99/11/19
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: ولاية الفقيه/تعاملات حکومت و ولایت / نوع برخورد با مردم
خلاصه جلسه گذشته :
از تعاملات حاکمیت اسلامی با مردم سخنان قویم و سازنده امیرالمومنین علی علیه السلام به حاکمانی که از سوی حضرت برای اداره جوامع اسلامی مصوب شده بودند ملاحظه کردید ، یکی از کارگزاران و والیان شهرها ابن عباس هست ، از سوی امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام در بصره منصوب شده است علاوه بر حکومت بر بصره نظارت بر اهواز و فارس و کرمان هم به عهده ابن عباس گذاشته شده است .
امیرالمومنین علی علیه السلام نکاتی را به ابن عباس خطاب کردند و نکاتی را به قائم مقام ابن عباس یعنی زیاد بن ابیه که جانشین ابن عباس در بصره است ، ظاهرا گزارش های به امیرالمومنین علی علیه السلام رسیده بر بدرفتاری جانشین ابن عباس با مردم داشته و حضرت نگران بوده و یکی هم نسبت بر اسراف نگران بوده اند .
حضرت به ابن عباس سفارشی را دارند که در نامه 22 نهج البلاغه آورده شده است :
22 ـ ومن كتاب له (عليه السلام) إلى عبد الله بن العباس رحمه الله تعالى، وكان عبد الله يقول: «ما انتفعت بكلام بعد كلام رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم ، كانتفاعي بهذا الكلام! ضرورة تذكر المعاد اخلاقي أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الْمَرْءَ قَدْ يَسُرُّهُ دَرْكُ مَا لَمْ يَكُنْ لِيَفُوتَهُ، وَيَسُوؤُهُ فَوْتُ مَا لَمْ يَكُنْ لِيُدْرِكَهُ، فَلْيَكُنْ سُرُورُكَ بِمَا نِلْتَ مِنْ آخِرَتِكَ، وَلْيَكُنْ أَسَفُكَ عَلَى مَا فَاتَكَ مِنْهَا، وَمَا نِلْتَ مِنْ دُنْيَاكَ فَلاَ تُكْثِرْ بِهِ فَرَحاً، وَمَا فَاتَكَ مِنْهَا فَلاَ تَأْسَ عَلَيْهِ جَزَعاً، وَلْيَكُنْ هَمُّكَ فِيَما بَعْدَ الْمَوْتِ.[1]
توضیح و نظر استاد : حضرت به ابن عباس می فرمایند این را بدان که گاهی انسان خشنود می شود به چیزی که هیچ وقت آن را به دست نمی آورد و گاهی ناراحت می شود برای از دست دادن چیزی که هیچ وقت به آن نمی رسد و تو به یک چیزی دل خوش کن که در آخرت به آن دسترسی داشته باشی و تو باید بر چیزی تاسف بخوری که در آخرت از دست بدهی ، آن چیزی که در دنیا بدست می آوری زیاد خوشحال به آن نشو و ناراحت نشو اگر چیزی را در دنیا از دست دادی و آن چیزی که مورد اهتمام تو است آخرت است .
نکته : در نامه 18 هم حضرت نکاتی را بیان می کنند ملاحظه کنید :
18 ـ ومن كتاب له (عليه السلام) إلى عبد الله بن عباس وهو عامله على البصرة الاخلاق الاجتماعيّة اخلاقي ، سياسي وَاعْلَمْ أَنَّ الْبَصْرَةَ مَهْبِطُ إِبْلِيسَ، وَمَغْرِسُ الْفِتَنِ، فَحَادِثْ أَهْلَهَا بِالاْحْسَانِ إِلَيْهِمْ، وَاحْلُلْ عُقْدَةَ الْخَوْفِ عَنْ قُلُوبِهِمْ. وَقَدْ بَلَغَنِي تَنَمُّرُكَ لِبَنِي تَمِيم، وَغِلْظَتُكَ عَلَيْهِمْ، وَإِنَّ بَنِي تَمِيم لَمْ يَغِبْ لَهُمْ نَجْمٌ إِلاَّ طَلَعَ لَهُمْ آخَرُ، وَإِنَّهُمْ لَمْ يُسْبَقُوا بِوَغْم فِي جَاهِلِيَّة وَلاَ إِسْلاَم، وَإِنَّ لَهُمْ بِنَا رَحِماً مَاسَّةً، وَقَرَابَةً خَاصَّةً، نَحْنُ مَأْجُورُونَ عَلَى صِلَتِهَا، وَمَأْزُورُونَ عَلَى قَطِيعَتِهَا. فَارْبَعْ أَبَا الْعَبَّاسِ، رَحِمَكَ اللهُ، فِيَما جَرَى عَلَى لِسَانِكَ وَيَدِكَ مِنْ خَيْر وَشَرٍّ! فَإِنَّا شَرِيكَانِ فِي ذلِكَ، وَكُنْ عِنْدَ صَالِحِ ظَنِّي بِكَ، وَلاَ يَفِيلَنَّ رَأَيِي فِيكَ، وَالسَّلاَمُ[2] .
