درس حدیث استاد محسن فقیهی

موضوع: جنود عقل و جهل/ ایمان/ نشانه ایمان

خلاصه جلسه گذشته: بحث ما در حدیث درباره این بود که یکی از نشانه‌های ایمان «يغضبَ للّه ِو يرضى للّه»[1] بود. خودت را امتحان کن که آیا ایمان داری یا نه؟ یکی از راه‌های امتحان این است که آیا رضایت و خشنودی ما برای خدا است یا برای هوای نفس است؟ آیا برای خدا غضبناک می‌شویم یا برای هوای نفس است؟ درجات ایمان متفاوت است باید ببینیم که در چه درجه‌ای از ایمان هستیم. اگر رضایت و غضبتان برای خدا نیست بلکه برای هوای نفس است، خداوند در این‌جا جایگاهی ندارد.

رضایت از اعمال خود

هر کدام از شما در شبانه‌روز اعمالی را انجام می‌دهید که ممکن است عبادت باشد یا گناه. گاهی انسان از این اعمال، رفتار و گفتار صادر شده از خود راضی است؛ فکر می‌کند که همه اعمالش درست است و از خود تعرف می‌کند. برخی انسان‌ها هم هستند که از خود راضی نیستند، عبادت‌های مختلفی را انجام می‌دهند اما بازهم می‌گویند: «من بدترین آدم هستم». ائمه (علیهم‌السلام) با آن مقاماتی که داشتند در دعاها و عبادات خود چه بسیار گریه و زاری کردند. ما باید با این‌که سعی می‌کنیم بهترین انسان باشیم اما باید توجه داشته باشیم که «از خود راضی» نباشیم. وقتی صحبت می‌کنید نگویید که من انسان بسیار خوبی هستم بلکه بگویید: «من بدترین آدم هستم. می‌دانم که چه خلاف‌هایی مرتکب شده‌ام». انسان ممکن است با مردم تعارف کند اما با خود که تعارف ندارد و می‌داند که چه انسانی است و چه افکاری در ذهنش آمده است ﴿بَلِ الْإِنْسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ﴾[2] . در مقابل خدا و مردم نباید خود را انسان خوبی معرفی کرد بلکه باید خود را در مقابل خداوند کوچک کرد. ما معصوم نیستیم و گناهان عملی و فکری را مرتکب شده‌ایم. یکی از معانی «یرضی لله» این است که از خود راضی نباشد بلکه از خدا راضی باشد. با خود بگوید: «خدایا! من انسان بدی هستم و اگر مقداری به راه راست هدایت شدم از لطف و عنایت تو بود».

این دیدگاه باید هم نسبت به اعمال گذشته و هم نسبت به اعمال آینده خود داشت. اعتراف می‌کنم که من محفوظ از گناه نبوده‌ام و خدا باید من را ببخشد. اگر عمل خوبی هم بوده از لطف و عنایت پروردگار بوده است. در آینده معلوم نیست چه اتفاقی می‌افتد؛ انسان‌هایی در این کشور بودند که به مقام‌های بالایی رسیدند، اعتبار زیادی داشتند و مبارزات زیادی انجام دادند اما عاقبت به‌خیر نشدند. یکی از دعاهایی که همیشه در نماز و بعد از نماز داشته باشید این باشد: «خدایا! عاقبت ما را ختم به خیر کن». ممکن است انسان تا مدتی با آبرو زندگی کند اما اتفاقی بیفتد و آبروی انسان از بین برود. نسبت به آینده خود خیلی امیدوار نباشید؛ آیا دیگر گناه نمی‌کنم؟ نوع گناه ممکن است عوض شود؛ زیرا غرایز و صفات انسان در طول زمان عوض می‌شود؛ شهوت تمام می‌شود و به‌جای آن حب مقام می‌آید. باید نسبت به آینده خود نگران باشیم؛ یعنی مراقب کلامی که می‌گوییم و قدمی که برمی‌داریم باشیم.

دیروز مقام معظم رهبری (حفظه‌الله) خطاب به مجلس شورای اسلامی فرمود که ‌برای چه در جایی که جرمی برای کسی ثابت نشده آن را رسانه‌ای می‌کنید؟

قرار است به قوه قضاییه شکایت کند اما هنوز که جرمی ثابت نشده آن را رسانه‌ای می‌کند. کسی که هنوز محکوم نشده به چه دلیلی در فضای مجازی علیه او صحبت می‌کنید و آبروی او را می‌برید؟ شاید نتوانید ثابت کنید، شاید تهمت می‌زنید، شاید دلیل و مدرک بر مدعای خود نداشته باشید.

باید نسبت به آینده در حالت خوف و رجاء باشیم. فکر نکنیم گذشته، ما آدم خوبی هستیم و همه از ما تعریف می‌کنند، ممکن است یک‌لحظه امتحان شوید و آبرویتان برود. کسانی که مغرور می‌شوند باید بدانند که ممکن است یکباره از بالا به پایین پرتاب شوند، آبرویشان برود و نابود شوند؛ زیرا هستی آن‌ها به این آبرو بود.

نشانه دیگر ایمان

یکی دیگر از نشانه‌های ایمان، «حب لله و بغض لله» است.

«لا يُؤمِنُ عبدٌ حتّى يُحِبَّ للنّاسِ ما يُحبُّ لِنفسهِ مِن الخَيرِ» [3] رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: انسان ایمان ندارد مگر این‌که هر خیری را که برای خود می‌خواهد، برای مردم هم بخواهد.

کمتر کسی یه این مقام می‌رسد. شما چیزهای خوب زیادی را برای خود می‌خواهید اما آیا آن‌ها را برای مردم هم می‌خواهید یا اگر داشته باشند، حسودی می‌کنید؟ اگر می‌بینی چیزهای خوبی را که برای خود می‌خواهی دیگران دارند اما تو نداری، ناراحت نشو بلکه خوشحال شو و برای او دعا کن و برای خود هم آن را از خداوند بخواه.

روایت عجیب است! نفرمود آن را برا مؤمن بخواهد بلکه می‌فرماید برای همه مردم بخواهد. برای همه مردم بخواهید که در آسایش و ارامش باشند.