درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: جنود عقل و جهل/ ایمان/ رئوف و رحیم

خلاصه جلسه گذشته: صحبت در رابطه با رئوف و رحیم بود. گفتیم که یکی از صفات پروردگار رئوف و رحیم است که در آیه شریفه می‌فرماید:﴿إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾[1] خداوند نسبت به مردم رئوف و رحیم است. گفتیم که رئوف یک مرحله بالاتر از رحیم است. در رابطه با پیامبر(صلی الله علیه و آله) هم داریم که «وَ كَانَ‌ بِالْمُؤْمِنِينَ‌ رَؤُوفاً رَحِيماً»[2] پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز نسبت به مؤمنین رئوف و رحیم بود. ما باید متلبس به صفات الهی بشویم. ما نیز باید صفات باری تعالی که صفات جمال خداوند است را پیدا بکنیم. شما هم باید در زندگی خود رئوف باشید و خشونت و قصاوت قلب را باید کنار بگذارید. هر انسانی باید سعی بکند که این صفات را داشته باشد و در زندگی خود رئوف و رحیم باشد و نسبت به زن و بچّه، پدر و مادر، همسایه و نسبت به همه مردم رئوف و رحیم باشد. آیه می‌فرماید:﴿لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾[3] همانا رسولی از جنس شما برای (هدایت) شما آمد که فقر و پریشانی و جهل و فلاکت شما بر او سخت می‌آید و بر (آسایش و نجات) شما بسیار حریص و به مؤمنان رئوف و مهربان است. رسولی برای شما فرستادیم که از خود شما و جنس شماست یعنی از ملائکه نیست و انسان و از جنس شماست. آن قدر شما را دوست دارد که اگر کوچکترین ناراحتی برای مشا پیش بیاید او ناراحت می شود. مادر وقتی بچّه‌اش ناراحتی کوچکی داشته باشد چقدر ناراحت می‌شود؟ کاری که برای شما مشقّت دارد، برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) خیلی سخت است که این کار سخت را شما انجام ندهید لذا گفته می‌شود که ﴿مَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ﴾[4] در دین حرج وجود ندارد. لازم نیست خودتان را به سختی بیندازید. در اسلام سختی وجود ندارد کارها و وظایف آسان است و دین سمحه‌ای و سهلی است. عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ اگر شما یک ناراحتی داشته باشید او (پیامبر) ناراحت می‌شود. ما هم باید این روحیه را داشته باشیم که اگر دوستمان یک ناراحتی پیدا بکند ما هم ناراحت بشویم. حالا بعضی‌ها هستند که به من چه؟، من چکاره هستم که با ناراحتی دوستم ناراحت بشوم؟ خیر؛ ما هم باید رئوف و رحیم باشیم و این روحیه را در خود داشته باشیم. دوست شما مسلمانی است مانند شما که دچار مشکلی شده است پس وقتی برای او مشکل و ناراحتی پیش بیاید شما هم باید ناراحت بشوید و برای رفع مشکل او فکری بکنید و به مقدار توان خود به او کمک بکنید.

امام صادق (علیه السلام) از پدران خود نقل می کند که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اگر می‌دید یکی از مسلمان‌ها ناراحتی دارد سعی می‌کرد ناراحتی او را برطرف بکند. لذا از او دلجویی می‌کرد که چرا غمگین و ناراحت هستی؟ مشکلت چیست تا آن را برطرف کنیم. پیامبر (صلی الله علیه و آله) چنین روحیه‌ای داشت. شما بزرگواران هم اینچنین باشید، اگر کسی مشکلی دارد بگویید که من در حد توانم کمک می‌کنم ان شاء الله مشکل شما حلّ بشود، شما هم برادر ما هستید. پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای مؤمنین رئوف رحیم بود.