توضیح و نظر استاد : یعنی بصره جایگاه شیطان و کشتزار فتنه ها است و اهل بصره را خیلی احسان کن و سعی کن عقده ها و نگرانی ها را از دلهای آنها برداری و این اندازه راحث نباش فکر نکن همیشه به کام تو است ، به من خبر رسیده که تو بد رفتاری می کنی با بنی تمیم و سخت گیری می کنی با آنها ، فکر نکن بنی تمیم یک طایفه محدود و بدون وضعیت محکمی هستند اینها چه در زمان جاهلیت و چه در زمان اسلام قوی و شجاع هستند ، و بسیاری از مسلمین با اینها قوم و خویش هستند و ما نمی خواهیم بین ما و بنی تمیم بهم بخورد ، و مدارا کن با اینها و اگر مدارا کنی مورد رحمت خدا قرار میگیری و در امور خیر و شر با اینها بد رفتاری نکنی چون من و تو هر اتفاقی بیفتد با هم دچار چالش می شویم و من به تو خوش بین هستم و نظر من نسبت به تو عوض نمی شود ولی حواس خودت را جمع کن .
نکته : شخصی به نام سعد که برای جمع آوری بیت المال و مالیات رفته بود پیش زیاد بن حبیب در بصره ، برخورد خوبی با او نداشته و به نزاع پرداخت و این را به گوش حضرت رساند و نامه 21 را خطاب به زیاد بن حبیب اینجا حضرت نوشته اند .
20 ـ ومن كتاب له (عليه السلام) إلى زياد بن أبيه وهو خليفة عامله عبد الله بن عباس على البصرة، وعبد الله عامل أمير المؤمنين يومئذ عليها وعلى كور الأهواز وفارس وكرمان وغيرها تحذير من خيانة بيت المال سياسي وَإِنِّي أُقْسِمُ بِاللهِ قَسَماً صَادِقاً، لَئِنْ بَلَغَنِي أَنَّكَ خُنْتَ مِنْ فَيْءِ الْمُسْلِمِينَ شَيْئاً صَغِيراً أَوْ كَبِيراً، لاَشُدَّنَّ عَلَيْكَ شَدَّةً تَدَعُكَ قَلِيلَ الْوَفْرِ، ثَقِيلَ الظَّهْرِ، ضَئِيلَ الاْمْرِ، وَالسَّلام [3] .
توضیح و نظر استاد : قسم می خورم به خدا که اگر به من گزارش ککند که در اموال عمومی چه کم و چه زیاد خیانت کرده ای کار را بر تو سخت می گیرم و به گونه ای بر تو سخت می گیرم که حتی در هزینه عیال و زندگی خودت درمانده و خار و سرگردان شوی .
در نامه 21 حضرت ببینید چه می فرمایند :21 ـ ومن كتاب له عليه السلام إلى زياد أيضاً الوصيّة بالاعتدال في بيت المالاخلاقي ، اقتصادي فَدَعِ الاْسْرَافَ مُقْتَصِداً، وَاذْكُرْ فِي الْيَوْمِ غَداً، وَأَمْسِكْ مِنَ الْمَالِ بِقَدْرِ ضَرُورَتِكَ، وَقَدِّمِ الْفَضْلَ لِيَوْمِ حَاجَتِكَ. أَتَرْجُو أَنْ يُعْطِيَكَ (يؤتيك) اللهُ أَجْرَ الْمُتَوَاضِعِينَ وَأَنْتَ عِنْدَهُ مِنَ الْمُتَكَبِّرِينَ! وَتَطْمَعُ ـ وَأَنْتَ مُتَمَرِّغٌ فِي النَّعِيمِ، تَمْنَعُهُ الضَّعِيفَ وَالاْرْمَلَةَ ـ أَنْ يُوجِبَ لَكَ ثَوَابَ الْمُتَصَدِّقِينَ ؟ وَإِنَّمَا الْمَرْءُ مَجْزِيٌّ بِمَا أَسْلَفَ وَ قَادِمٌ عَلَى مَا قَدَّمَ، وَالسَّلاَمُ.[4]
توضیح و نظر استاد : دست از اسراف کاری و زیاده روی و هرج و مرج بیت المال بردار و اسراف نکن و میانه روی را پیشه خود بکن و تو از بیت المال به اندازه ضرورت بردار و تو وظیفه داری اسراف را رها کنی و واجب است از بیت المال فقط به قدر ضرورت برداری و درسته تو جانشین هستی و می توانی بیشتر برداری اما این را ذخیره آخرت خودت کن ، مگر تو امیدوار نیستی که اجر متواضعین را خدا به تو بدهد پس جزو متکبرین نباش ، تو امیدواری که خدا پاداش فروتنان را به تو بدهد در حالی که از متکبرین هستی و طمع داری ثواب انفاق کنندگان را بدست بیاری در حالی که در ناز و نعمت خودت را قرار دادی .
( در پایان استاد فرخ فال توضیحاتی و نکاتی را در مورد اهمیت روحانیت و مسئولین در انقلاب اسلامی بیان فرمودند که نیاز است به فایل صوتی مراجعه شود )