درس اسفار استاد فیاضی

82/09/22

بسم الله الرحمن الرحیم

 السفر الأول/ المسلک الأول/المرحلة الأولی/ المنهج الأول/ الفصل الأول فی موضوعیة الوجود للعلم الإلهی/ غشاوة وهمیة و ازاحة عقلیة/ اشکالات استاد فیاضی به نظر آخوند در باره عرض ذاتی/ مختار استاد فیاضی/ ج1/ ص 34
 اشکالات استاد فیاضی به آخوند در تعریف عرض ذاتی
 یرد علی ما ذکره الآخوند
 اولا: اگر تعریف مشهور از عرض ذاتی را پذیرفته اید، باید قبول کنید که عرض ذاتی نمی تواند اخص باشد. برای این که عرض ذاتی طبق تعریف چیزی است که یا ذات علت تحلیلی آن است یا امری مساوی ذات. روشن است که ذات در تمام افراد خود موجود است. پس عرضی ای که معلول ذات است، باید در تمام افراد باشد.
 و ثانیا: طبق این تعریف عرضی می تواند اعم باشد؛ زیرا چیزی که معلول ذاتی است و یا معلول مساوی آن ذات است، مانعی ندارد که معلول ذات دیگری هم باشد. مثل امکان که لازمه ی ذات انسان است و یا مثلا تجرد که عارض انسان می شود، لانه ناطق.
 (این اشکال تنها به آخوند وارد نیست بلکه به دیگر فیلسوفان نیز وارد است. فلاسفه به خاطر قبول قاعدة الواحد قائل به این مطلب شده اند اما قاعدة الواحد چه در خارج و چه در تحلیل عقل ثابت نیست.)
 و ثالثا: شما نهایت چیزی که فرمودید این بود که عرض ذاتی می تواند أخص باشد. در صورتی که واسطه أخص نداشته باشد یعنی «یعرض الشیء لذاته» باشد. این سخن عروض فصل به جنس را تصحیح می کند مثلا«الموجود واجب» أو«الموجود ممکن» که ممکن و واجب دو فصل اند و با ضمیمه شدن به موجود مطلق، آن را تنویع می کنند. ولی احکام واجب و ممکن دیگر از این نوع عارض أخص بدون واسطه نیست. بلکه عروض این احکام متوقف بر تخصص موجود مطلق به خصوصیت واجب یا ممکن است. پس عارض أخص لأمر أخص است که به اذعان شما عرضی غریب است. پس مشکل باقی است چون مشکل این بود که چگونه در علوم از عوارض ذاتی انواع موضوع بحث می شود.
 مراجعه شود: تعلیقه محقق خوانساری بر شفا که ناظر به تعلیقة صدرا بر شفا است.
 رابعا: عروض فصل به جنس، عروض عارض أخص به ذات شیء به ما هو نیست. زیرا تا جنس تخصص به خصوصیت خاصی که موجب استعدادی خاص می شود پیدا نکند، فصلی خاص به او عارض نمی شود. مثلا حیوانی که در رحم انسان متکوم شده، استعداد عروض ناطق را دارد(به همین دلیل علامه گفته اند واسطه باید مساوی باشد)
 نظر استاد فیاضی در تعریف عرض ذاتی
 فالصحیح ان یقال تبعا للحکیم السبزواری: العرض الذاتی هو الذی یلحقه الشیئ بلا واسطة فی العروض. [1]


[1] - هر محمولی که اسنادش به موضوع، اسناد حقیقی (اسناد الی ما هو له) است.