السفر الأول/ المسلک الأول/ المرحلة الأولی/ المنهج الثالث فی الوجود الذهنی/ الفصل الثالث فی اشکالات الوجود الذهنی/الإشکال الأول/ تحقیق و تفصیل/ تعریف حمل شایع و معنای اتحاد در وجود در حمل شایع /ج1/ ص 292 و 293

 الحمل و مفاده الهوهویة علی قسمین :

 1 الحمل الشائع ، المتعارف ، صناعی و هو عبارة عن مجرد اتحاد الموضوع و المحمول وجودا مع اختلافهما ماهیة و یرجع إلی کون الموضوع من أفراد المحمول. سواء کان الحکم علی نفس مفهوم الموضوع کما فی القضیة الطبیعیة أو علی أفراده و سواء کان المحمول ذاتیا للموضوع أم عرضیا.

 (مثال برای جایی که حکم روی مفهوم رفته مثل قضیة « الحیوان الناطق حد للإنسان» و مثال برای جایی که حکم روی افراد رفته مثل « الحیوان الناطق مستکمل».

 در قضیة «الإنسان حیوان» محمول، ذاتی موضوع است و در قضیة «الإنسان ماش» محمول، عرضی برای موضوع است. اینکه «الإنسان حیوان» حمل شایع است و محمول ذاتی موضوع است ، برخلاف صریح کلام علامه طباطبایی است که این را حمل اولی می دانند و استاد جوادی هردو قضیة «الإنسان حیوان» و «الحیوان ناطق» را اولی می دانند. )

اشکالات استاد فیاضی بر کلام آخوند در تعریف حمل شایع

1 سؤال: حمل العدم علی موضوع و حمل الإمتناع علیه و حمل الإمکان علیه أولی أو شایع؟ «العنقاء معدوم» «اجتماع النقیضین ممتنع» «الإنسان ممکن» لا ریب فی أن جمیع ذلک من الحمل الشائع لاختلاف الموضوع و المحمول فی الماهیة و المعنی.

 (همه اتفاق دارند که این قضایا حمل شایع اند. اما سؤال این است که اگر حمل شایع یعنی مجرد اتحاد موضوع و محمول در وجود، این قضایا که محمول یا موضوع یا هردو عدمی یا ممتنع اند اتحاد موضوع و محمول در وجود به چه معنا است؟)

جواب : الوجود و الموجود والواقع کنفس الأمر یطلق علی معنیین :

الأول : معنی أخص و هو الوجود الحقیقی المنقسم إلی واجب و ممکن و إلی ذهنی و خارجی و و یقابله العدم الحقیقی.

الثانی : معنی أعم و هو مطلق التحقق و هذا المعنی کما یشمل وجود بالمعنی الأخص ، یشمل أمرین آخرین :

1 العدم و العدمیات فإن وجود شیء إذا کان معدوما فی الخارج ، کان عدمه موجودا فیه و إلا إرتفع النقیضان. و علم زید إذا کان معدوما ، کان جهله موجودا و إلا ارتفع الملکة و عدمها عن الموضوع القابل.

2 الاعتباری و الاعتباری قسمان :

الأول : اعتباری عقلی کالماهیة من حیث هی.

الثانی : اعتباری عقلائی کالمالکیة و الزوجیة.

 و المراد من الوجود فی تعریف الحمل الشائع هو المعنی الثانی.

 تحقيق و تفصيل:

 اعلم أن حمل شي‏ء على شي‏ء و اتحاده معه يتصور على وجهين- أحدهما الشائع الصناعي المسمى بالحمل المتعارف و هو عبارة عن مجرد اتحاد الموضوع و المحمول وجودا و يرجع إلى كون الموضوع من أفراد مفهوم المحمول سواء كان الحكم على نفس مفهوم الموضوع كما في القضية الطبيعية أو على أفراده كما في القضايا المتعارفة من المحصورات أو غيرها و سواء كان المحكوم به ذاتيا للمحكوم عليه و يقال له الحمل بالذات أو عرضيا له و يقال له الحمل بالعرض و الجميع يسمى حملا عرضيا. الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‏1، ص: 292و 293