موضوع:
ادامه بررسي بيانات آخوند مبني بر اينکه ماهيت حکايت وجود است و وجه دوم بر اينکه ماهیت
و وجود در نظر آخوند در خارج اتحاد دارند
خلاصه جلسه قبل: (عرض
شد که عده ای اصالت وجود آخوند را اینگونه تفسیر کرده اند که در
خارج وجود هست و ماهیت ظهور ذهنی آن واقعیت خارجی است که
همان وجود است. و تمسک کرده اند به «الماهیات حکایات الوجود». ما عرض
کردیم که با اینکه این عبارات ظهور دارد در همان حرفی که
قوم میزنند اما میتوانیم اسم این ظهور را بگذاریم
ظهور بدوی زیرا عبارات زیادی از آخوند خلاف آن هست و
منظور آخوند این است که راه شناخت وجود از طریق ماهیت است و
این حرف با تمام بیانات آخوند تطابق دارد. بیان نهم از
بیانات آخوند این است: )
الماهیة حکایة الوجود.[1]
9 صفاته الکمالیة عین ذاته کما أن الماهیة عین
الوجود.فراجع:
الأسفار/ ج6/ ص251-252
المقصود من هذا الفصل ... الذات.شواهد الربوبیة/ ص52
صفات الواجب ... صفات الحق.المشاعر/ مجموعه رسائل فلسفی/ ج4/ ص394
فکما أن وجود الممکن
... بوجود ذاته المقدس.10 الوجود عین الماهیة کما أن نوع البسیط عین
جنسه و فصله.فراجع:
الأسفار/ ج1/ ص68
الوجود نفس ثبوت الماهیة ... من قبیل اتصاف البسائط
بالذاتیات لاتحادها به.المسائل القدسیة/ مجموعه رسائل فلسفی/ ج4/ ص233
الوجود نفس
ثبوت الماهیة ...بالفصول المتحدة بها.11 الوجود عین الماهیة کما أن الجنس عین الفصل.فراجع:
المشاعر/ فقره 32
قد اطبقت ألسنة ... فهکذا حال الماهیة و الوجود.12 الجنس عین الفصل فی الخارج بالوجود کما أن
الماهیة عین الوجود.فراجع:
الأسفار/ ج4/ ص292-293
اعلم أن الفصول البسیطة ... کما
بین الوجود الشخصی و الماهیة النوعیة.13 وجود المقدار عین وجود ما یتقدر به[2]کما أن الوجود عین الماهیة.
الأسفار/ ج3/ ص152
[3] الزمان ... ککون
الوجود من عوارض الماهیة و الذات الموجودة بذلک الوجود.الأسفار/ ج3/ ص208
عروض ... و الوجود للماهیة.(تا الان یک شاهد آوردیم که نمیتوان تفسیر
کرد از عبارت الماهیات حکایات الوجود به اینکه ماهیات در
خارج موجود نیست. حال وجه دومی هم ذکر میکنیم)
و هنا وجه آخر یؤیّد به ما ذکرناه و هو أن الآخوند صرح
بأن الماهیات أعراض ذاتیة للوجود و لا یتم ذلک إلا بأن تکون
الماهیات موجودة فی الخارج بحیث یکون الوجود متصفة بها
حقیقة.
(آیة الله جوادی دام ظله میفرمایند بحث
ماهیات در فلسفه استدرادی است. همینطور علامه
طباطبایی ره.)
فراجع:
الأسفار/ ج1/ ص32
و مسائله ... اعراضا فی الفلسفة الأولی.تعلیقة حکیم سبزواری/ ج1/ ص613-614
أ لیس
... للوجود.تعلیقات شفاء/ ج1/ ص53
الوجود المطلق ... عوارضه
الذاتیة.مجموعه آثار استاد شهید مطهری/ ج5/ ص199
اینکه
حاجی سبزواری میگوید ... ذکر میشود.(شاهدش این است که آخوند و قبل از او بحث ماهیات و بحث
مقولات را در فلسفه بحث کرده اند و نگفته اند که استدرادی است.)
[1]
السفر
الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الثالثة/ في تحقيق الجعل
و ما يتصل بذلك /فصل الثانی/ في الإشارة إلى مناقضة أدلة الزاعمين أن الوجود لا يصلح
للمعلولية./ ج1/ ص403
[2] در اعراض دو نظر است
یکی نظر مشائین است که میگویند: محمول
بالضمیمه و معروض داریم که محمول بالضمیمه خودش ما بازای
مستقل دارد مثل علم طبق نظر مشائین. دسته ی دیگر طبق نظر
مشائین اعراض خارج محمول اند مثل مقدار که مثلا یک متر مکعب آب
چیزی غیر خود آب نیست بلکه از حاق خود ذات انتزاع
میشود. و نظر دوم نظر آخوند است که میگوید: همه ی اعراض
خارج محمول اند.سرّ این اختلاف نظر این است که مشائین حرکت در
جوهر را محال میدانستند لذا موضوع را ثابت میگرفتند اما آخوند
میگوید که خود موضوع تغییر میکند. اما
جایی که متفق علیه است مقدار است.