1401/02/25
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تعاملات بشری/مبحث امربه معروف و نهی از منکر/
بررسی روایات و ادله مرتبط با شرط چهارم
استاد : روایاتی را که می‌توان به آن به عنوان ادلة 24 مسئله حضرت امام (ره) ذیل شرط چهارم وجوب امربه معرو و نهی از منکر استناد کرد عبارتند از : روایات باب دوم وسائل الشیعه ، احادیث 2 ، 3 ، 6 ، 8 و 9 بود .
21161- 10-[1] مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْفَتَّالِ فِي رَوْضَةِ الْوَاعِظِينَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السّلام) قَالَ: إِنَّمَا يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ مَنْ كَانَتْ فِيهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ : عَالِمٌ بِمَا يَأْمُرُ بِهِ ، تَارِكٌ لِمَا يَنْهَى عَنْهُ ، عَادِلٌ فِيمَا يَأْمُرُ عَادِلٌ فِيمَا يَنْهَى رَفِيقٌ فِيمَا يَأْمُرُ رَفِيقٌ فِيمَا يَنْهَى[2] [3]
استاد : سند این روایت مرسله است اما همان‌طور که بیان کردیم با توجه به این‌که در این مسئله نقل روایت به حد تواتر رسیده و روایات هم همه جمع عرفی و دلالی دارد ، چندان نیاز به بررسی سند روایات نیست .
این روایت مشخص ننموده که آیا امر به معروف ضرر داشته باشد یا نداشته باشد ، امنیت داشته باشد یا نداشته باشد ، این روایت از این جهت قابل تأمل است خصوصاً در مورد عالم که از آن نام برده است ؛ ضمناً معلوم هم نیست که منظور از عالم همان عالمِ مصطلح مورد نظر ما باشد.
در باب سوم وسائل حدیث 1 ، 8 ، 11 و 12 قابل استناد برای این بحث هستند .
21162- 1-[4] مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ بِشْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عِصْمَةَ قَاضِي مَرْوَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: فَأَنْكِرُوا بِقُلُوبِكُمْ وَ الْفِظُوا بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ صُكُّوا بِهَا جِبَاهَهُمْ وَ لَا تَخَافُوا فِي اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ فَإِنِ اتَّعَظُوا وَ إِلَى الْحَقِّ رَجَعُوا فَلَا سَبِيلَ عَلَيْهِمْ إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَ يَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ هُنَالِكَ فَجَاهِدُوهُمْ بِأَبْدَانِكُمْ وَ أَبْغِضُوهُمْ بِقُلُوبِكُمْ غَيْرَ طَالِبِينَ سُلْطَاناً وَ لَا بَاغِينَ مَالًا وَ لَا مُرِيدِينَ بِالظُّلْمِ ظَفَراً حَتَّى يَفِيئُوا إِلَى أَمْرِ اللَّهِ وَ يَمْضُوا عَلَى طَاعَتِهِ.[5]
استاد : در این‌جا امام می‌فرمایند : « فَجَاهِدُوهُمْ بِأَبْدَانِكُمْ » یعنی زباناً و یداً بایستی آن‌ها را نهی کرد و آن‌چنان مقاومت کن و نهی از منکر نما که آن‌ها به امر پروردگار باریتعالی بازگردند و متعبّد گردند .
آیا این روایت دلالت نمی‌کند بر این‌که اگر آن حکمی که ترک می‌شود مِمَّا یَهتَمَّ بِه الشَّارِع است، اگر بخاطر امربه معروف و نهی از منکر آن سیلی هم خوردید بایستی امربه معروف و نهی از منکر را اقامه کنید؟
نظر استاد : عرض ما این است که : آن‌جا که می‌گوید اگر ضرر می‌بینی خودت را هدر نده و اگر ورود کردی مأجور نخواهی بود ، برای غیر عالم است و برای غیر ازیَهتَمَّ بِه الشَّارِع است زیرا در مورد یَهتَمَّ بِه الشَّارِع حتی طلبه هم حق سکوت ندارد چه برسد به عالم (مقرر: کنایه از این‌که برای احیای حکم الهی دادن هر گونه هزینه‌ای لازم است ) .
این بحث به اتمام نرسید و ادامة بررسی مطالب به سال آینده موکول گردید .
وصَل الله علی محمدٍ وَ آلهِ الطَّاهرین