درس تفسیر استاد درایتی

1401/03/24

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: حقوق انسان از منظر قرآن/حقّ ذاتى انسان بر خدا /حقّ امنيت

 

سوم - حق امنیت

یکی دیگر از حقوقی که برای ذات انسان بدون لحاظ خصوصیات فردی و اجتماعی و مذهبی او وجود دارد، حق امنیت می باشد. امنیت فردی عبارت است از دور بودن انسان از تحدید و یا هر نوع تشویش و نگرانی (مالی، جانی، آبرویی، فرهنگی، اجتماعی و…) [1] .

باید توجه داشت از آنجا که پروردگار متعال دائما انسان را تشویق به زندگانی امن و وعده به حیات بدون اضطراب و دغدغه می دهد و یکی از عقوبات نافرمانی را اضطراب و واهمه معرفی می فرماید، روشن می شود که انسان فطرتا طالب امنیت و آرامش بوده و عدم اضطراب و دغدغه یکی از آرمان های انسانی است. برخی از این آیات عبارتند از :

     ﴿إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ﴾[2] ﴿نحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ[3] [4]

     {أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ [5] }[6]

     {لَا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَٰذَا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ [7] }[8]

     {الَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يَلْبِسُوا إِيمَانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولَٰئِكَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَهُمْ مُهْتَدُونَ [9] }[10]

     {يَدْعُونَ فِيهَا بِكُلِّ فَاكِهَةٍ آمِنِينَ [11] }[12]

     {ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آمِنِينَ [13] }[14]

     {مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْهَا وَهُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ [15] }[16]

     {وَآخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا يُعَذِّبُهُمْ وَإِمَّا يَتُوبُ عَلَيْهِمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ [17] }[18]

 

همچنین اهل البیت علیهم نیز به خطر انداختن امنیت افراد (هرچند کوچک و جزئی) را ممنوع و آن را مستتبع مجازات دانسته اند بلکه اساسا وجه تسمیه افراد به مؤمن را چنین بیان فرموده اند است که باید سایر اشخاص در کنار او احساس امنیت کنند و خطری از جانب او آنان را تحدید ننماید. برای نمونه به ذکر چند روایات می پردازیم :

     محمد بن يعقوب عن عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن محمد بن عيسى عن الأنصاري عن عبد الله بن سنان عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قال رسول الله صلى الله عليه و آله : من نظر إلى مؤمن نظرة ليخيفه بها أخافه الله عز و جل يوم لا ظل إلا ظله.[19]

     و عن علي بن إبراهيم عن أبيه عن أبي إسحاق الخفاف عن بعض الكوفيين عن أبي عبد الله عليه السلام قال: من روع مؤمنا بسلطان ليصيبه منه مكروه فلم يصبه فهو في النار و من روع مؤمنا بسلطان ليصيبه منه مكروه فأصابه فهو مع فرعون و آل فرعون في النار [20] [21]

     و في عيون الأخبار عن محمد بن أحمد بن الحسين عن علي بن محمد بن عنبسة عن بكر بن أحمد بن محمد عن فاطمة بنت الرضا عن أبيها عن آبائه عن علي عليه السلام قال: لا يحل لمسلم أن يروع مسلما.[22]

     في المجمع عن النبيّ صلّى اللّٰه عليه و آله : المسلم من سلم المسلمون من يده و لسانه و المؤمن من أمن جاره بوائقه و ما آمن بي من بات شبعان و جاره طاو.[23]

     عنه عن فضالة بن أيوب عن أبان الأحمر عن عبد الرحمن بن سيابة عن أبي النعمان عن أبي جعفر عليه السلام قال قال رسول الله صلى الله عليه و آله : أ لا أنبئكم بالمؤمن المؤمن من ائتمنه المؤمنون على أموالهم و أمورهم و المسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده و المهاجر من هجر السيئات و ترك ما حرمه الله عليه.[24]


[1] امنیت بالمعنی الاخص استبعاد از تحدید و امنیت بالمعنی الاعم استبعاد از هر نوع تشویش می باشد.
[2] سوره فصلت، آيه 30.
[3] بی تردید کسانی که گفتند: پروردگار ما خداست؛ سپس [در میدان عمل بر این حقیقت] استقامت ورزیدند، فرشتگان بر آنان نازل می شوند [و می گویند:] مترسید و اندوهگین نباشید و شما را به بهشتی که وعده می دادند، بشارت باد * ما در زندگی دنیا و آخرت، یاران و دوستان شما هستیم، آنچه دلتان بخواهد، در بهشت برای شما فراهم است، و در آن هر چه را بخواهید، برای شما موجود است.
[4] سوره فصلت، آيه 31.
[5] آگاه باشید! یقیناً دوستان خدا نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.
[6] سوره یونس، آيه 62.
[7] [در آن روز] آن بزرگ ترین ترس و واهمه آنان را اندوهگین نمی کند و فرشتگان [با درود و سلام] به استقبالشان آیند [و گویند:] این است روز شما که شما را به آن وعده می دادند.
[8] سوره انبیاء، آيه 103.
[9] کسانی که ایمان آوردند و ایمانشان را به ستمی [چون شرک] نیامیختند، ایمنی [از عذاب] برای آنان است، و آنان راه یافتگانند.
[10] سوره انعام، آيه 82.
[11] در آنجا هر گونه میوه ای را که بخواهند می طلبند و می خورند، در حالی که [از هر جهت] ایمن و آسوده خاطرند.
[12] سوره دخان، آيه 55.
[13] [به آنان گویند:] با سلامت و امنیت وارد آنجا شوید.
[14] سوره حجر، آيه 46.
[15] آنان که کارهای خیر و نیک [به آخرت] بیاورند، پاداشی بهتر از آن دارند، و آنان در آن روز از هول و هراسی بزرگ ایمن اند.
[16] سوره نمل، آيه 89.
[17] و گروهی دیگر کارشان موقوف به مشیّت خداست، یا آنان را عذاب می کند یا توبه آنان را می پذیرد؛ و خدا دانا و حکیم است.
[18] سوره توبه، آيه 106.
[19] وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج12، ص303، أبواب احكام العشرة في السفر والحضر، باب162، ح1، ط آل البيت.
[20] امام صادق (عليه السّلام) می فرماید: هر كه مؤمنى را از سلطان (یا صاحب قدرتی) بترساند تا به او بدى رسد و نرسد، سزايش اين است كه در دوزخ رود، و هر كه مؤمنى را از سلطانى بترساند تا به او بدى رسد و برسد به او، سزايش اين است كه با فرعون و خاندان فرعون در دوزخ باشد. اصول كافى / ترجمه كمره اى ; جلد ۵ صفحه ۳۶۱.
[21] وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج12، ص303، أبواب احكام العشرة في السفر والحضر، باب162، ح2، ط آل البيت.
[22] وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج12، ص303، أبواب احكام العشرة في السفر والحضر، باب162، ح3، ط آل البيت.
[23] التفسير الصافي، الفيض الكاشاني، ج4، ص189.
[24] المحاسن‌، البرقي، ابو جعفر، ج1، ص285.