موضوع: جنود عقل و جهل/صفات مؤمن /غضب

خلاصه جلسه گذشته: بحث ما درباره اخلاق و کنترل قوه غضب است؛ قوه‌ای که اگر مهار نشود، می‌تواند انسان را به خسران دنیا و آخرت دچار کند.

کنترل عصبانیت و اهمیت مدیریت قوه غضبیه:

یکی از مسائلی که ممکن است دامن‌گیر انسان، به‌ویژه افراد برجسته و شخصیت‌های بزرگ شود، عصبانیت است. وقتی کسی عصبانی می‌شود، گاهی دیگر قادر به کنترل خود نیست و هر حرف یا کاری از او سر می‌زند. در چنین شرایطی ممکن است فرد دچار اشتباهات بزرگی شود، مانند گفتن سخنان ناپسند یا حتی اقدامات فیزیکی که بعدها موجب پشیمانی‌اش شود.

این مسئله فقط مختص افراد عادی نیست؛ حتی بزرگان نیز گاهی دچار این حالت می‌شوند. اما چیزی که اهمیت دارد، پیشگیری از رسیدن به چنین وضعیتی است. لازم است پیش از اینکه عصبانیت به اوج برسد، فرد خود را کنترل کند. به محض اینکه متوجه شدید در حال عصبانیت هستید، بهترین اقدام این است که از آن موقعیت خارج شوید. اگر در مجلسی هستید و احتمال می‌دهید صحبت‌ها به دعوا یا توهین کشیده شود، مجلس را ترک کنید. یا اگر در خانه با همسر یا فرزندان خود دچار تنش شده‌اید، باید محیط را ترک کنید تا آرامش خود را بازیابید.

برای کنترل عصبانیت، می‌توانید از روش‌های مختلف استفاده کنید، مانند وضو گرفتن، شستن صورت، یا حتی سجده کردن. این اعمال به شما کمک می‌کنند تا آرامش خود را بازگردانید و از رفتارهایی که ممکن است باعث پشیمانی شوند، جلوگیری کنید.

عادت کردن به حلم و بردباری یکی از ویژگی‌هایی است که باید در خود پرورش دهید. «إن لم تکن حلیما فتحلَّم»[1] اگر ذاتاً فردی زودجوش هستید، باید تلاش کنید به‌تدریج خود را به سکوت و خویشتن‌داری عادت دهید. در لحظات حساس، به جای واکنش نشان دادن، آرامش خود را حفظ کنید. این رفتار نه‌تنها نشان‌دهنده وقار و شخصیت شماست، بلکه باعث می‌شود در نظر دیگران نیز به‌عنوان فردی قابل‌اعتماد و محترم شناخته شوید.

گاهی اوقات افراد به دلیل عصبانیت سخنانی بر زبان می‌آورند که با شخصیت و موقعیتشان سازگار نیست. چنین اشتباهاتی می‌تواند وجهه فرد را خدشه‌دار کند. پس لازم است همیشه به یاد داشته باشید که عصبانیت، دشمن تعقل و تدبیر است. اگر نتوانید آن را مدیریت کنید، ممکن است به مسیرهایی کشیده شوید که بعدها از آن پشیمان شوید.

اهمیت تسلیم بودن در برابر حق و پذیرش تصمیمات بزرگان:

یکی از مشکلاتی که گاهی افراد با آن مواجه می‌شوند، این است که وقتی نظری یا تصمیمی خلاف میلشان از سوی بزرگان یا رهبرانشان بیان می‌شود، دچار ناراحتی و حتی عصبانیت می‌شوند. این موضوع به‌ویژه در مواجهه با تصمیمات ولی‌فقیه یا مقام معظم رهبری نمود پیدا می‌کند. اگر فردی تسلیم واقعی ولایت باشد، نباید از چنین تصمیماتی ناراحت شود یا احساس خشم کند.

بسیاری از ما ممکن است در موقعیت‌هایی قرار بگیریم که تصمیمی از سوی رهبر یا مسئولی گرفته شود که مطابق میل یا تصور ما نباشد. در این شرایط، به جای عصبانیت، باید به مصلحتی که در این تصمیم نهفته است، توجه کنیم. بزرگان و رهبران دینی و سیاسی، تصمیمات خود را بر اساس مصالح عمومی می‌گیرند، نه خواسته‌های شخصی ما. بنابراین، وظیفه ما این است که از روی تعبد و اعتماد به تصمیمات آنان احترام بگذاریم.

گاهی افراد به دلیل عدم کنترل عصبانیت خود، حتی در مجامع خصوصی، سخنانی می‌گویند که شأن و جایگاهشان را زیر سؤال می‌برد. این نوع رفتارها نشان‌دهنده ضعف در مدیریت قوه غضب است. اگر انسان نتواند خود را در چنین شرایطی کنترل کند، ممکن است به مرور از مسیر درست خارج شود و حتی به دیگران و جامعه آسیب برساند.

یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل این احساسات، پرورش روحیه تسلیم در برابر حق است. این بدان معناست که وقتی یک تصمیم از سوی رهبر یا بزرگتری گرفته می‌شود، حتی اگر با میل شخصی ما در تضاد باشد، باید با دل و جان آن را بپذیریم. در غیر این صورت، این عصبانیت و ناراحتی به مرور به فرد آسیب می‌رساند.

برای اینکه بتوانید این روحیه را در خود تقویت کنید، لازم است که خود را بی‌نیاز از تأیید دیگران و تسلیم در برابر حق بدانید. همان‌طور که یک پدر یا مادر پیر ممکن است خواسته‌ای از فرزند خود داشته باشند که فرزند از آن خوشش نیاید، اما به دلیل احترام و محبت، باید خواسته آنان را بپذیرد، در مواجهه با تصمیمات رهبران نیز باید همین منطق را به کار گرفت.

عصبانیت و ناراحتی، در واقع نوعی اعتراض به مسیری است که حق پیش روی ما گذاشته است. اما اگر انسان به تسلیم واقعی در برابر حق برسد، دیگر حتی در دل خود هم از تصمیمات بزرگان ناراحت نخواهد شد. این روحیه نه‌تنها انسان را از عصبانیت و تنش دور می‌کند، بلکه باعث می‌شود فرد در مسیر آرامش و کمال گام بردارد.

بنابراین، باید همواره توجه داشت که مدیریت قوه غضب، کلید حفظ شخصیت و جایگاه انسان است. اگر این قوه تحت کنترل نباشد، ممکن است فرد حتی با بهترین نیت‌ها، دچار لغزش‌های بزرگی شود. با تمرین خویشتن‌داری و تقویت روحیه تسلیم در برابر حق، می‌توان از بسیاری از مشکلات و پشیمانی‌های بعدی جلوگیری کرد.