السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل الرابع فی أن للوجود حقیقة عینیة / شبهه شیخ اشراق بر اصالت وجود/ دو جواب رای شبهه/ج1/ ص 39 و 40

 شبهات اصالت وجود

 (شبهاتی که اینجا آمده همان ادله شیخ اشراق است بر اصالت ماهیت. در کتاب اسفار شبهات و ادله درهم است. اما درمشاعر اول دلائل را آورده و سپس شبهات را بیان کرده است.)

 یکی از ادله شیخ اشراق بر اصالت ماهیت و اعتباریت وجود

 تلویحات/ ص 22

 حکمة الإشراق/ ص 65

 مشاعر/ ص 19

 تفسیر قرآن کریم ملاصدرا/ ج1/ ص 55

 (شیخ اشراق ابتدا معتقد بوده بی نهایت در علل محال است اما در مخلوقات محال نیست. اما در آخر این نظرش برگشته است)

 و یمکن الجواب عنه بوجهین

 الاول

 و هو جواب عرفی لغوی و هو ان الوجود لیس بموجود حیث انه لیس بذی الوجود، لاستحالة اتصاف الشیئ بنفسه.

 ان قلت: و علی هذا یکون قولنا «الوجود معدوم» متناقضا، حیث انه اتصف الوجود بالعدم.

 قلت: کلا، لان نقیض الوجود هو العدم لا المعدوم، فانه نقیض الموجود و قلنا ان الوجود لیس بموجود؛ فلم یجتمع النقیضان.

 (اسفار/ ج1/ ص 286 می گوید «الوجود معدوم» موجبة معدولة المحمول نیست. تفاوت سالبة محصلة المحمول و موجبة معدولة المحمول در هلیات مرکبة است. اما در هلیات بسیطة چون غرض اثبات یا نفی خود موضوع است، پس موجبة معدولة المحمول در هلیات بسیطة نداریم و اگر بیان شود، به همان معنای سالبة محصلة المحمول است. موجبة معدولة المحمول یعنی موضوع هست اما محمول برایش ثابت نیست در حالیکه در هلیات بسیطة معنا ندارد موضوع باشد اما محمول عدم باشد.

 با ذهن عرفی اگر نگاه شود، صفت غیر از موصوف است. بنابر این امام علی علیه السلام می فرمایند« کمال الإخلاص له نفی الصفات عنه» اما با ذهن فلسفی، صفت عین موصوف است و ذکر صفت بی اشکال است)

 الثانی

 الوجود موجود و الموجودیة عینه، لا ان وجودا یعرضه [1] ، نظیر ان کل شیئ یتصف بالتقدم و التاخر بوقوعه فی اجزاء الزمان و اجزاء الزمان متقدمة او متاخرة بذواتها.

 و بعبارة اخری نقول [2] : ان ارید بالموجود ما له الوجود فالوجود لیس بموجود، کما ان الماهیات ایضا لیست بموجودة بهذا المعنی. و ان ارید بالموجود ما هو عین الوجود فهو موجود کسائر الماهیات.

 (این اشکال مقدمة دوم استدلال را نفی می کند.

 بنابر این اشکال اگر موجود یعنی «شیء له الوجود» باشد، تسلسل پیش می آید. بنابر این وجود به این معنا موجود نیست.)

 بحث و مخلص‏

 و أما ما تمسك به شيخ الإشراق في نفي تحقق الوجود من أن الوجود لو كان حاصلا في الأعيان فهو موجود لأن الحصول هو الوجود و كل موجود له وجود فلوجوده وجود إلى غير النهاية.

 فلقائل أن يقول في دفعه أن الوجود ليس بموجود فإنه لا يوصف الشي‏ء بنفسه- كما لا يقال في العرف أن البياض أبيض فغاية الأمر أن الوجود ليس بذي وجود كما أن البياض ليس بذي بياض و كونه معدوما بهذا المعنى لا يوجب اتصاف الشي‏ء بنقيضه عند صدقه عليه لأن نقيض الوجود هو العدم و اللاوجود لا المعدوم و اللاموجود. الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، ج‏1، ص: 39 و 40