در زیارت امام رضا (علیه السلام) وارد شده است: السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الرَّءُوفِ[5] ، یکی از اوصاف امام رضا (علیه السلام) رأفت و مهربانی ایشان است. صفت رئوف و رحیم از صفات خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) است. علامه طباطبایی (اعلی الله مقامه الشریف) می‌فرماید: همه امام‌های ما رئوف بودند، نه اینکه فقط امام رضا (علیه السلام) رئوف باشد. امّا رئوف بودن امام رضا (علیه السلام) ظهور بیشتری دارد. لذا مرحوم علامه طباطبایی می‌فرمودند وقتی انسان وارد حرم امام رضا (علیه السلام) می‌شود مهربانی و رئوف بودن حضرت را می‌فهمد. کسانی که اهل معنا و دقت هستند آن مهربانی و رئوف بودن حضرت را می‌فهمند. لذا بعضی از بزرگان می‌فرمودند: اگر حرم امام حسین (علیه السلام) رفتی گریه و زاری بکن و ائمه دیگر هم همینطور، ولی اگر حرم امام رضا (علیه السلام) رفتی لازم نیست زیاد گریه و زاری بکنی، آنجا بخند و هر چیزی دلت می‌خواهد از امام رضا (علیه السلام) طلب کن، آقا امام رضا (علیه السلام) دعای شما را اجابت می‌کند. آنجا زیاد جای گریه و زاری نیست. یعنی از آنجایی که طبع امام رضا (علیه السلام) مهربانی و رأفت است نیازی به گریه و زاری نیست و همین که از ته دل و با خلوص با امام رضا (علیه السلام) صحبت بکنی، امام رضا (علیه السلام) هر چه بخواهی به تو می‌دهد.

آیت الله حائری شیرازی قضیه‌ای را نقل کرده است که خود وی شاهد این قضیه بوده است. می‌گوید: من ساعت ۱:30 نصف شب از حرم امام رضا (علیه السلام) بیرون آمدم از نزدیک میدان که رد می‌شدم، سگی را آنجا دیدم که روبروی گنبد حضرت پاهایش را روی زمین جفت کرده و سرش را بلند کرده و در حالیکه نگاهش به طرف گنبد حضرت است، اشک از چشمانش جاری است. از این صحنه تعجب کردم و با خود گفتم حتماً یک داستانی اینجا هست لذا مدتی روی یکی از سکوها نشستم و نگاهم را به این سگ دوختم. تا اینکه دیدم یک ماشین شاسی‌بلند آمد و در کنار سگ توقف کرد و سگ را با خود به ماشین برد. من فوری دویدم جلوی ماشین و گفتم یک سؤالی از شما دارم، گفتند بفرمایید، گفتم قضیه این سگ چی بود که شما سراغ آن آمدید و با خود بردید. آن شخص گفت ما در مشهد باغی داریم که هفده سال این سگ نگهبان آن باغ بود و این اواخر چون پیر شده بود و به درد نمی‌خورد، آن را بردیم و در بیابان‌های قوچان رهایش کردیم و برگشتیم و سگ جوانی را پیدا کردیم و آوردیم که نگهبان باغ باشد. تا اینکه شب خواب دیدیم که می‌خواهیم برای زیارت به حرم امام رضا (علیه السلام) برویم تا اینکه خواستیم وارد حرم بشویم، نگهبان جلوی ما را گرفت و اجازه ورود نداد. گفتیم چرا نمی‌توانیم حرم برویم گفت آقا آنجاست از خود آقا بپرسید. ما رفتیم خدمت آقا امام رضا (علیه السلام)، گفتیم آقا ما می‌خواهیم برای زیارت به حرم شما بیاییم، نگهبان جلوی ما را گرفته و اجازه ورود نمی‌دهد. آقا فرمود: آن سگ هفده سال برای شما خدمت کرد، چرا شما آن را بردید و در بیابان رها کردید؟ این چه کاری بود کردید؟ من هم شما را به حرم راه نمی‌دهم، پس به حرم من نیایید. بعد از خواب در پی سگ به بیابان قوچان رفتیم و هر چه گشتیم سگ را پیدا نکردیم. بعد با خود گفتیم و شاید هم اینچنین برای ما الهام شد که به حرم امام رضا (علیه السلام) برویم شاید سگ به طرف حرم رفته باشد و اتفاقاً که می‌گشتیم و به اینجا رسیدیم سگ را اینجا پیدا کردیم که زانو زده و گریه می‌کند. سگ را با احترام برداشتند و با خود به باغ خود بردند.

به زیارت امام رضا (علیه السلام) که می‌روید باید قدر بدانید که ایشان خیلی مهربان است و کسی را ناامید نمی‌کند. هر حاجتی و کاری دارید به آقا امام رضا (علیه السلام) بگویید و لو گریه هم نکنید، آقا امام رضا (علیه السلام) ان شاء الله مشکل شما را حل می‌کند.

خدا به همه ما توفیق بدهد که ما هم این صفت رئوف و رحیم را داشته باشیم.