درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: ولاية الفقيه/تعاملات حکومت و ولایت /انتخاب ولی و حاکم اسلامی

خلاصه جلسه گذشته:

یکی از مباحثی که مدخل ورودی بحث تعاملات ولایت و حاکمیت است بحث بسیار مهم انتخاب ولی و حاکم است، تا اینجا بیان کردیم که ولی کیست و حاکم اسلامی کیست و ادله ضرورت وجود حاکمیت اسلامی و جایگاه ولایت در حاکمیت را بعنوان راس حاکمیت و مشروعیت بخشیدن به حاکمیت توسط ولایت دانستیم و برای اینکه وارد مبحث تعاملات ولایت و حکومت شویم از این باب ومدخل باید عبور کنیم، انتخاب ولی با کیست و چگونه است؟ انتخاب حاکم اسلامی توسط چه کسی است، تا وقتی که نحوه انتخاب ولایت و حاکمیت مشخص نشود تعامل این ولایت و حاکمیت و مردم و حکومت های دیگر و شئون دیگر تعاملات قابل تصور صحیح نیست، در مورد موضوع انتخاب ولی، ولایت در چندین صورت امکان وقوعی دارد، ولایت حق تعالی که العبد و ما فی یده کان لمولا، و مخلوق دربست در اختیار خالق خود است و با ادله باب توحید اثبات شده است که عبد باید مطیع مولا باشد، انتخاب ولایت حق تعالی امری ضروری و نیاز به استدلال ندارد و با توجه به اینکه تسلسل هم باطل است مباحثی که در باب توحید و خالقیت عالم هستی مطرح شده است مبحث به اینجا که رسید بحث ذاتی پیش آمده است خالقیت و ولایت حق تعالی مباحث ضروری است با ادله خاص خود و به طور ذاتی العبد و ما فی یده کان لمولا اطیعواالله، ما باید ولایت حق تعالی را بر خودمان ثابت شده و پذیرفته شده و امری ضروری و غیر قابل انکار از نظر دلالت عقل و وجدان و ادله خاص باب توحید بدانیم.

بعد از حق تعالی، ولایت را از جانب خود به نبی خود داده است "اطیعوا الله و اطیعوا الرسول " ولایت مطلق، شخص رسول کسی است که از جانب حق تعالی ولایت بر او جعل شده است.

آیات ولایت نبی: ﴿هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‌ وَ دِينِ الْحَقّ‌ لِيُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ﴾ [1] ، ﴿هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‌ وَ دِينِ الْحَقّ‌ لِيُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّينِ كلُّهِ وَ كَفَى‌ بِاللَّهِ شَهِيدًا﴾[2] ، ﴿يَأَيهُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَ أَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكمُ‌ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فىِ شىَ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلىَ اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الاَخِرِ ذَالِكَ خَيرْ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلاً﴾ [3] ، پس ولایت حق تعالی به ضرورت و با ادله اثبات کننده و توحید و خالقیت حق تعالی والعبد وما فی یده کان لمولا و وجوب اطاعت پذیری مخلوق از خالق یکتا، ولایت رسول به استناد این 3 آیه مبارکه در اختیار رسول حق تعالی گذاشته شده و این ولایت را دارد.

