السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الثانیة/ الفصل الرابع فی أن الوجود لا ضد له و لا مثل له/ تتمة/ تفاوت های نظر استاد فیاضی با نظر آخوند و عرفا در طبیعت وجود /ج1/ ص 345

 (قبل از آخوند می گفتند وجود بما هو وجود یعنی کلی طبیعی که به وجود فرد موجود است. اما آخوند گفت همین طبیعت در خارج موجود است به وجود واحد شخصی است. آخوند می گوید طبیعت وجود به وجود واحد شخصی موجود است. البته اصل این حرف برای عرفا است. بر اساس تفاوت نظر ما با نظر آخوند در طبیعت وجود، چند فرق بین نظر ما با نظر آخوند و عرفا وجود دارد. البته در جلسه گذشته این تفاوتها ذکر شده بود اما در این جلسه کاملتر ذکر می شود.)

 تفاوتهای نظر استاد فیاضی و آخوند در طبیعت وجود

 قلنا: إن طبیعة الوجود و هو الوجود بما هو وجود عند من تقدم الآخوند من الحکماء کان عبارة عن الکلی الطبیعی الذی لا وجود له بما هو هو فی الخارج بل إنما یوجد بوجود أفراده. و لکنها عند الآخوند موجود بوجود واحد شخصی هو الواجب تعالی و الوجودات الخاصة موجودة به.

 و یتفرع علی ذلک

 أولا: أن الوجود بما هو وجود عندنا تابع لوجود فرده؛ و الأفراد و هی الوجودات الخاصة هی الأصل فی الموجودیة و الأمر بالعکس عندهم حیث إن الوجود بما هو وجود عندهم هو الأصل فی الموجودیة و الأفراد و هی الوجودات الخاصة موجودة به أی موجودة بنفس موجودیته.

 و ثانیا: أن وحدة طبیعة الوجود عندنا وحدة بالعموم بینما وحدتها عندهم وحدة بالشخص أی إن لها وحدة شخصیة.

 و ثالثا: أن طبیعة الوجود عندنا یتعدد وجودها بتعدد أفرادها لأنها تابعة فی الوجود لوجودات أفرادها و الأمر بالعکس عندهم حیث إن الطبیعة الوجود واحدة و الأفراد توجد فی الخارج بنفس وجودها و لذا یکون وجود الأفراد وجودا واحدا فی عین أنها أفراد متکثرة.

 (در نظر ما وجود معنای واحدی است که بر همه حمل می شود اما وجودشان متفاوت است. من وجودی غیر از وجود دیگر اشیاء دارم. اما در نظر عرفا و آخوند همه به وجود واحد بسیط خدا موجودند.)

 و رابعا: أن طبیعة الوجود عندهم واجبة و أما عندنا فهی لیست بواجبة و لا ممکنة لأن بعض أفرادها واجب و بعض أفرادها ممکن.

 (فصل بیست و دوم از منهج دوم: نقاوة عرشیة در این عبارات نیز آخوند همین مباحث فصل اول مقدمة اول قیصری را می آورد اما به شکل دیگری همین عبارات را آورده است.)

 و خامسا: أن اجتماع الضدین فی وجود واحد شخصی جایز عندهم فی الجملة حیث أن الضدین و المثلین یجتمعان فی الوجود بما هو وجود الذی هو وجود واحد شخصی و إن کان لا یجوز اجتماعهما بالجملة حیث إنهم یحیلون اجتماعهما فی الوجودات الخاصة و أما عندنا فاجتماع الضدین مستحیل مطلقا فلا یجوز حتی فی الجملة.

 (عرفا می گیوند اجتماع ضدین و مثلین فی الجملة جایز است. یعنی فقط در وجود من حیث هو وجود جایز است نه در دیگر جاها. در آن وجود واحد بسیط اجتماع ضدین و مثلین جایز بلکه واجب است)

 و سادسا: أن الوحدة الشخصیة تجامع الکثرة الشخصیة عندهم حیث إن طبیعة الوجود واحدة بالشخص و هی عین الوجودات الخاصة التی هی کثیرة بالشخص و أما عندنا فیستحیل اجتماع کل وحدة مع الکثرة المقابلة لها فطبیعة الوجود و إن کانت واحدة لکن وحدتها وحدة بالعموم و لذا یمکن اجتماعها مع الأفراد التی هی کثیرة بالشخص.

 (عرفا می گویند یک وجود هم واحد شخصی است هم کثیر شخصی. اما ما می گوییم وجود معنای واحدی است اما افراد مختلف دارد که همه افراد آن معنای عام را دارند.)

 و سابعا : أن طبیعة الوجود و إن کانت عین أفرادها علی کلا المذهبین إلا أنها عندهم بما لها من الوحدة الشخصیة عین الأفراد الکثیرة و أما عندنا فهی بما لها من الوحدة بالعموم عین الأفراد الکثیرة. فالطبیعة عندنا متعددة بتعدد أفرادها فهی فی کل فرد عین ذلک الفرد و مع ذلک هی فی ذلک الفرد غیرها فی فرد آخر.