السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الأولی/ المنهج الثالث فی الوجود الذهنی/ الفصل الثالث فی اشکالات الوجود الذهنی/الإشکال الأول / تحقیق و تفصیل / اشکال استاد بر تعریف آخوند از حمل شایع/حمل اولی/ ج1/ ص 293

 در مورد حمل اولی و شایع مراجعه شود: تعلیقه بر الهیات شفا/ 1/577

 الحمل الشایع یسمی حملا عرضیا أیضا.لأن الحمل هو الهوهویة و لما کان مفاد الحمل الشائع الهوهویة فی الوجود الذی هو عرضی للذات، سمی الحمل عرضیا.

 و من هنا یعلم أن الحمل الأولی إنما یسمی ذاتیا لکون مفاده الهوهویة فی مقام الذات.

 (اینکه محمول در حمل اولی ، ذاتی موضوع است به حمل اولی اختصاص ندارد زیرا گفته شد که در حمل شایع نیز ذاتیات می توانند محمول قرار بگیرند. اگر علت تسمیه این حمل به ذاتی این باشد که محمول ذاتی موضوع است، باید بگویند الحمل الذاتی نه حمل الذاتی که مضاف و مضاف الیه است. پس بیان مرحوم سبزواری در مقام بیان تسمیه حمل اولی به ذاتی بهتر است)

القسم الثانی من الحمل : الحمل الأولی

 قد تبین أن الحمل الشائع هو ما یقصد منه کون الموضوع نفس المحمول فی الواقع. و بعبارة أخری یقصد منه کون الموضوع مصداق المحمول.

 و أما الحمل الأولی و هو ما یقصد به کون الموضوع نفس المحمول فی الماهیة و الحقیقة لا فی مجرد الوجود.

 قال الآخوند : للماهیة معنیان 1 ما یقال فی جواب ما هو 2 ما به الشیء هوهو. و الثانی أعم من الأول لأنه کما یشمل الماهیة بالمعنی الأخص فإن ما به الإنسان هو هو نفس الإنسان ، یشمل العدم و أحکامه و أقسامه و فإن ما به العدم هو هو نفس العدم. و یشمل الوجود و أحکامه و أقسامه. فإن ما به الوجود هو هو نفس الوجود. و یشمل الأمر الاعتباری فإن ما به المالکیة هو هو نفس المالکیة.

 و المراد من الماهیة فی تعریف الحمل الأولی هو المعنی الثانی. فإن الحمل فی قولنا«الوجود وجود» «العلة علة » «العدم عدم» «اجتماع النقیضین اجتماع النقیضین» حمل أولی کما أن الحمل فی قولنا «الإنسان إنسان» حمل أولی. و لا بد فی الحمل الأولی بعد الهوهویة فی المعنی فی الذات ، الحقیقة من التغایر بوجه و هو لا یخلو عن قسمین :

1 التغایر بالإجمال و التفصیل کقولنا «الإنسان حیوان ناطق» أو قولنا « الإنسان جوهر ذو أبعاد نام حساس متحرک بالإرادة ناطق» و کذا العکس.

2 التغایر بالاعتبار بأن یلاحظ العقل الماهیة تارة فیجعلها موضوعا و أخری فیجعلها محمولا کقولنا «الإنسان إنسان».

 (این بیان صحیح است که عقل دو مرتبة ماهیت را ملاحظه می کند؛ نه بیانی که علامه دارند که حتما باید کسی تصور مغایرت کرده باشد تا این مغایرت و این حمل اولی درست باشد. بله افاده قضیة و مفید بودنش جایی است که تصور تغایر شده باشد اما مفید بودن حمل غیر از صحت حمل است.)

 إذن: الحمل الأولی ما یحمل فیه مجموع الذاتیات بالتفصیل أو بالإجمال علی الذات.

 و ثانيهما أن يعنى به أن الموضوع هو بعينه نفس ماهية المحمول و مفهومه- بعد أن يلحظ نحو من التغاير أي هذا بعينه عنوان ماهية ذلك لا أن يقتصر على مجرد الاتحاد في الذات و الوجود و يسمى حملا ذاتيا أوليا إما ذاتيا لكونه لا يجري و لا يصدق إلا في الذاتيات و إما أوليا لكونه أولي الصدق أو الكذب . الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‏1، ص: 293

 ( توضیحات متن اسفار : در مورد «ذات» مراجعه شود به اسفار/فصل اول از موقف سوم/ ج6/ 159 و فصل 29 از مرحله 6 /ج2/ص 357 که گاهی صرف وجود شیء مراد است و گاهی مراد از آن ماهیت و عین ثابت است.در اینجا مراد از ذات، وجود است.

 إلا فی الذاتیات: یعنی مجموع ذاتیات نه بعض ذاتیات

 أولی الکذب معلوم نیست چه معنایی دارد. اما استاد جوادی فرموده اند «الوجود وجود بالحمل الأولی» صادق است اما «الوجود عدم بالحمل الأولی» کاذب است و أولی الکذب است. اما این بیان درست نیست زیرا این حمل اصلا حمل أولی نیست تا اولی الکذب باشد یا نباشد زیرا در حمل اولی باید موضوع و محمول اتحاد مفهومی داشته باشند اما موضوت وجود است و محمول عدم است. بنابر این اصلا حمل اولی نیست.)