موضوع: الأصول العملية/أصالة الاستصحاب /بررسی دلالت روایات قاعده حلیت و طهارت بر حجیت استصحاب

بحث ما در روایات استصحاب بود.

آخرین روایاتی که به آنها استدلال شده که در قاعده طهارت و حلیت ذکر شده‌اند.

كلّ شيء حلال حتّى تعرف أ نّه حرام.

کل شیئ نظیف حتی تعلم انه قذر.

الماء کله طاهر حتی تعلم انه نج�

ممکن است روایات دیگری به این مضمون باشد.

این روایات را فقهای بزرگ در قاعده طهارت و حلیت که قاعده فقهی است مورد بررسی قرار داده اند.

ابتدا نحوه دلالت بر استصحاب را توضیح می‌دهیم. یک روایت را توضیح می‌دهیم و قس علیه.

کیفیت استدلال به روایات قاعده حل و طهارت

کل شیئ حلال حتی تعلم انه حرام: یعنی جایی که یقین به حلیت داری حدوثا حلال است و در استمرار اگر شک در حرمت کردی استصحاب حلیت کن مگر اینکه یقین به حرمت پیدا کنی.

حال یکایک الفاظ روایت را باید معنا کنیم.

مفاد روایات مذکور از دیدگاه صاحب کفایه

صاحب کفایه در کفایه مطلبی فرموده اند و در حاشیه رسائل مطلب اضافه ای فرموده اند.

اما در کفایه فرموده اند کل شیئ حلال مغیا است و صدر روایت دلالت بر حکم اشیاء به عنوان اولیه شان می‌کند. مثلا فرش و شجر و ... به عنوان خودشان و عنوان اولیه ای که دارند حلال هستند. پس صدر روایت حکم واقعی را بیان می کند. اما ذیل روایت یعنی حتی تعلم دلالت بر استصحاب می‌کند. چطور؟ به این نحو که اگر شکی در حکم عنوان اولی کردی همان حکم اولیه را استصحاب کن تا وقتی که علم به حرمت پیدا کنی. پس روایت بیانگر دو مطلب است: اول احکام اولیه لعناوینها الأولية و دوم استصحاب.

مرحوم صاحب کفایه در حاشیه رسائل فرموده‌اند: این روایت بیانگر سه نکته است:

1- ذیل روایت دال بر استصحاب است همانطور که توضیح دادیم. 2- اما صدر روایت به اطلاق یا عمومش دلالت بر دو چیز دارد. اول اشیاء به عنوان اولیه شان حلال هستند. 3- اما شیئ مشکوک الحلیه هم شیئ است و بر آن شیئ صدق میکند لذا می‌گوید شیئ به عنوان مشکوک الحلیه هم حلال است که این همان قاعده حلیت یا طهارت است زیرا این قاعده برای مشکوک الحلیه و مشکوک الطهارة است.

پس در حاشیه بر رسائل فرموده‌اند این روایت بیانگر سه چیز است هم قاعده طهارت و حلیت و هم قاعده استصحاب و هم حکم اشیاء به عنوان اولیه شان.

شیخ انصاری قدس سره روایات را نقل نموده اند ولی متمایل به این هستند که این روایات ربطی به استصحاب ندارند و قاعده طهارت و حلیت را بیان میکنند .

دیدگاه آیت الله خوئی قدس سره

مرحوم آیت‌الله خوئی رحمه‌الله فرموده‌اند هفت احتمال در این روایات هست:

احتمال اول: این روایات بیانگر حکم واقعی اشیاء است و به مشکوک الحلیه و استصحاب کاری ندارند. این روایات می گویند: هر چیزی طاهر است مگر علم به نجاست پیدا کنی اصلا به مشکوک کاری ندارد. مثل آیه روزه که فرموده ﴿وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ۖ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ﴾[1] . تبین در این آیه طریقیت دارد یعنی تا یقین به صبح پیدا نکردی غذا بخور و آب بنوش. میخواهد مقدار زمانی که خوردن و آشامیدن در ماه رمضان جایز است را بیان کند و کاری به مشکوک ندارد.

علم در روایات قاعده حلیت و طهارت طریقیت محضه دارد.

احتمال دوم: فقط میخواهد حکم ظاهری مشکوک الطهارة را بگوید یعنی قاعده طهارت و حلیت را میگوید نه استصحاب را می‌گوید و نه حکم واقعی اشیاء به عنوان اولیه شان را می‌گوید.

احتمال سوم: همان کلام صاحب کفایه در حاشیه رسائل است که سه مطلب را میگوید هم حکم اولیه اشیاء هم قاعده طهارت و حلیت و هم استصحاب.

احتمال چهارم: همان مطلبی که صاحب کفایه در کفایه فرموده یعنی روایت دوچیز را می‌گوید استصحاب و حکم اولیه اشیاء.