درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: تعاملات بشری/مبحث امربه معروف و نهی از منکر/

مروری بر نظرات ارائه شده در جلسات قبل

استاد : محصول مباحثی که در این چند جلسه بیان کردیم چنین شد :

    • امر به معروف و نهی از منکر از ضروریات دین است .

    • منکر آن با شرایطی که بیان شد ( علم داشته باشد و از روی اختیار باشد ، علم به لوازم داشته باشد ، مضطر نباشد ) کافر است .

    • این ضروری دین واجب است اگر متعلّقش واجب باشد و حرام است اگر متعلقش حرام باشد .

    • نهی آن نهی غیر تنزیهی است اگر غیر تنزیهی باشد .

این‌ها مبانی کلّی ما بود و برای همة آن‌ها هم دلیل آوردیم .

این که مرحوم امام از اقلاع منکر بحث کردند ، به نظر ما هدف ایشان از اقلاع منکر آوردن مثال است و إلا نظر ایشان مطلق اثر است . اثر کلی مشکک است یعنی از پشیمانی از ارتکاب به گناه، اثر به حساب می‌آید تا آن‌جا که مرتکب منکر بالکل فعل حرام را کنار بگذارد یا این‌که تارک فعل به آن عامل شود این هم اثر است . کفِ اثر ، تنبه است و سقف اثر تنبه ، ترک کردن منکر یا عمل نمودن به معروف است .

لذا نظر شخصی بنده این است که مرحوم امام دو جا بحث از اقلاع نموده‌اند که به عنوان مثال بوده نه به عنوان این‌که اثر منحصر در اقلاع منکر است ؛ زیرا نه روایات چنین انحصاری را ایجادکرده‌اند و نه فقها .

ما با این بیان که فقها اجماع کرده‌اند که در صورت احتمال مطلق اثر و عدم وجود علم به این‌که به هیچ‌وجه تأثیری در امربه معروف یا نهی از منکر نخواهد بود ، امربه معروف و نهی از منکر واجب خواهد بود .

بنابراین در تمام مسائلی ( حدود بیست مسئله ) که مرحوم امام در این بخش مطرح می‌فرمایند در دو جا تصریح به اقلاع منکر نموده‌اند که نظر ما این است که ایشان این دو مورد را تنها به عنوان مثال مطرح نموده‌اند و لا غیر .