موضوع: بررسی مبنای آخوند درباره ی علم حصولی
و المحکی هو الوجود و الحکایة هی الماهیة.[1]
قوله: و المحکی هو الوجود و الحکایة هی الماهیة.
قد یستظهر من هذا القول أن الماهیة ظهور ذهنی للوجود فهی ذهنیة محضة لا واقع لها فی الخارج و إنما الواقع للوجود و یحصل لذلک قول فی تفسیر أصالة الوجود و اعتباریة الماهیة و هو أن الوجود موجود فی الخارج و الماهیة ظهور ذهنی له من دون أن یکون لها واقع فی الخارج.
(حضرت آیت الله جوادی آملی دام ظله میفرمایند که بحث از ماهیت و عدم در فلسفه استدرادی است. مثل اینکه ذهن با واقعیتی مواجه میشود در خارج که ما آن را سفید درک میکنیم ولی آنچه که در خارج هست سفید نیست.)
قد یؤید ذلک بما فی الأسفار
العارف البصیر یعلم أن هذا ... فی المدارک العقلیة و الحسیة ... أن العالم کلها خیال فی الخیال.[2]
مبنای آخوند درباره ی علم حصولی:
و لکن للآخوند مبان منها:
أن العلم الحصولی خاص بالماهیة لما أنها لا بشرط بالنسبة إلی الوجود و العدم فهی لا بشرط بالنسبة إلی ترتب الآثار و عدمه فیجوز أن تحصل فی الخارج و تترتب علیها آثارها و تحصل فی الذهن و لا تترتب علیها آثارها، فهی بأنفسها تحصل فی الذهن و لا یکون العلم علما إلا بحصول  حقیقة الشیء فی الذهن و ذلک بخلاف غیر الماهیة فإن الوجود حیثیته حیثیة الخارجیة و ترتب الآثار فیستحیل حصوله فی الذهن و من هنا حکم بأن مفهوم الوجود اعتباری، و لا یمکن العلم بالوجود إلا بالمشاهدة أی العلم الحضوری.
(فهم وجود، فهم نیست بلکه مفهمومی است اعتباری.)
کل ما یرتسم بکنهه فی الأذهان[3]...
و
لیس الوجود کما...العرفان الشهودی.[4]
و منها أن الماهیات موجودة فی الخارج و توجد بعینها فی الذهن کما هو المبحوث عنه فی مبحث العلم الحصولی.
(در بحث علم حصولی میخواهیم اثبات کنیم که ماهیتی که در خارج هست را به آن علم حصولی پیدا میکنیم که در خارج دارای آثار است و در ذهن آثار خارج را ندارد.)
فإذا التفتنا إلی المبانی الآخوند نعرف أن مراده من کون الماهیة حکایة للوجود أن الحکایة لا یتیسر عن الوجود إلا بحصول ماهیته فی الذهن.
و یؤید ما ذکرنا أن الآخوند صرح بعینیة الوجود و الماهیة فی الخارج بتعبیرات تبلغ 13 وجها.

---