السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الثانیة/ الفصل الأول في تحقيق الوجود بالمعنى الرابط/استدلال بر عدم وجود رابط در مطابق هلیات مرکبة و نقد آن/ اشکال و جواب اشکال اینکه نفسیت ربط، همان ربطش می باشد/ج1/ ص 329

 إن قلت: کیف لا نفسیة للوجود الرابط و قد صرح أکابر الحکما بأن «المحمول بما هو محمول لیس وجوده فی نفسه إلا وجوده لموضوعه».

 المحمول له ذات و وصف. أما ذاته فهو ما یکون ملحوظا بنفسه و متصورا حتی قبل الحمل. کالقائم فی قولنا« زید قائم» و أما وصفه فهو کونه محمولا.

 (محمول بما هو محمول یعنی حمل به معنای مجهولی. حمل به معنای معلومی یعنی کاری که من به عنوان گوینده قضیه انجام می دهم. اما حمل به معنای مجهولی یعنی محمولیت و ارتباطش با موضوع.)

 و قولهم هذا «المحمول بما هو محمول لیس وجوده فی نفسه إلا وجوده لموضوعه » یعنی أن ارتباط المحمول بالموضوع له وجود فی نفسه لقولهم« لیس وجوده فی نفسه إلا وجوده لموضوعه» فیکون کقولهم «وجود العرض و الصورة الجوهریة فی نفسه عین وجوده لغیره»

 (پس اگر وجود رابطش یک نفسیتی دارد، پس خود محتاج رابط است و اشکال گذشته برمی گردد)

 قلت: هذا کقولهم «حد الواجب تعالی أنه لا حد له» و قولهم « فعلیة الهیولی أنه لا فعلیة لها». فمعنی قولهم ذلک، أنه لا نفسیة لارتباط المحمول بالموضوع کما أن معنی قولهم «فعلیة الهیولی أنها لا فعلیة لها» أنها لا فعلیة لها أصلا. . فلیس قولهم ذلک، کقولهم «وجود العرض فی نفسه، هو وجوده لموضوعه». و فرق بین قولنا « وجود العرض فی نفسه هو وجوده لموضوعه» و «وجود الربط فی نفسه هو أنه موجود لموضوعه» حیث إن الأول یثبت نفسیة للعرض بینما الثانی لا یستلزم النفسیة.

 (به عبارتی استثناء منقطع است که عموم را نه تنها از بین نمی برد، بلکه عموم را تأکید می کند. برخلاف استثناء متصل که عموم را خراب می کند. مثل «إن الإنسان لفی خسر إلا الذین آمنوا و عملوا الصالحات» .

 پس کلام اینها در مورد وجود نسبت، مانند بیانشان در مورد وجود عرض نیست.)

 (آخوند تا کنون ثابت کرد که باید رابط در خارج باشد. آخوند بعدا خواهد گفت اگر نسبت در خارج هست، باید طرفین نسبت نیز در خارج باشند.)

 و ما حكم به السلف الصالح من أولياء الحكمة أن المحمول بما هو محمول [1] - ليس وجوده في نفسه إلا وجوده لموضوعه ليسوا عنوا بذلك [2] أن وجوده في نفسه- هو بعينه وجوده لموضوعه كما في الأعراض و الصور إذ المحمول بما هو محمول ليس له وجود في نفسه يكون هو لموضوع ذلك المحمول بل عنوا أنه لا يوجد نفسه و إنما له ثبوت للموضوع لا وجود في نفسه و وجوده في نفسه هو مجرد أنه ثابت للموضوع و فرق بين قولنا وجوده في نفسه هو وجوده لموضوعه كما في العرض- و بين قولنا وجوده في نفسه هو أنه موجود [3] لموضوعه فإن الأول يستلزم الوجود دون الثاني هذا إذا كان الكلام في مجرد مفهوم الهلية المركبة و أما أن حاشيتي الحكم هل هما بحسب الواقع مما يلزم أن يكون لهما وجود بنحو من الأنحاء فذلك كلام آخر. الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‏1، ص: 329

 (وجود فی نفسه: مستقل لنفسه بنفسه: الواجب تعالی

  بغیره: عقل، ماده

  لغیره جوهر صورت جسمیة

  صورت نوعیة

  اعراض

  فی غیره: رابط یا نسبت فی طرف واحد: بنابر نظری که همه عالم عین الربط است که ما قبول نداریم

  فی طرفین تام خبری اتحاد : زید قائم

  استلزام شرطیه متصله

  عناد : شرطیه منفصله

  انشائی : استفهام، امر، نهی، ...

  ناقص

 النسبة التامة الخبریة فی القضیة الحملیة: مساوی است با «است» به این رابط می گویند. رابط می گویند زیرا به جای «زید قائم» می توانیم بگوییم« زید کائن قائما» و به جای کائن می توان موجود را به کار برد که پس وجودی است رابط. این است از اقسام وجود است اما در مفهومش وجود نیست. مثل عقل که از اقسام وجود است اما در مفهومش وجود مأخوذ نیست. )