درس خارج فقه احمد فرخ‌فال

موضوع: تعاملات بشری/مبحث امربه معروف و نهی از منکر/

صاحب جواهر : در صورت علم به عدم تأثیر گذاری وجوب ساقط می‌شود .

استاد : اگر علم یا ظن غالب به تأثیرگذاری امربه معروف و نهی از منکر نبود چه باید کرد؟ مرحوم صاحب جواهر فرمودند بایستی به اطلاق وجوب امر و نهی مراجعه نمود یعنی هرجا که نه علم وجود دارد و نه ظن غالب که آیا وجوب امربه معروف یا نهی از منکر ساقط شده یا نه ، می‌گویند اطلاق الدله وجوب بر قوت خود باقی است .

البته مرحوم صاحب جواهر می‌فرمایند با ظن غالب نمی‌توان گفت که وجوب ساقط شده است. به مرحوم صاحب جواهر می‌گویند : آیا اطلاق امربه معروف و نهی از منکر می‌تواند اصل برائت ایجاد کند؟ زیرا اطلاق منصرف به جائی است که علم و ظن غالب نباشد بدین معنا که اطلاق منصرف به آن‌جا شد که امکان اثر گذاری باشد حال شک صورت گرفته اثردارد یا ندارد ، آیا این‌جا می‌توان با استفاده از اصل برائت گفت این وجوب ساقط می‌شود یا خیر؟

مرحوم صاحب جواهر این حرف را رد می‌کند و نمی‌پذیرد .

... وَدَعوي إنصِرَافِ الإطلاق إلي غَیرِ ذلک فَیَبقَي اَصَالَةُ البرَائَة سَلیماً ، ممنوعَةٌ ...

استاد : « ممنوعةٌ » خبر « دَعوي » است یعنی اگر کسی بگوید نتیجة انصارفِ اطلاقات در وجوب امر به معروف یا نهی از منکر است ، برای جایی است که امکان اثرگذاری باشد . پس جایی که امکان اثر گذاری نباشد این اطلاقات کارایی ندارد ؛ لذا وقتی اطلاق کارایی ندارد شک ، شک بدوی خواهد شد در نتیجه به اصاله البرائه تمسک می‌شود . مرحوم صاحب جواهر می‌فرماید این ادعا ممنوع است و نمی‌توان چنین حرفی زد که این‌جا مجرای اصاله‌ البرائه است . ایشان می‌فرماید فقط جایی که علم وجود دارد که امر یا نهی اثر نمی‌کند ، آن‌جا اطلاقات کارایی نخواهد داشت .

مرحوم صاحب جواهر برای اثبات این ادعای خود می‌فرماید : روایاتی داریم ، خبر مَسعده ، خبر یحیی ، خبر داوود رقّی ، خبرحارث و خبر ابان . ایشان می‌فرماید آن‌چه که من برداشت کردم مطابق با این روایات است .

استاد : نکته‌ای که هست این است که وقتی فقها می‌گویند خبر یعنی سند روایت دچار مشکلاتی است که باید بررسی شود .