السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الثانیة/ الفصل الرابع فی أن الوجود لا ضد له و لا مثل له/ تتمة/ شبهه معدوم مطلق/ جواب سوم آخوند به شبهه معدوم مطلق/اشکال استاد فیاضی به جواب سوم آخوند/ج1/ ص 348

 جواب سوم آخوند به شبهه معدوم مطلق

 أن فی هذه القضیة قولنا المعدوم المطلق لا یخبر عنه لم یقع الخبر عن أفراد المعدوم المطلق و لا عن طبیعته إذ لا أفراد له لا خارجا و لا ذهنا و لا طبیعة لها إذ هو من المحالات و لا أقل من المعدومات و إنما هناک مفهوم اعتبره الذهن و اعتبره عنوانا لأمر باطل و هذه المفهوم أعنی ما هو معدوم مطلق بالحمل الأولی معدوم مطلق بالحمل الأولی بالحمل الأولی و لا یخبرعنه. و هو نفسه لیس بمعدوم مطلق بالحمل الشایع إذ هو موجود من الموجودات الذهنیة و علی هذا و فی مفهوم المعدوم المطلق حیثیتان:

 الف: حیثیة أنه معدوم مطلق بالحمل الأولی .

 ب: حیثیة أنه لیس بمعدوم مطلق بالحمل الشایع.

 فمن الحیثیة الأولی لا یخبر عنه أی إن المعدوم المطلق بما أنه معدوم مطلق بالحمل الأولی لا یخبر عنه و من الثانیة یخبر عنه أی إن المعدوم المطلق بما أنه لیس بمعدوم مطلق بالحمل الشایع یخبر عنه بأنه لا یخبر عنه. فلا تناقض لاختلاف الموضوع باختلاف حیثیاته.

 المعدوم المطلق بالحمل الأولی معدوم مطلق بالحمل الأولی بالحمل الأولی و لا یخبر عنه.

 المعدوم المطلق بالحمل الأولی لیس بمعدوم مطلق بالحمل الشایع قید محمول و یخبر عنه.

 فراجع:

 أسفار/ ج1/ ص 281 و 282 طبع کنگره و ص 339 طبع ایران [1]

 المسائل القدسیة/ سه رسالة فلسفی دفتر تبلیغات/ ص 252 تا 254

 مفاتیح الغیب/ ج1/ ص 392/ طبع کنگره

 شرح منظومة/ ج2/ ص 208 تا 211

 و هو صرح ما فی بدایة الحکمة/ مرحلة 1/ فصل 11

 (حکم گاهی برای طبیعت است مثل اینکه مثلث زوایایش مساوی قائمتین است. و گاهی حکم برای افراد است. در این قضیة حکم نه برای افراد است و نه طبیعت. معدوم مطلق فرد خارجی ندارد زیرا معدوم مطلق است و فرد ذهنی ندارد زیرا وجود ذهنی همان ماهیت است که به ذهن می آید و اینها ماهیت ندارند تا وجود ذهنی داشته باشند.

 در جواب دوم می گفتند از مفهوم به حمل اولی خبر می دهیم اما در جواب سوم می گویند از معدوم مطلق به حمل اولی نیز نمی توان خبر داد زیرا معدوم مطلق است. معدوم مطلق به حمل اولی، معدوم مطلق به حمل اولی است به حمل اولی و چون معدوم مطلق است از آن نمی توان خبر داد. اما معدوم مطلق به حمل اولی ، معدوم مطلق به حمل شایع یعنی از افراد معدوم مطلق نیست پس از آن خبر می دهیم. در جواب سوم به اختلاف حمل نیاز داریم اما با آن رفت تناقض نکردیم بلکه با اختلاف در موضوع در دو قضیة «المعدوم المطلق لا یخبر عنه» و «المعدوم المطلق یخبر عنه» تناقض رفع شد. به عبارت دیگر برای رفع تناقض در این دو قضیة ما از دو قضیة « المعدوم المطلق معدوم مطلق بالحمل الأولی» و «المعدوم المطلق لیس بمعدوم مطلق بالحمل الشایع» کمک گرفتیم اما با این دو قضیة رفع تناقض در دو قضیة أصلی ما نمی شود بلکه از آن استفاده می کنیم برای رفت تناقض. بنابر این با اختلاف در حمل تناقض رفع نمی شود بلکه از آن کمک گرفته می شود.)

 اشکالات استاد فیاضی به جواب سوم آخوند

 و فیه

 أولا: ما مر من أن للموضوع طبیعة و أفرادا.

 (ما گفتیم که ممتنعات و در اینجا معدوم مطلق طبیعت دارند زیرا طبیعت است که محال است. افراد هم دارد اما مناسب خودش. وقتی به نحو کلی می گوییم دور محال است یعنی افرادش محال است. بنابر این محالات ذاتیة هم دارای افراد هستند.)

 و ثانیا: أن ما ذکر مبنی علی حضور الماهیات بأنفسها فی الأذهان و اختصاص الوجود الذهنی بالماهیات.

 و ثالثا: أن «مفهوم المعدوم المطلق معدوم مطلق بالحمل الأولی و لا یخبر عنه» إخباران حیث أخبر عن المعدوم المطلق بالحمل الأولی بأنه معدوم مطلق بالحمل الأولی و أخبر أیضا بأنه لا یخبر عنه.

 و رابعا: أن قولکم« أن المعدوم المطلق بالحمل الأولی لیس بمعدوم مطلق بالحمل الشایع و یخبر عنه بأنه لا یخبر عنه» مشتمل علی التناقض حیث إن فیه أخبارین و مع ذلک تقولون أنه لا یخبر عنه حیث یخبر عنه بأنه لا یخبر عنه .