98/12/28
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: احادیث کتاب چهل حدیث مرحوم امام (ره)/کبر/ علاج کبر
درباره مباحث اخلاقی که در کتاب چهل‌حدیث مرحوم امام (اعلی الله مقامه الشریف) مطرح بود صحبت می‌کردیم. در طی مباحث گذشته درباره کبر، خودبزرگ‌بینی و خود را از دیگران برتر دانستن، مباحثی مطرح شد و روایاتی در این‌باره ذکر کردیم.علاج کبرانسان‌ها گاهی مبتلای به کبر می‌شوند و این کسالت و مریضی در وجود انسان محقق می‌شود، چه کاری کنیم و چه معالجه‌ای برای این کسالت وجود دارد؟ چگونه این کبر را ئر وجود خود از بین ببریم؟ اگر ذره‌ای کبر در وجود ما باشد ممکن است مشکلات بسیاری پیدا کنیم و برای دنیای ما و آخرت ما مشکل‌آفرین باشد.. معالجه آن چیست؟ معالجه کبر این است که دو بعدی را باید همراه باهم توجه کنیم: هم از نظر علمی و هم از نظر عملی توجه کنیم.علاج علمیالتفات ما به جنبه علمی مربوط به دو جهت است: 1ـ توجه به خودمان 2ـ توجه به خدا. خودمان را بشناسیم و بعد خدا را بشناسیم.
توجه به ضعف خودانسان چه قدر ضعیف است! ضعف خود را به دست بیاوریم، مقداری فکر کنیم که ضعف ما چقدر است؛ آیا ما قوی‌تر هستیم یا یک حیوان؟ می‌بینید که انسان‌ها از ابعاد مختلف در کمال ضعف هستند. با کسالت و بیماری مختصر نابود می‌شوند. گاهی از فقر نابود می‌شوند گاهی مشکلاتی پیدا می‌شود و ابرقدرتی مردم را نابود می‌کند، استکبار جهانی چه‌قدر انسان‌ها را نابود کرده است، این‌همه جنگ‌ها، خون‌ریزی‌ها، داعش‌ها و این‌همه مسائل انسان‌ها را نابود می‌کند. این‌ها برای چیست؟ برای این است که انسان موجودی ضعیف است؛ باید توجه کند به این‌که ضعیف است.گاهی حیوان کوچکی، بزرگ‌ترین شخصیت‌های عالم را نابود می‌کند؛ کم‌تر از پشه و مانند پشه او را نابود می‌کند.شما می‌بینید که در این جهان هستی، ویروسی به نام کرونا چگونه مشکلاتی برای مردم ایجاد کرده است؛ عده‌ای کشته و نابود شدند، عده‌ای هم مریض و مبتلا هستند. این اختصاص به یک مملکت ندارد و اکثر ممالک دنیا به این ویروس مبتلا شده‌اند. این‌ها کاشف از ضعف انسان است.انسان ضعیف است ﴿خُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِيفًا﴾[1] خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید که انسان ضعیف است. اکنون بهداشت جهانی اعلام کرده که علم ما کافی نیست و نمی‌توانیم همه مشکلات را با علم، حل کنیم؛ این دلالت می‌کند که انسان ضعیف است. هرچه علمش بالاتر می‌رود ویروس جدیدتری به وجود می‌آید واکسنی برای آن درست می‌کنند اما یک بیماری جدید می‌آید. برای آنفلوانزا واکسنی درست کردند اما اکنون ویروس جدیدی آمده است، هر آن ممکن است ویروس جدید دیگری به وجود بیاید.
قوی‌ترین قدرت‌ها و شخصیت‌ها در مقابل یک حیوان کوچک ضعیف هستند اکنون می‌بینید که قدرتمندترین افراد و شخصیت‌های مختلفی مثل معاون و وزیر در کشورهای مختلف به این ویروس مبتلا شده‌اند. این ویروس می‌تازد و قدرت‌ها را به زانو درمی‌آورده است. این‌ها برای این است که ما بفهمیم که ﴿خُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِيفًا﴾ انسان ضعیف خلق شده است.
