موضوع: الأصول العملية/أصالة الاستصحاب /دیدگاه امام خمینی قدس سره در تفصیل بین حکم وضعی و تکلیفی در حجیت استصحاب

آیا احکام وضعیه قابلیت جعل دارند یا نه؟

صاحب کفایه فرموده اند برخی از احکام وضعیه قابلیت جعل ندارد نه استقلالا و نه تبعا و نه تکوینی و نه تشریعی.

برخی قابلیت جعل استقلالی ندارند ولی قابلیت جعل تبعی دارند و برخی دیگر قابلیت جعل استقلالی دارند.

در جلسات قبل از مرحوم امام خمینی قدس سره نقل کردیم که این حرف به خاطر خلط امور تکوینی با تشریعی است.

بحث دیگری که مطرح شده این است : سببیت قابل جعل نیست بلکه سبب قابل جعل است يا علیت قابل جعل نیست بلکه علت جعل میشود و علیت خود به خود می آید.

برخی از محققین رضوان‌الله‌علیه فرمودند: لوازم ماهیت از ماهیت جدا نمی‌شوند. سببیت از لوازم ماهیت سبب است و از سبب جدا شدنی نیست مانند زوجیت که از اربعه جدا نمی‌شود چون از لوازم ماهیت اربعه است.

در جواب باید گفت گرچه زوجیت از لوازم ماهیت است و قابل جعل نیست ولی سببیت چه ربطی به زوجیت دارد. لوازم دو نوع است لوازم ماهیت و لوازم وجود. لوازم وجود آثار لا ینفک از وجود است. آتش خارجی لازمه اش سوزاندن است و از آن جدا نمی‌شود. البته لازمه وجود خارجی است و لذا از وجود خارجی آتش جدا نمی‌شود. لوازم ماهیت از خصوصیاتی است که هم در ذهن از لوازم است و هم در خارج مثل زوجیت برای اربعه که هم اربعه در ذهن زوجیت دارد و هم اربعه خارج. سببیت برای سبب از لوازم ماهیت نیست و الا باید سببیت در سببِ ذهنی هم می‌بود. لذا سببیت سبب از لوازم وجود است نه ماهیت به خلاف زوجیت. پس بین لازم وجود و لازم ماهیت خلط شده است.

ثانیا سببیت بعد از تحقق سبب انتزاع میشود لذا خارج محمول نیست بلکه بايد ضمیمه وجود سبب داشته باشد .

ثالثا سببیت به این معنا که يلزم من وجود السبب وجود المسبب در امور شرعی وجود ندارد. مثلا شارع فرموده اگر زوج به زوجه اش بگوید انتِ طالق بینونت حاصل می‌شود اینجا به همان معنای علت و معلول به انت طالق می‌گویید سبب بینونت است؟ خیر با گفتن انت طالق خود به خود بینونت حاصل نمی‌شود بلکه شارع باید تایید بکند تا بینونت حاصل بشود. به تعبیر دیگر بینونت بعد از انت طالق اعتبار می‌شود این سببیت و علیت به معنای خاصش نیست. به تعبیر راحتتر اصلا سببیت در احکام شرعیه وجود ندارد بلکه وقتی سبب حاصل می‌شود موضوع برای اعتبار دیگر به وجود می‌آید وقتی انت طالق می‌گوید موضوع برای اعتبار بینونت به وجود می‌آید. مثلا در زوجیت بین زن و مرد شارع میگوید بعد از اینکه با تمام شرایط انکحت و قبلت گفتید من اعتبار زوجیت میکنم.

بنابراین همه احکام وضعیه قابل جعل هستند.