ولایت معصوم در بیانی که در ادله مباحث ولایت کردیم منظور از أُوْلىِ الْأَمْرِ مِنكمُ در آیه ولایت معصوم منظور است و همچنین غدیر جریانی است که شیعه و سنی نقل کرده است. و در سوره مائده هم خداوند به رسول خود بیان کرده است: ﴿يَأَيهُّا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يهَدِى الْقَوْمَ الْكَافِرِين﴾[4] و همین سوره آیه ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتمْمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتىِ وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْاسْلَامَ دِينًا﴾[5] که به قول مفسرین شیعه این قسمت از آیه 3 سوره مائده در ارتباط با غدیر خم است. روایاتی که وارد شده که یکی از این روایات روایت قدسی است که در ذیل آیه 9 سوره نجم فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ‌ أَوْ أَدْنى‌ این حدیث را صاحب تفسیر منهج الصادقین بیان کردند (که یکی از تفاسیر مادر است بعد از مجمع البیان در 10 جلد فارسی قدیم و بسیار معتبر می باشد) که پیامبر صلی الله علیه و آله وقتی در کنار حضرت جبرائیل و میکائیل بودند و به عرش الهی رفتند به یک جایی رسیدند که دیگر جبرائیل و میکائیل نمی توانند جلوتر بروند و حضرت به اینها گفتند چرا ادامه نمی دهید که گفتند یا رسول الله مقامی که شما دارید نزدیک می شوید مقامی است که من قدرت حضور ندارم و وادی است که خود پیغمبر وارد شدند، این روایت را خود پیغمبر نقل می کنند:

خدا فرمود نگاه کن زیر پای خود را و نگاه کردم و به اعجاز الهی ابتدا کره زمین را و سپس خانه امیرالمومنین علی علیه السلام را و سپس دیدم امیرالمومنین علی علیه السلام در بستر دراز کشیده و من را دارد نگاه می کند و خدا فرمود تا زمانی که در قید حیاتی وزیر و بازوی تو در مباحث مختلف امیرالمومنین علی علیه السلام است و بعد از تو خلیفه و جانشن بعد از تو امیرالمومنین علی علیه السلام است در مهم ترین مکان از مهم ترین مسئله خدا دارد با پیغمبر مذاکره و گفتگو می کند و همچنین در روایات دیگر مثل حدیث ثقلین که مورد اتفاق شیعه و سنی است" إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ‌ اللَّهِ‌ وَ عِتْرَتِي‌ "

لذا ولایت معصوم با بیان این آیات و روایات قدسی هیچ شک و شبهه ای در آن نیست و بسیار جای تامل و شک است به کسانی که جایگاه ولایت اهل بیت عصمت و طهارت را انکار کنند. مگر کسی می تواند ولایت معاویه و یزید و منصور دوانقی و... را بپذیرد و ولایت اهل بیت عصمت و طهارت را نپذیرد، ممکن نیست و در جای خود قابل بحث و بیان است.

ولایت حق تعالی که ذاتی حق تعالی است و دنبال دلیلش نباشید همان ادله توحید کفایت می کند، ولایت رسول هم انتخاب آن با خداوند است و ولایت معصوم و اهل بیت عصمت و طهارت توسط نبی مکرم اسلام تا وجود نازنین امام زمان عج اثبات شده است و هیچ شک و شبهه ای در آن نیست.

نتیجه : بنابراین تا ولایت معصوم انتخاب معلوم است که با انتخاب حق تعالی و معرفی نبی است و ولایت نبی با انتخاب حق تعالی و ارسال آن نبی توسط حق تعالی این ولایت محقق می شود و اما ولایت غیر معصوم منظور ولایت فقیه در زمان عدم حضور امام معصوم، که این را ما در 20 جلسه گذشته که مقدمه تعاملات حکومت و ولایت بود بیان کردیم و اقوال شیعه را نقل کردیم و اصلا جای بحث نیست، حالا بحث در این است که این ولایت فقیه روی شانه ای چه کسی می رود، نشانه هایی برای این ولایت فقیه بیان شده است که هم فقیه باشد و هم عالم به علومی که نیاز است در نحقق فقه اهل بیت و هم با تقوا و ورع و به هیچ عنوان گرایش به دنیا و زر و زیور دنیا نداشته باشد و تحث تاثیر دشمنان اسلام و زر و زور دشمن و دنیای دشمنان نباشد و فشارها و تهدید ها و طمع ها او را تحت تاثیر قرار ندهد و جامعیت داشته باشد این را کلیت را امام معصوم فرمودند ولایتش را از ناحیه من بدانید کما اینکه من حجت خدا بر شما هستم.

این بحث نیاز دارد به توضیح بیشتر