درس خارج اصول استاد محمدرضا عصمتی

موضوع: الأصول العملية/أصالة الاحتياط /تنبیه چهارم: جزء متعذر، قاعده میسور

بحث ما در قاعده ی میسور بود گفتیم در قاعده ی میسور یک بحث مدرک این قاعده است برای مدرک این قاعده سه تا روایت نقل شده :

یک روایت روایتی بود جلسه ی قبل گفتیم اذا امرتکم بشیئ فاتوا منه مااستطعتم که توضییح دادیم گفتیم این روایت سندا جزء روایات ضعاف است و دلالتا هم بر موضوع دلالت نمی کند

دومین روایت روایتی است که از امیر المومنین علیه السلام در کتاب قوال اللئالی نقل شده و آن روایت این است که حضرت فرمودند ما لا یدرک کله لایترک کله چیزی که تمام او را نمی شود درک کرد و انجام داد تمام او ترک نمی شود این روایت به همین مقدار مختصر در کتاب قوال اللئالی نقل شده است این روایت هم از نظر سند سندی ندارد در کتاب قوال الئالی مرسلا نقل شده بی سند نقل شده است سند ندارد بنابراین از نظر استناد و اعتبار اعتباری برای او نیست قاب استناد نیست

اولا روایت مرسل است

ثانیا کتاب عوالی اللئالی آنقدر روایات ضعیفه نقل کرده است که مرحوم محقق بحرانی که به روایات ضعیف عمل میکند به روایات این کتاب عمل نمی کند

پس بنابراین این روایت از نظر سند مشکل دارد

اما از نظر دلالت ، ملاحظه کنید فرموده است ما لا یدرک کله لا یترک کله در این روایت دو تا کلمه ی کل آمده است یکی ما لا یدرک کله دیگری لا یترک کله این کل یعنی چی ؟

سوال

جواب: ممکن است باشد

ادامه

حالا دو مرتبه کلمه ی کل آمده خب کل یعنی چی ؟

فرموده اند به اینکه در این کلمه ی کل چهار تا احتمال وجود دارد :

یک: مقصود از کل در هر دو عام استغراقی باشد عام استقراقی یعنی چی ؟ یعنی مفهوم کلی که دارای مصادیق فراوان است ما لا یدرک کله یعنی شیئی که مصادیق و افراد فراوان دارد همه ی مصادیقش را شما نمی توانی انجام بدهی لایترک کله تمام مصادیقش را ترک نکن ، این یک احتمال ،

شما اگر این احتمال را گفتی اصلا ربط به بحث ما ندارد چون بحث ما در موردی است که مرکبی داریم دارای اجزائی بعضی از اجزائش متعذر شد نمی شود انجام داد آیا سایر اجزاء را میشود باید انجام بدهیم یا نه ؟ این یک احتمال اگر این احتمال را بگوییم ربطی به بحث ما ندارد تازه یک ایراد دیگری پیدا میکند ، مالا یدرک کله یعنی چی ؟ یعنی تک تک مصادیق را نمی شود انجام داد لا یترک کله یعنی چی ؟ یعنی تک تک مصادیق ترک نمیشود اینکه تناقض است اولی گفته تک تک مصادیق را نمی شود انجام داد بعد دومی میگوید تک تک مصادیق را نباید ترک کرد شما اول میگی نمیشه انجام داد دوم میگی نباید ترک کنی خود این حرف حالت تناقض دارد

احتمال دوم این است که مقصود از کل در اولی عام مجموعی باشد در دومی هم عام مجموعی باشد ، عام مجموعی یعنی چی ؟ یعنی مرکب دارای اجزاء متعدد بعد معنایش چی میشود ؟ مرکبی که همه ی اجزائش را نمی شود انجام داد همه ی اجزائش را نمی شود ترک کرد ، مشابه همان اشکال اول می شود ، یک حالت تناقض گوئی می شود مگر اینکه یک مقداری خیلی چی نکنیم الان این حرفهایی که از دیگران نقل کردیم گوش نکن خودت به روایت رسیدی ما لا یدرک کله لا یترک کله یعنی اون که همه اجزائش را نمیشود انجام داد همه اش را هم ترک نمیشود کرد یعنی هر مقداری که میشود انجام داد انجام بده دیگه ، همینجوری برداشت نمی کنید ؟ دیگه این دومیش خیلی خنک گفته اند تناقض گوئی است ، اصلا تناقض گوئی نیست ، این به این احتمال دوم دلالت بر مطلوب می کند

یک احتمال سومی وجود دارد ما لا یدرک کله یعنی کل استغراقی عام استغراقی تک تک افراد لا یترک کله عام مجموعی یعنی همه ی اجزائش ترک نمی شود