ما قدرتی نداریم فکر می‌کنیم که قدرتمندیم؛ گاهی کسی پولدار می‌شود فکر می‌کند که شخصیتی شده است، به کسی مقامی می‌دهند فکر می‌کند که شخصیتی شده و قدرتمند است، هر کس دلش به چیزی خوش است، بعضی به مقام، بعضی به پول و بعضی به جمال. این قدرت‌های ظاهری نباید ما را فریب دهد ما ضعیف هستیم. همان جمال یک‌روزه از بین می‌رود، مال گاهی در یک آن از بین می‌رود گاهی قدرت‌های مادی در لحظه‌ای نابود می‌شوند؛ بنابراین اگر می‌خواهید کبر را معالجه کنید باید توجه به این نکته داشته باشین که خیلی ضعیف هستیم و هیچ قدرتی نداریم.توجه به قدرت خداوندجهت دوم جنبه علمی این است که باید به قدرت خداوند توجه کنیم. خداوند قدرتش بالاترین قدرت‌ها است؛ هیچ قدرتی فوق قدرت خداوند نیست، همه مقهور قدرت ذات باری‌تعالی هستند. تمام آسمان‌ها این‌همه سیارات، ستاره‌ها، شمس، قمر و افلاک تازه توانسته‌ایم به قسمت کوچکی از آن‌ها واقف شویم و از بسیاری از آن‌ها اطلاع نداریم. در زیر زمین مسائل بسیاری است که ما علم به آن‌ها نداریم در آسمان‌ها بسیاری از چیزها برای ما مجهول است. خداوند قدرتش فوق تمام قدرت‌ها است وقتی توجه کردیم که ما ضعیف هستیم و قدرت خداوند فوق همه قدرت‌ها است. ممکن است برای ما این پدیده حاصل شود که فکر کنیم کبر برای چه می‌کنیم چرا تکبر می‌کنیم و خودبزرگ‌بینی داریم.
علاج عملی بعد از این‌که فهمیدیم ما ضعیف هستیم و خداوند قدرتمند است اما می‌بینیم بازهم تکبر داریم و نمی‌توانیم دست از تکبر برداریم، علاج عملی آن این است که در خارج عملاً تواضع را پیاده کنیم؛ نسبت به خداوند تواضع داشته باشیم سر به سجده بگذاریم و نماز بخوانیم، اظهار کنیم که تو قدرتمندی و ما ضعیف. این شکر خدا کردن و سر به خاک گذاشتن، استغفار کردن و غیره برای توجه به این نکته است که ما متوجه شویم که ضعیفیم و خداوند متعال قدرتمند است.نمازمان را درست و اول وقت بخوانیم، توجه به خدا داشته باشیم، توکل به خداوند کنیم و توسل به ائمه معصومین سلام‌الله‌علیهم اجمعین. مخصوصاً در این روزهای سخت و مشکلاتی که برای مردم پیدا شده است اگر توکلمان به خدا باشد و توسلمان به ائمه سلام‌الله‌علیهم اجمعین باشد ان‌شاءالله امید است که بتوانیم مشکلات را حل کنیم.بنابراین ما از بعد علمی و عملی باید این مسئله کبر را بتوانیم حل کنیم. انسان‌هایی که می‌خواهند به مقام والای معنوی برسند بخصوص روحانیت عزیز کبر را باید از وجود خودشان دور کنند. کبر مراتبی دارد که ما باید مرتبه به مرتبه کبر را از وجود خودمان دور کنیم.نمونه بارزی از تواضع عملیمرحوم شهید مطهری (اعلی‌الله مقامه الشریف) درباره میرزا علی آقای شیرازی می‌نویسد: ایشان گاهی به اصفهان می‌آمدند و از ایشان استفاده اخلاقی می‌کردیم، گاهی برای ما درس اخلاق می‌دادند منبر می‌رفتند صحبت می‌کردند. (تعبیر شهید مطهری این است که فرمایشات ایشان برای ما حال بود ولی قال نبود) از ایشان خواهش کرده‌ایم که در مدرسه صدر اصفهان برای ما نماز جماعت بخوانید، ایشان قبول نمی‌کرد، ما اصرار کرده‌ایم که ما طلبه‌ها می‌خواهیم از شما استفاده کنیم، نماز جماعت بخوانید و ما اقتدا کنیم. ماه رمضان بود با اصرار ما