موضوع: تفسیر قرآن/سوره بقره /آیه 204

﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلی‌ ما في‌ قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ﴾[1]

صحبت در تفسیر آیه دویست و چهارم سوره بقره است. این آیه در رابطه با منافقین و کسانی که اهل نفاق هستند، است.

علائم منافق:

علامت اول:

یکی از علائم این افراد این است که زیاد قسم می‌خورند. در رابطه با حرف‌های دروغ و خلاف واقعی که می‌گویند، قسم می‌خورند. کسانی که در صحبت‌های خود زیاد قسم می‌خورند، انسان در راست یا دروغ بودن حرفشان تردید پیدا می‌کند. منافقان اینطور هستند که اظهار محبت و رفاقت و دوستی می‌کنند و بعد هم قسم می‌خورند که نسبت به شما اخلاص و ارادت داریم درحالیکه ممکن است بدترین دشمن شما باشند.

بعضی از کسانی که اطراف اشخاص دارای مقام و ثروت هستند، اینگونه هستند و عرض ارادت آنها بخاطر خدا نیست بلکه بخاطر کسب مقام و ثروت است. لذا اشخاص دارای مقام و ثروت باید بیشتر دقت کنند و مراقب اطرافیان خود باشند. متأسفانه یکی از نقاط ضعف بعضی از مسئولین همین نکته است که بعضی افراد اطراف آنها جمع شده و ابراز ارادت و علاقه و دست بوسی می‌کنند و آنها هم فریب می‌خورند و فکر می‌کنند واقعا علاقمند هستند در حالیکه ممکن است بزرگترین دشمن او باشند؛ یعنی می‌خواهند آبروی او را ببرند ولی به این وسیله به او نزدیک می‌شوند و او را فریب می‌دهند.

ای کسانی که مقام و ثروت دارید! فکر نکنید کسانی که اطراف شما جمع می‌شوند و زیاد به شما اظهار محبت می‌کنند، به شما علاقمند هستند، نه آنها برای منافع خود و برای رسیدن به پول و مقام سراغ شما آمده‌اند، از آنها پرهیز کنید. این افراد خیانت‌کار هستند و تا آبروی شما را نبرند و تا شما را با خود به جهنم نبرند، دست بردار نیستند. این افراد را بشناسید، کسانی که بیش از اندازه ابراز ارادت و محبت می‌کنند، اخلاص ندارند و حرف‌هایشان واقعیت ندارد. منافقان از این روش وارد می‌شوند.

﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا﴾ تعجب می‌کنید که عجب مرید خوبی پیدا کرده‌ام. اطراف مسئولین و ائمه جمعه و جماعت و شخصیت‌ها اینگونه افراد زیاد هستند. ﴿وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلی‌ ما في‌ قَلْبِهِ﴾ این اظهار محبت‌های دروغین را انجام می‌دهند و قسم هم می‌خورند، گاهی هم یک خواب تعریف می‌کنند که شما را در خواب دیدم که با پیامبر(صلی الله علیه و آله) بودی و... استاد جعل خواب هستند. من خودم در موارد متعدد شاهد بودم که بعضی افراد با جعل چنین خواب‌هایی از مسئولین و مرجع تقلید پول زیادی هم می‌گرفتند.

انسان‌های منافق در جامعه زیاد هستند که برای رسیدن به پول و مقام، انواع دروغ‌ها را می‌گویند و قسم می‌خورند. ﴿وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ﴾ اما در مواقع حساس اگر شما به آنها لطف و محبت نکنید، بعد از مدتی می‌ببینید که جزء دشمن‌ترین دشمنان شما می‌شوند. پشت سر شما بد می‌گوید، دروغ می‌گوید و تهمت می‌زند ﴿وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ﴾ این جزء بدترین دشمنان شما است. یکی از روش‌های منافقان این است که از مذهب علیه مذهب استفاده می‌کنند، به خدا اعتقاد ندارند ولی مدام به خدا قسم می‌خورند. مذهب را وسیله برای رسیدن به اهداف خود قرار می‌دهند.

علامت دوم:

یکی از روش‌های منافقان، جلوه دادن حیات دنیا است. می‌گویند شما باید زندگی راحت و خانه و ماشین خوب داشته باشید، باید زندگی مرفه داشته باشید. شما را به دنیا توجه می‌دهند و سعی می‌کنند شما را علاقمند و عاشق دنیا کنند و دنیا را در نظر شما جلوه دهند؛ مردم دارند کیف می‌کنند و لذت می‌برند، شما چرا در خانه نشسته‌اید و مشغول درس و مطالعه هستید، اینگونه انسان را به دنیا تشویق می‌کنند. منافقان برای اینکه انسان را از راه مستقیم منحرف کنند و با خود همراه کنند، انسان را اینگونه به دنیا تشویق می‌کنند. اگر می‌خواهد رشوه بدهد یا رشوه بگیرد، از دنیا و خانه خوب و زندگی مرفه تعریف می‌کند تا شما را راغب کند و به حرفش گوش کنید.

مؤمن هم دنیا را می‌خواهد و هم آخرت را ولی منافق دنیا را می‌خواهد ولی ظواهری را درست می‌کند که من به خدا و پیامبر و آخرت اعتقاد دارم اما همه اینها در مسیر دنیا است؛ یعنی اگر می‌گوید خدا، برای دنیا می‌گوید، اگر ابراز محبت و ارادت می‌کند، همه برای دنیا است. پس یکی از علائم منافقان این است که هم هدف خودشان دنیا است و هم سعی می‌کنند مؤمنان را به سمت دنیا بکشانند و علاقمند به دنیا کنند.

منافقان همه جا هستند، گاهی در سیاست، در برخورد، در مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و همه جا منافق وجود دارد. منافقان از کفار خیلی بدتر هستند، چون کفار مسیر مشخصی دارند، خدا و پیامبر و معاد را قبول ندارند و مسیری را برای خود انتخاب کرده و علنا همان مسیر را می‌پیمایند ولی منافق که از خدا و پیامبر و معاد دم می‌زند و قسم می‌خورد، از این امور به عنوان وسیله برای رسیدن به اهداف شوم خود استفاده می‌کند.

تذکری به مسئولین:

این نکته را مسئولین و مخصوصا رئیس جمهور و وزرا باید توجه کنند که به چنین افرادی اعتماد نکنند و فریب آنها را نخورند. کسانی که صداقت دارند نیازی به اظهار ارادت زیادی ندارند.

﴿وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ﴾ الد صفت مشبهه است و دلالت بر مبالغه می‌کند؛ یعنی شدید الخصام؛ دشمنی او دشمنی معمولی نیست، می‌خواهد آبروی شما را ببرد، اینطور نیست که در کنار شما نان بخورد و تمام شود. ﴿وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ﴾ یعنی منافقان اشد الناس عداوة للنبی و للمسلمین با مسلمانان و پیامبر(صلی الله علیه و آله) دشمنی زیادی دارند ولی در ظاهر اظهار محبت می‌کردند و مخفیانه جلسات می‌گذاشتند و علیه پیامبر(صلی الله علیه و آله) نقشه می‌کشیدند.

خداوند در این آیه به ما توجه می‌دهد که مواظب اطرافیان خودمان باشیم. بیشتر مشکلاتی که برای جامعه و کشور ما به وجود می‌آید، از همین اطرافیان منافق است. اطراف هر مسئولی، عده‌ای منافق وجود دارد که مشکلاتی برای کشور به وجود می‌آورند.