یک حالت چهارمی دارد عکس این قضیه اولی عام مجموعی باشد دومی عام استغراقی باشد

خب این ، آیا این دو تا را میشود ؟ دلالت بر مطلوب ما می کند یا نه ؟

شما اگر بگویید مراد از کل اول یعنی عام مجموعی یعنی مرکب دارای اجزاء چیزی که نمی شود تمام اجزائش را انجام داد کل دوم معنایش عام استغراقی است تمام مصادیقش را نمیشود ترک کرد این چه ربطی به اون اولی دارد ؟ چه ربطی دارد ؟ این عام استغراقی دوم به عام مجموعی اول ارتباط پیدا میکند ؟ شما میگویید در اولی یک مصداق دارد دارای اجزاء متعدد همه ی اجزائش را نمیشود انجام داد این همه ی افراد را ترک نکنیم یعنی چی ؟ معنایش چیه؟ خیلی معنای درست حسابی ندارد ،

و اما صورت اولی استغراقی باشد دومی مجموعی باشد

خب اگر اینجور باشد ما لا یترک کله

فرقی نمی کند هر دو تاش مشکل برایش پیدا میشود

شما اگر بگویید اولیش عام استغراقی است یعنی افراد متعدد دومیش عام مجموعی است یعنی مرکب ذی اجزاء معنایش این است لا یترک کله یعنی همه اجزائش را ترک نمی کنی همه ی افراد را نمیشود انجام بدی اما همه ی اجزائش را نباید ترک کنی یعنی چی این حرف ؟ خیلی چی نمیشود معنا و مفهوم پیدا نمی کند لذا به نظر ما آن احتمال دوم به این رسوایی که ردش کردند رد نمی شود که بگویید هر دو مراد عام مجموعی است اگر مراد عام مجموعی باشد معنایش این میشود مرکب دارای اجزائی که همه ی اجزائش را نمی شود انجام داد همه ی اجزائش را ترک نمی کنیم ترک نکن اگر اینجور باشد دلالت می کند بر وجوب اتیان به اجزاء باقی مانده ، این واقعا

سوال

جواب و ادامه : بله خب اگر ما باشیم و بدون این روایات اگر بعضی از اجزاء متعذر شد امر به کل تعلق گرفته به اجزاء تعلق نگرفته پس این اجزاء امر ندارد مگر بر اساس مطلبی که از امام رضوان الله تعالی علیه قبلا نقل کردیم گفتیم امری که به مرکب تعلق می گیرد حجیت دارد نسبت به کل و حجیت دارد نسبت به تک تک اجزاء یعنی کانه وقتی فرموده صل چون دلالت می کند بر وجوب کل اجزاء ضمنا دلالت می کند بر انجام رکوع سجده و امثال اینها حالا جایی که جزء متعذر شد بخاطر تعذر حجت از بین رفت اجزاء دیگری که متعذر نیست حجت به حال خود باقی است اگر حجت به حال خود باقی است پس باید باقی مانده را انجام داد اینجوری میشه استدلال کرد اما این به قاعده ی میسور دیگه همچین خیلی ارتباطی پیدا نمی کند ما میخواهیم بگوییم ما لا یدرک کله لا یترک کله دلالت بر مطلوب ما می کند یا نه؟ با این شکلی که ما گفتیم من جهت و فی بعض الوجوه همچنین دلالتش خیلی نامربوط نیست

اما در اینجا فرموده اند بعضی ، ما لا یدرک کله این ما لا یدرک کله یعنی چی ؟ یعنی چیزی که نمی شود همه اش را انجام داد ، لا یترک کله یعنی نباید همه اش را ترک کنیم اینجوریه ؟ ممنوع است اگر واجب است اتیان یعنی چی یعنی ترکش ممنوع است اگر اینجور باشد ما از شما سوال میکنیم صاحب کفایه فرموده ما از شما سوال میکنیم مای ما لا یدرک مستحبات را هم شامل میشود یا نمیشود یا فقط واجبات را شامل میشود ؟ ما لا یدرک کله فقط مربوط به واجبات است یا مستحبات را هم شامل میشود ؟ میگوییم مستحبات را هم شامل میشود حالا مستحبی که همه اش را نمی شود انجام داد همه اش را هم نباید ترک کرد ؟ میشه گفت نهی دارد ؟ یا همه ی مستحب را میشود ترک کرد؟ پس بنابراین صاحب کفایه فرموده که اگر عام مجموعی باشد چون مای موصول شامل واجب و مستحب همه می شود این لا یترک دلالت بر حرمت ترک نمی کند چون در مستحب ما حرمت ترک نداریم ،

این مطلب را صاحب کفایه فرموده ، فرموده ظهور نهی در تحریم یعنی لا یترک دلالت بر حرمت کند معارض است با اطلاق موصول ما لا یدرک که شامل مستحبات هم میشود و چون اینجوری هست باید بگوییم : ما لا یدرک کله لا یترک کله این است که وقتی همه ی اجزاء را نمی شود انجام بدهی بهتر آن است که همه را ترک نکنی پس دلالت بر وجوب اجزاء باقی مانده نمی کند ، این کلام را هم صاحب کفایه فرموده ولی تحقیق موضوع نیاز به گفتار بیشتری دارد که ان شاء الله در جلسه بعدی.