درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: جنود عقل و جهل/ ایمان/ دو خوف

انسان مؤمن باید بین خوف و رجاء باشد؛ نه خیلی امیدوار و نه خیلی خائف. در روایت هم آمده است: «الْمُؤْمِنُ بَيْنَ مَخَافَتَيْنِ ذَنْبٍ قَدْ مَضَى لَا يَدْرِي مَا صَنَعَ اللَّهُ فِيهِ وَ عُمُرٍ قَدْ بَقِيَ لَا يَدْرِي مَا يَكْتَسِبُ فِيهِ مِنَ الْمَهَالِكِ فَهُوَ لَا يُصْبِحُ إِلَّا خَائِفاً وَ لَا يُصْلِحُهُ إِلَّا الْخَوْفُ».[1]

باید همیشه دو خوف داشته باشیم تا همیشه از امتحان‌های پروردگار پیروز بیرون بیاییم. خوف اول نسبت به گناهان گذشته است. هرانسانی که معصوم نباشد، گناهانی را انجام داده، باید نسبت به آن‌ها خائف باشد که خداوند در برابر این گناهان چه خواهد کرد. خوف دوم این است که باقی‌مانده عمر چه خواهیم کرد؟ آیا عاقبت ‌به‌ خیر می‌شویم؟ خیلی‌ها انسان‌های خوبی بودند اما درنهایت از امتحان پیروز در نیامدند. مقام علمی خوبی بود که در صداوسیما برنامه اجرا می‌کرد اما یک‌باره عقایدش عوض می‌شود و مطالبی را می‌گوید که مطابق دین و دیانت نیست. بعد از عمری درس و زحمت می‌گوید که امام زمان را قبول ندارد. تعجب می‌کنیم که چگونه این تغییر به وجود آمد و سپس کشف می‌شود که پول‌های سعودی به حسابش واریز شده است. این امتحان الهی است؛ خداوند به تو بیان و علم داده اما به‌جای شکر این نعمت برای مسائل مالی، منحرف می‌شوی. با دیدن این موارد باید دعا کنیم که خداوندا! عاقبت ما را ختم به خیر کن.

فکر نکنید اگر مقداری درس خواندید و باسواد شدید، شیطان شما را رها کرده است، بلکه تازه ابتدای مشکلات است. هرچه عالم‌تر و مشهورتر می‌شوید، شیطان‌ها هم بیشتر به طرف شما سرازیر می‌شوند تا شما را منحرف کنند. امتحان‌های سخت برای شما شروع می‌شود؛ ممکن است در برابر مال اندکی فریب نخورید اما وقتی رقم آن زیاد شد، کم‌کم عقایدتان هم تغییر می‌کند و منحرف می‌شوید.

معلوم نیست آینده چگونه فکر خواهیم کرد؛ آیا نسبت به دین، دیانت و رهبریمان درست فکر می‌کنیم؟ آیا عاقبت‌ به خیر می‌شویم یا این‌که نمی‌توانیم در امتحان الهی پیروز شویم. گفته شده که در صدر اسلام به طلحه و زبیر، «سیف الاسلام» گفته می‌شد و در جنگ‌ها خدمت می‌کردند اما بعد از پیامبر، پایشان لغزید. در تاریخ چنین افرادی زیاد بوده‌اند و اکنون هم هستند؛ افراد خوبی بودند اما عاقبت به خیر نشدند.

وظیفه داریم که نسبت به گذشته و آینده خائف باشیم. خوف ما نسبت به گذشته کمتر است؛ زیرا توبه می‌کنیم و سعی می‌کنیم که گذشته را جبران کنیم اما نسبت به آینده باید خیلی خائف باشیم. هرکلام و رفتاری که داشته باشیم، حساب دارد؛ اگر خدا را در نظر نگیریم، باعث می‌شود که گاهی به انحراف کشیده شویم. ممکن است در آینده زمینه‌های شهوت‌رانی برای انسان فراهم شود و برای حفظ خود از شهوات دچار مشکل شوید. درباره غضب هم همین‌گونه است؛ ممکن است انسان خشمگین شود و به کسی اهانتی کند. زشت است که انسان نتواند جلوی زبانش را بگیرد.

استغفار و تعویذ

«استغفر الله» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» را زیاد بگویید و توجه به معنای آن داشته باشید. شیطان در موارد زیادی حاکم است و بزرگانی را به انحراف کشیده است. کسانی که وجوهات به حسابشان می‌آید باید توجه داشته باشند که این پول برای فقرا و طلاب است و متعلق به فرزندان آن‌ها نیست و فقط به مقدار نیاز باید از آن استفاده کنند. کسانی که به مقامات عالیه می‌رسند امتحان سخت هم می‌شوند. به چه مجوزی پولی که متعلق به طلاب و فقرا است را برای خود تبدیل به خانه‌ها و ملک‌های متعدد می‌کنید؟ این خلاف است.

ملکات سیئه

یکی از چیزهایی که باید از آن خائف باشیم، ملکات سیئه است. آیا نسبت به دیگران تواضع دارید یا تکبر می‌کنید؟ مبادا انسان نسبت به دیگران تکبر داشته باشد. خداوند آیت‌الله صافی گلپایگانی را رحمت کند؛ زیرا انصافا انسان متواضعی بود. ایشان هرسیدی را می‌دید می‌خواست دست او را ببوسد. ممکن است برای برخی از ما سخت باشد که دست سیدی را ببوسیم اما ایشان خیلی راحت دست سادات را می‌بوسید. ما در وجود این مرد، تکبر را ندیدیم. برای انسان‌ به‌ویژه روحانی، تواضع خیلی مهم است.

بخل و حسادت هم اگر خدایی نکرده داشته باشیم خیلی بد است. فلان استاد حوزه اگر علم و تعداد شاگردانش بیش از من است باید خوشحال باشم و حسادت نکنم.

باید سعی کنیم ملکات نفسانی خود را اصلاح کنیم. باید فکر کنم که آیا حالت تکبر دارم یا تواضع؟ چرا مال امام زمان را نزد خود نگه می‌داریم و توجیه می‌کنیم که در آینده لازم می‌شود؟ باید ملکات سیئه را از خود دور کنیم و بخل و حسادت نداشته باشیم. ممکن است عادت کرده باشیم که به ما تواضع کنند و اگر دیر تواضع کنند ناراحت می‌شویم. اگر تکبر، بخل، حسادت و ... داریم، باطن ما خراب است. باید بترسید از این‌که پول‌های زیادی به حساب شما بیاید؛ زیرا این امتحان الهی است که هرکسی در آن پیروز نمی‌شود. ما باید خود را آماده کنیم برای بی‌توجهی به دنیا و مال دنیا. کسی که می‌داند امتحان دارد خود را برای آن آماده می‌کند؛ پس بدانید که هرروز شما امتحان الهی است و با مال، فرزند، همسر و ... امتحان می‌شوید.