1400/07/19
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: تعاملات بشری/مبحث امربه معروف و نهی از منکر/
ادامة تبیین اشکال مرحوم صاحب جواهر به نظر صاحب شرایع دربارة وجوب امر به معروف و نهی از منکر
مرحوم صاحب جواهر به حدیثی هم اشاره می‌فرماید :
قَالَ مَسْعَدَةُ: وَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ يَقُولُ ، وَ سُئِلَ عَنِ الْحَدِيثِ الَّذِي جَاءَ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ « إِنَّ أَفْضَلَ الْجِهَادِ كَلِمَةُ عَدْلٍ عِنْدَ إِمَامٍ جَائِرٍ» : مَا مَعْنَاهُ؟ قَالَ (علیه‌السّلام): « هذَا عَلى أَنْ يَأْمُرَهُ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ وَ هُوَ مَعَ ذلِكَ يُقْبَلُ مِنْهُ، وَ إِلَّا فَلَا ».[1]
استاد : این بدین معناست که کسی امام ( حاکم ) جائر را امربه‌معروف می‌کند بعد از این‌که خودش معروف را شناخته است و عامل به آن است ، که اگر چنین بود کلامش تأثیرگذار است و پذیرفته خواهد شد و الا به آن توجهی نمی‌شود .
مرحوم صاحب جواهر می‌خواهد از این روایت چه چیزی بفهمد؟ فرمودند : این‌که می‌گوییم افضل جهاد کلمة حقی است که عند امامٍ جائر گفته شود یعنی یک انسان عالم عارف برود پیش حاکم جائر و او را امر به معروف و نهی از منکر کند ، در نتیجه او مجبور می‌شود که حرف آمر به معروف را بپذیرد ؛ بنابراین ینکشف عن هذا الدّلیل که وجوب ، وجوبِ کفایی است و این‌که جناب صاحب شرایع فرموده این قول و قیل اشبه به اصول مذهب است خیر این حرف به هیچ وجه قابل پذیرش نیست .
مرحوم صاحب جواهر می‌فرماید : من اگر بخواهم واقعاً بخواهم حرف صاحب شرایع را حمل بر صحت نمایم ، باید بگویم این وجوبی که علی الأعیان است ، وجوب ابتدایی است و این وجوب بگونه‌ای است که اگر کسی آن را انجام داد از گردن دیگران ساقط خواهد شد .
خب ، فرق این حرف با حرف دیگر چیست ؟ فرق آن در این است که این‌جا برای همه آمده اما حرف دیگران این است که وجوب فقط برای کسی است که عالم قوی باشد .
مرحوم صاحب جواهرمی‌فرماید این‌که صاحب شرایع فرموده واجب بر اعیان است ، این وجوب را واجب اولیه بگیرید .
ایشان می‌فرماید طبق این روایت آن کسی که حرف او پذیرفته نمی‌شود اصلاً تکلیفی برای امربه معروف ندارد لذا این‌جا می‌توانیم به جناب صاحب شرایع اشکال کنیم .
استاد : جواب این است که این امربه معروفی که بر عهدة همه قرار گرفت شرایط دارد و یکی از شرایط آن قوّت ، علم و معرفت به معروف و منکر است .
حال اگر در بین هزار نفر در یک شهر دویست نفر این قدرت و علم را برای امربه معروف دارند اگر کسی اقامة امربه معروف کرد از دیگران ساقط می‌شود ؟
صاحب جواهر می‌فرماید : خیر ، بلکه زمانی از این‌ها ساقط می‌شود که ریشة این منکر از آن جامعه برچیده شود .