موضوع: الأصول العملية/أصالة الاستصحاب /بررسی برخی از احکام وضعی مورد بحث (عزیمت و رخصت)

یکی از مواردی که بحث شده که آیا از احکام وضعیه هست یا نه بحث عزیمت و رخصت است.

معنای عزیمت و رخصت:

برخی از احکام واجب یا مستحب در شریعت داریم که در برخی حالات تغییر می کند مثلا اذان برای نماز واجب مستحب است بلکه مستحب موکد است حالا اگر دو نماز را پشت سر هم بخواند چه جماعت و چه فرادا اینجا فقها فرموده اند دیگر برای نماز دوم اذان لازم نیست. حالا این اذان لازم نیست و ساقط است یعنی جایز نیست اذان بگوید یا نه مستحب موکد نیست ولی گفتن اذان هم مانعی ندارد؟ آیا اذان تنزل پیدا کرده به مرتبه ضعیف و سقوط متوجه مرتبه شدیده شده است یعنی رخصت لذا گفتن اذان مشکل ندارد یا نه کلا اذان ساقط شده است لذا گفتنش بدعت و حرام است؟ یا در نماز قصر در سفر که دو رکعت شده آیا دو رکعت اضافه عزیمتا ساقط شده در نتیجه دو رکعت اضافه را بخواند تشریع و حرام است یا به رخصت ساقط شده است لذا اگر دو رکعت اضافه را بخواند اشکال ندارد؟ روزه در سفر ساقط است آیا سقوطش عزیمت است پس نباید روزه بگیرد یا رخصت است و می تواند روزه بگیرد چنانکه عامه گفته اند؟

اینها را گفتیم برای توضیح معنای رخصت و عزیمت.

مجعول نبودن عزیمت و رخصت

حالا خود رخصت و عزیمت مجعول هستند یا نه و اگر مجعول هستند آیا از احکام وضعیه هستند یا از احکام تکلیفیه هستند؟

آنچه در اینجا جعل شده است و شارع دستور داده است فرموده دو رکعت اضافه را لازم نیست بخوانی ولی آیا واقعا جعلی صورت گرفته است یا نه در حقیقت عدم الجعل است؟

به ما گفته اند نماز ظهر و عصر را چهار رکعتی بخوان در روایت آمده دو رکعت اول مما فرضه الله و دو رکعت بعدی مما فرضه النبی صلی الله علیه و آله . پس یعنی دو رکعت دوم را برای حاضر جعل کرده و برای مسافر جعل نکرده پس عدم الجعل است یعنی دو رکعت دوم جعل نشده است نه جعل عدم. پس جعلی نیست که بگوییم از احکام وضعیه است یا از احکام تکلیفیه است. اساسا عزیمت و رخصتی نیست و در دایره جعل شارع چیزی به عنوان عزیمت و رخصت نداریم.

جریان استصحاب در احکام وضعی

بحث اصلی این بود که آیا استصحاب فقط در احکام تکلیفی حجت است یا در احکام وضعی هم حجت است؟ برخی قائل به تفصیل شده اند ولی ادله اطلاق دارد و شامل احکام تکلیفی و وضعی هر دو می شود.

بحث بعدی تنبیهات استصحاب خواهد بود ان شاء الله.