ایشان قبول کردند که نماز جماعتی بخوانند، ما نیز به ایشان اقتدا کنیم. کم‌کم مردم اصفهان متوجه شدند که نماز جماعتی در مدرسه صدر منعقد می‌شود و حاج میرزا علی آقای شیرازی امام جماعت است، جمعیت بسیاری برای نماز آمدند و جمعیت روزبه‌روز زیاد می‌شد. حاج میرزا علی آقای شیرازی خبردار شد که جمعیت به‌قدری زیاد شده است که نمازهای جماعت اطراف در مساجد کم شده است و همه مردم در نماز ایشان شرکت می‌کنند. تا متوجه شد که جمعیت نماز زیاد شده نماز جماعت را تعطیل کرد و بهم زد. هرچه گفتیم حاج آقا بفرمایید نماز جماعت نماز جماعت باشکوه و عالی! ایشان فرمودند: من دیگر نماز جماعت نمی‌خوانم.شما چه می‌بینید چگونه بود این شخصیت که شهید مطهری از ایشان یاد و تجلیل می‌کند؟ به‌خاطر این‌که روحیه کبر و غرور را در خود کشته بود و تهذیب نفس کرده بود. مسلماً این شخصیت بزرگوار شخصیت والایی است.اگر بتوانیم در خودمان هوای نفس را بکشیم و به این مقام برسیم که اگر جمعیت نماز ما زیاد شد نماز جماعت را ترک کنیم، وقتی ببینیم نماز جماعت‌های دیگران خلوت می‌شود ما دیگر نماز جماعت را تعطیل کنیم، سخنرانی می‌کنید اگر دیدی جمعیت آن‌قدر زیاد شد که سخنرانی‌های دیگر خلوت شد خوشحال نشوید و نماز جماعت و منبر را تعطیل کنید، این مقام بزرگی است که شهید مطهری بیان می‌کند.به این اخلاص عملی گفته می‌شود که عملاً کبر را از بین برده است.این دین به‌سادگی به دست شما نرسیده است؛ علمای بزرگ ما بودند که فداکاری و ایثار کردند، مشکلات را تحمل کردند و تهذیب نفس نمودند تا به این مقامات رسیدند و این دین به دست ما رسیده است. اکنون می‌بینید که این همه شهدا، ایثارها جبهه‌ها، مدافعین حرم، قاسم سلیمانی‌ها و فداکاری‌ها برای این است که این دین باقی بماند.هدف دشمنآن‌هایی که با روحانیت مخالفت می‌کنند، می‌خواهند با دین مخالفت کنند و به‌اسم مخالفت با روحانیت شروع می‌کنند ولی اصلش این است که می‌خواهند با دین مخالفت کنند؛ لذا تمام توطئه‌هایی که می‌بینید و شایعاتی که بر علیه روحانیت درست می‌کنند برای مقابله با دین است.امتحان در مصیبتدر این ایام که مشکلات زیادی برای مملکت به وجود آمده و مردم در مشکلات هستند، هم ازنظر کسالت مریضی ویروس کرونا و هم درباره اقتصاد که مشکلات مالی دارند، خداوند متعال قدرت دارد ان‌شاءالله که این مشکلات به‌زودی برطرف می‌شود.ما باید امتحان پس دهیم و دین خودمان را حفظ کنیم، اسلام خودمان را حفظ کنیم، توکل بر خدا داشته باشیم و توسل به ائمه معصومین سلام‌الله‌علیهم اجمعین داشته باشیم تا ان‌شاءالله از این مشکلات رهایی پیدا کنیم.ان‌شاءالله در این ایام نوروز که دوستان و رفقای ما و همه مردم سعی کنید به اسلام وفادار باشید، به احکام اسلام توجه داشته باشید مخصوصاً روحانیت معظم، هر روز چند صفحه از قرآن را بخوانید، مفاتیح را داشته باشید، رساله عملیه در کنارتان باشد، تابع مراجع و مقام معظم رهبری باشید، آنچه مرجعیت اعلی، مراجع معظم و مقام معظم رهبری می‌فرمایند باید سرلوحه کارمان باشد، وظایف شرعی را انجام دهیم و در راه خداوند از ایثار و فداکاری کوتاهی نکنیم. ان‌شاءالله همه خوش و خرم و سربلند باشید.