موضوع: جنود عقل و جهل/صفات مؤمن /غضب

کنترل قوه غضبیه و تأثیر آن بر اخلاق و ایمان:

قوه غضبیه، اگر به‌درستی کنترل نشود، می‌تواند زیان‌های بسیاری برای انسان به همراه داشته باشد. افرادی که خشمگین می‌شوند و توانایی مهار خود را ندارند، غالباً به رفتارها و گفتارهایی دست می‌زنند که با شأن و شخصیت آن‌ها سازگار نیست و موجب مشکلات فراوانی می‌شود. این افراد ممکن است حرف‌های زشت بزنند یا اعمال ناشایستی انجام دهند که در نهایت، علاوه بر زیان به دیگران، خودشان را نیز دچار پشیمانی کند.

اهمیت کنترل خشم و پیامدهای آن:

وقتی انسان خشمگین می‌شود، گویی عقل از کار می‌افتد و نمی‌تواند درست فکر کند. در چنین وضعیتی، ممکن است دست به اعمال و گفتار ناشایستی بزند، مانند زدن کسی، شکستن چیزی یا گفتن حرف‌های توهین‌آمیز که با شخصیتش هم‌خوانی ندارد. این وضعیت شبیه حالت مستی است، زیرا انسان در اثر خشم، اختیار خود را از دست می‌دهد. فرد خشمگین اغلب پس از فروکش کردن عصبانیت، از رفتار خود پشیمان می‌شود و با خود می‌گوید: «چرا این کار را کردم؟ چرا این حرف را زدم؟»

راهکارهای فکری برای کنترل خشم:

برای مهار خشم، نخست باید ذهن خود را آماده کنیم و به این باور برسیم که خشمگین شدن، به‌ویژه در حالت عدم کنترل، رفتاری زیان‌بار است که آبرو و جایگاه ما را تخریب می‌کند. خشم همان‌قدر مخرب است که شراب‌خواری و مستی. همان‌طور که شراب‌خواری باعث می‌شود عقل انسان از کار بیفتد و رفتارهایی ناشایست از او سر بزند، خشم نیز همین اثر را دارد.

باید به این درک برسیم که فروبردن خشم، نه‌تنها ما را از اعمال و گفتار زشت بازمی‌دارد، بلکه باعث رشد معنوی و اجتماعی ما می‌شود. امام باقر (ع) می‌فرمایند: «مَنْ كَظَمَ غَيْظاً وَهُوَ يَقْدِرُ عَلى إِمْضَائِهِ حَشَا اللهُ قَلْبَهُ أَمْناً وَإِيمَاناً يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[1] کسی که خشم خود را فرو بخورد، در حالی که می‌تواند آن را افشا کند و فریاد بزند ولی این کار را نکند، خداوند قلب او را از ایمان پر می‌کند. این روایت نشان می‌دهد که کنترل خشم، راهی برای تقویت ایمان است. همان‌گونه که روزه گرفتن و مهار امیال نفسانی، ایمان انسان را افزایش می‌دهد، فروبردن خشم نیز باعث تعالی معنوی می‌شود.

تأثیر کنترل خشم بر زندگی اجتماعی:

انسان‌هایی که خشم خود را کنترل می‌کنند، در جامعه موفق‌تر و بااحترام‌تر زندگی می‌کنند. از سوی دیگر، کسانی که توانایی مهار خشم را ندارند، آبروی خود را از دست می‌دهند. این افراد در بحث‌ها، مناظره‌ها و موقعیت‌های مختلف، به‌واسطه خشم خود، حرف‌ها و رفتارهایی از آن‌ها سر می‌زند که وجهه آن‌ها را تخریب می‌کند. کنترل خشم، نشانه عقل و درایت است و انسان‌های خویشتن‌دار، همواره موفق‌تر و محترم‌تر هستند.

روایات درباره فروبردن خشم:

روایات متعددی بر اهمیت کنترل خشم تأکید دارند. برای نمونه، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «مَن كَفَّ غَضَبَه سَتَرَ اللهُ عَورَتَه»[2] کسی که خشم خود را نگه دارد، آبروی او در دنیا و آخرت حفظ می‌شود.

همچنین رفتار معصومین (ع) الگویی برای ماست. برای مثال، فردی به امام حسن (ع) دشنام داد. یاران امام قصد داشتند پاسخ او را بدهند، اما امام فرمودند: پاسخش را ندهید. سپس با محبت از او پذیرایی کردند، برایش خانه‌ای فراهم کردند و نیازهایش را برآورده ساختند. این رفتار بزرگوارانه باعث شد آن مرد شرمنده شود و هدایت گردد.

روش‌های عملی برای کنترل خشم:

برای مهار خشم، علاوه بر آماده‌سازی ذهن، باید از روش‌های عملی نیز بهره گرفت:

1. سکوت: وقتی خشمگین شدید، از حرف زدن خودداری کنید. این کار از بروز گفتار ناشایست جلوگیری می‌کند.

2. تغییر وضعیت: اگر ایستاده‌اید، بنشینید. اگر نشسته‌اید، بلند شوید. تغییر حالت جسمی می‌تواند به آرامش روانی کمک کند.

3. ترک محل: اگر خشمگین شدید، از محل خارج شوید و مدتی قدم بزنید تا آرام شوید.

4. نوشیدن آب خنک: آب خنک می‌تواند به آرام کردن بدن و ذهن کمک کند.

5. سجده شکر: با گذاشتن سر بر سجده و شکرگزاری، می‌توان خشم را فرو نشاند.

نتیجه‌گیری:

کنترل خشم، راهی برای حفظ آبرو و تقویت ایمان است. این مهارت، هم باعث رشد معنوی و هم موجب ارتقای جایگاه اجتماعی می‌شود. با تقویت نگرش‌های فکری و استفاده از روش‌های عملی، می‌توان خشم را مهار کرد و به فردی موفق‌تر، محترم‌تر و نزدیک‌تر به خداوند تبدیل شد.