درس تفسیر استاد محسن فقیهی

صحبت کردن در مقدمات زناشویی را رفث می‌گویند. مقصود همان آمیزش است ولی مؤدبانه و با کنایه این لفظ را بیان می‌کنند. اشخاص گاهی مقصود را با الفاظ قبیح بیان می‌کنند و گاهی با لفظ تمیز و با کنایه بیان می‌کنند که قبیح نباشد. در این آیه الرفث به جای جماع یا مباشرت استعمال شده؛ یعنی صحبت‌های قبیح و مقدمات مباشرت، این برای شما حلال است.

﴿هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ﴾ این خانم‌های شما، لباس شما هستند و شما هم لباس آن‌ها هستید. منظور از لباس چیست و چه مزایایی دارد، چرا به زن لباس گفته می‌شود و مرد برای زن لباس است؟ یکی از خصوصیات لباس این است که سعی می‌کنید لباس مناسب بپوشید و هر لباسی نمی‌پوشید، لباسی می‌پوشید که مناسب اخلاق و رفتار و شخصیت شما باشد. زن هم باید همین‌طور باشد؛ یعنی هم کفو مرد باشد، از نظر اخلاق و رفتار و فرهنگ با مرد متناسب باشد.

دوم اینکه لباس زینت برای انسان است و این باعث آرامش انسان می‌شود. زن نیز همین‌طور باعث زینت و آرامش انسان است.

سوم اینکه لباس عیوب انسان را می‌پوشاند و زن و مرد باید عیوب یکدیگر را بپوشانند. اگر شوهر نقطه ضعفی دارد، زن نباید جایی بیان کند، همچنین اگر زن نقطه ضعفی دارد مرد نباید آن را بیان کند، آبروی انسان به خانواده او است.

چهارم اینکه لباس باعث گرمی انسان می‌شود، زن هم باعث گرمی خانواده است و وقتی زن انسان عفیف و نجیب باشد، زندگی خیلی گرم و شیرین است.

پنجم اینکه وقتی لباس می‌پوشید مواظب هستید که کثیف نشود و تمیز و مرتب باشد. اگر لکی به لباس شما بیفتد، خانم شما آن را پاک می‌کند، که وقتی بیرون می‌روید مردم بگویند چه خانم مرتب و منظمی دارد. از تمیزی لباس شوهر مشخص می‌شود که آن خانم خیلی مواظب شوهرش است و به او احترام می‌گذارد، لباس‌های او را تمیز می‌شوید و اتو می‌کند. این علامت این است که این خانم فهمیده و خیلی با ادب و با محبت است. این‌ها نشانه‌هایی است که در لباس وجود دارد. زن هم باید مواظب باشد که شوهرش آلوده نشود، گاهی ممکن است مرد به سمت گناه و فساد برود ولی زن باید سعی کند مرد را حفظ کند. زن هم همین‌طور است، ممکن است متمایل به فساد شود ولی مرد باید زن را حفظ کند. زن و مرد باید مواظب یکدیگر باشند و نگذارند به انحراف کشیده شوند چون لباس یکدیگر هستید و شما حافظ او هستید و او هم باید حافظ شما باشد.

احکام اسلام، سهل و آسان است و این‌طور نیست که سخت‌گیری شده باشد. روز روزه می‌گیرید و عبادت خدا را انجام می‌دهید ولی شب آزاد هستید، می‌خورید و می‌آشامید و خیلی از کارهای دیگر را می‌توانید انجام دهید. این تخفیفی است که در احکام اسلام بیان شده است. معمولا در اسلام همین‌طور است، یک راه را می‌بندند و راه دیگری را باز می‌کنند. اینطور نیست که همه راه‌ها بسته شود، اگر راهی بسته می‌شود که مثلا روز مباشرت نکنید ولی شب راه را باز می‌گذارد که افراد به فساد کشیده نشوند.

نیازها دو طرفه است؛ یعنی مسائلی که برای مرد در نظر گرفته شده، برای زن هم در نظر گرفته شده است و اینطور نیست که امتیازی برای مرد باشد یا امتیازی برای زن باشد، هر دو مانند هم هستند ﴿هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ﴾ هر دو باید مثل دو بال با هم هماهنگ باشید و پرواز کنید و حافظ جان و مال و ناموس و عزت و شرف خود باشید ولی توجه داشته باشید که در انسان‌ها شهوت و غریزه شهوت، قوی است، به خطا می‌روند. یکی از جاهایی که انسان‌ها به خطا می‌روند و منحرف می‌شوند، مسئله غریزه جنسی است. خداوند متعال می‌فرماید: ﴿عَلِمَ اللَّهُ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَکُمْ فَتابَ عَلَيْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ﴾ شما خیانت می‌کنید؛ یعنی حالت خیانت در انسان‌ها وجود دارد. خدا برای اینکه خیانت انجام نشود، راه را برای انسان باز کرده که بهانه‌ای برای خیانت نداشته باشید. شاید اشاره به این باشد که قبل از اینکه این حکم اسلامی بیان شود که ﴿أُحِلَّ لَکُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلي‌ نِسائِکُمْ﴾ شما خیانت می‌کردید و کار خلاف انجام می‌دادید لذا اسلام برای اینکه جلوی این خیانت‌ها گرفته شود، به شما اجازه داد که در شب مباشرت کنید تا خیانت انجام نشود. ﴿فَتابَ عَلَيْکُمْ وَ عَفا عَنْکُمْ﴾ توبه کنید، گناهان گذشته شما بخشیده شد، ولی از الآن به بعد مشکلی برای شما نیست و شب‌ها می‌توانید مباشرت داشته باشید.

