درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: تعاملات بشری/مبحث امربه معروف و نهی از منکر/

تکرار نظر مختار استاد در مورد این‌که علم شرط وجوب است .

استاد : مرحوم امام فرمودند که علم شرط وجوب امربه معروف و نهی از منکر است .

نظر قاطبة فقها را به نقل از جواهر عرض کردیم که منتهی[1] آن‌چه را هم که از مرحوم کرکی و صاحب مسالک نقل شد ، نظر خودشان نبود بلکه فرموده بودند : لِقائِلٍ أن یُقَال ، مرحوم کرکی با این عبارت آورد و مرحوم صاحب مسالک فرمود : وَقَد یُقَال ؛ یعنی قصدشان این بوده که تنویر اذهان کنند اما نظر خودشان نبوده .

مرحوم صاحب جواهر این نظر را ( که می‌گفت علم مقدمة واجب است نه وجوب ) را رد کردند .

نظر آخر ما در مورد این روایت هم این شد که :

این مبنا و این ممشات بدون خدشه و بدون اشکال است ؛ و علم شرط وجوب است نه واجب؛ و تحصیل و اکتساب علم یعنی معروفی که قصد دارند نسبت به آن امر کنند ، واجب نیست .

آری ، مِن جَهَةٍ اُخرَي دانستن تکالیف برای مکلف واجب است که تمام فقها در ابتدای رسالة خود این را بیان می‌کنند اما مسیر استنباط و استدلال خود را دارد اما نه از باب امر به معروف و نهی از منکر . بنابراین علم به معروف و علم به منکر شرط وجوبِ امر یا نهی است و اگر نباشد ، کسی نمی‌تواند بگوید واجب است یادگرفته شود تا امربه‌معروف کند ، خیر ، آن‌جا که می‌فرماید واجب است یاد گرفته شود برای این است که مکلف بایستی خودش انجام دهد اما یادگیری بواسطة امربه معروف و نهی از منکر واجب نمی‌شود به عبارت ساده اگر بخواهیم مثال بزنیم : علم مثل وضو برای نماز نیست که چون نماز واجب است وضو برای نماز هم واجب شود بلکه علم مانند استطاعت برای حج است یعنی علم شرط وجوب است نه شرط واجب .