید در آن کتاب نوشته پیغمبر اینگونه فرمودند کاملاً حالت حکایت دارد خب در اینصورت روزه باطل نمی‌گردد.

۲_اگر انسان مطلبی را می‌شنود که واقعا معلوم است جعلی می باشد با این حال نقل می‌کند این هم ایشان می‌فرمایند صحیح نیست البته به صورت مردد می تواند بگوید. ولی به صورت جزمی نمی تواند بگوید.

۳_جایی که احتمال می دهد یک مطلبی کذب باشد باز هم نمی‌تواند به صورت جذم بگوید مگر اینکه نقل و حکایت نماید و احتیاط این است که کسانی که در ماه رمضان نقل اخبار می‌کنند مثل وعاظ و منبری ها وعلم و یقین به صحت آن روایات ندارند احتیاط این است که_أن یسنده إلی ذلک الکتاب أو إلی قول الراوی علی سبیل الحکایة_ به کتاب و یا راوی اسناد دهد مثلاً بگوید زراره اینگونه فرموده است این هم مسئله 24.