یکی از روش‌های مدیریت این است که همه راه‌ها را نبندید که مردم نتوانند تحمل کنند، همیشه یک راه بگذارید که مردم مجبور به خلاف نشوند. این مدیریت پیامبر(صلی الله علیه و آله) است که آیه شریفه نازل می‌شود برای اینکه عده‌ای بهانه می‌آوردند که ما چاره‌ای نداریم، خیانت می‌کردند، برای اینکه راه را برای آن‌ها ببندد این آیه نازل می شود.

عرب‌ها به دنبال این بودند که پسر از آن‌ها متولد شود، دختر را زنده به گور می‌کردند و اگر فرزندشان دختر بود، ناراحت می‌شدند. آیه می‌فرماید: ﴿وَ ابْتَغُوا ما کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ﴾ آنچه را خدا برای شما خواسته، طلب کنید ممکن است فرزند انسان دختر باشد که رحمت است یا پسر باشد که نعمت است، همه این‌ها خوب است، اینطور نباشد که کفران نعمت کنید. فرزند صالح باشد، دختر یا پسر بودنش تفاوت ندارد و همه را شاکر باشید. ﴿وَ ابْتَغُوا﴾ یعنی اطلبوا طلب کنید.

﴿وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّي يَتَبَيَّنَ لَکُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ﴾ خوردن و آشامیدن هم برای شما در شب‌های ماه مبارک رمضان جایز است. وقتی سیاهی به طرف سفیدی می‌رود و هوا می‌خواهد روشن شود، این علامت صبح است، تا آن موقع می‌توانید بخورید و بیاشامید.

ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَي اللَّيْلِ سپس روزه بگیرید تا شب، تا اول شب روزه خود را ادامه دهید. ﴿وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاکِفُونَ فِي الْمَساجِدِ﴾ تا اینجا زمانی بود که شما روزه می‌گرفتید و در مسجد نبودید اما اگر در مسجد معتکف شدید و روزه گرفتید، هم روز و هم شب مباشرت برای شما ممنوع است.

﴿تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها﴾ این حکم خدا است، باید دقت کنید و نزدیک این حکم خدا نشوید. پیشگیری از گناه یعنی نزدیک گناه نشوید؛ گناه نکردن یک بحث است و نزدیک گناه نشدن بحث دیگری است. وقتی شما در خیابان راه می‌روید و خانم‌های جوان در خیابان راه می‌روند، چشم خود را کنترل کنید و پایین بیندازید که نزدیک گناه نشوید نه اینکه چشم خود را بالا بگیرید و وقتی چشم شما به نامحرم افتاد، چشم خود را پایین بیندازید. وقتی به گناه نزدیک شدید، جلوگیری شما مشکل می‌شود و ممکن است نتوانید خود را کنترل کنید، مواظب باشید و نزدیک گناه نشوید. خطرناک است، شیطان اطراف گناه است و شما را به طرف گناه متمایل می‌کند.

﴿کَذلِکَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ﴾ خداوند آیات خود را برای مردم بیان می‌کند شاید تقوا پیدا کنند. ﴿کُتِبَ عَلَيْکُمُ الصِّيامُ کَما کُتِبَ عَلَي الَّذينَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ﴾[2] روزه می‌گیرید برای تقوا است، نماز می‌خوانید برای تقوا است، عبادت می‌کنید برای تقوا است، هر کاری می‌کنیم برای تقوا است ﴿إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ﴾[3] تمام این‌ها برای این است که تقوا داشته باشیم. تقوا مهم‌ترین چیزی است که می‌تواند در انسان متبلور شود و انسان را به کمال برساند منتهی نماز و روزه و ذکر و تمام این‌ها وسیله برای رسیدن به تقوا است. فلسفه احکام الهی تقوا است. این همه احکام بیان شده تا انسان تقوا پیدا کند. اصل تقوا است، نماز و روزه و سایر احکام سفارش شده تا انسان به واسطه عمل به آن‌ها به تقوا برسد.