درس اسفار استاد فیاضی

83/07/06

بسم الله الرحمن الرحیم

 السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل السابع/ اشکالات و تفصیات/ اشکال دوم و سوم به اصالت وجود/ بیان اشکال سوم/ اشکال آخوند به اشکال سوم/ج1/ 60و 61
 ادامه نظر سید سند
 وجود به سه معنا به کار می رود: 1. معنای مصدری یا بودن یا هست بودن 2. معنای وصفی یا موجود 3. معنای اسم مصدری یا هستی. معنای اول و دوم هر دو اعتباری اند. زیرا در معنای آن ها نسبت هست و نسبت میان وجود و ماهیت خارجی نیست. زیرا در خارج وجود و ماهیت عین هم اند و تتغایری نیست. در حالی که قوام نسبت به تغایر طرفین است.
 (آخوند در وجه منافرت وجود و ماهیت می گوید وجود نزد ما اصیل است با اینکه سید سند از وجود معنای مصدری لحاظ کرده و آخوند معنای اسم مصدری. این از باب استخدام است چون آخوند نیز مانند سید سند دو معنای اول را اعتباری می داند و تنها وجود به معنای سوم را اصیل می داند.
 شبهه ی سوم اصالت وجود یا دلیل سوم قائلان به اصالت ماهیت
 منابع
 مجموعه مصنفات شیخ اشراق/ حکمة الإشراق/ ج 2/ ص 65/ شمارة 57
 مجموعه مصنفات/ تلویحات/ ج1/ ص 22/ شمارة 13
 مجموعه مصنفات/ مقاومات/ ج1/ ص 187/ شمارة 56
 (در جواب شبهه تسلسل به شیخ اشراق جواب دادیم وجود موجود است اما به عین موجودیت خودش نه به وجود دیگری زائد بر آن. شیخ اشراق برای دفع بیانی استدلال سوم خود را اقامه می کند که وجود نمی تواند به عین موجودیت خود موجود باشد.)
  1. لو کان الوجود موجودا فی الاعیان، لم یجز ان تکون موجودیته عین حقیقته و ذاته ؛ لانه:
  2. لو کان موجودیته عین حقیقته، لم یمکن ان نعلم بحقیقته، و نشک فی موجودیته؛ لان العلم بشیئ، علم بما هو عینه. (انسان عین حیوان ناطق است. بنابر این اگر کسی به انسان علم داشته باشد، حتما به حیوان ناطق نیز علم خواهد داشت.)
  3. لکن التالی باطل؛ لانا نتصور وجود العنقاء مثلا و نشک فی موجودیته.
  4. و اذا لم تکن موجودیته عین حقیقته، فلو کان موجودا فی الاعیان، کان موجودا بوجود زائدا علیه.
  5. و اذا کان موجودا بوجود زائدا علیه، ننقل الکلام الی ذلک الوجود.
  6. و اذا نقلنا الکلام الی ذلک الوجود، کان ذلک الوجود ایضا موجودا بوجود زائد.
  7. لکن التالی باطل؛ لانه تسلسل.
 جواب آخوند
 و فیه: المقدمة الثالثة ممنوعة؛ لان الوجود لا یمکن العلم به الا بالمشاهدة، لان العلم الحصولی، انما هو بحضور الشیئ بنفسه فی الذهن، و لما کان الذهن مانعا عن ترتب الآثار و الوجود عین ترتب الآثار، فالوجود لا یحصل فی الذهن.
 (آخوند می گوید تنها ماهیت به ذهن می آید. چون ماهیت نسبت به ترتب و عدم ترتب آثار علی السویة است. علامة در نهایة تصرح دارند علم حضوری به وجود تعلق می گیرد و علم حصولی به ماهیت. و علم حصولی دو قسم است: حقیقی و اعتباری. علم حصولی حقیقی علم به ماهیت است و علم حصولی اعتباری علم به وجود و عدم و صفات ایندو است.)
 و منها ما في حكمة الإشراق و التلويحات من أنه ليس في الوجود ما عين ماهيته الوجود فإنا بعد أن نتصور مفهومه قد نشك في أنه هل له الوجود أم لا فيكون له وجود زائد و كذا الكلام في وجوده و يتسلسل إلى غير النهاية و هذا محال و لا محيص إلا بأن الوجود المقول على الموجودات اعتبار عقلي.
 و جوابه بما أسلفناه من أن حقيقة الوجود و كنهه لا يحصل في الذهن و ما حصل منها فيه أمر انتزاعي عقلي و هو وجه من وجوهه و العلم بحقيقته يتوقف على المشاهدة الحضورية و بعد مشاهدة حقيقته و الاكتناه بماهيته التي هي عين الإنية لا يبقى مجال لذلك الشك. الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‏1، ص: 60 و 61