1400/01/23
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: المفاهيم/عام و خاص /تخصیص عام به مفهوم- اقوال در مسئله
٢- منطوق روايات نجاست بول و فضلة تمام حيوانات حرام گوشت (اغسل ثوبك من بول كل ما لا يؤكل لحمه)[1] معارض با روايات طهارت بول و فضلة پرندگان (كل شئ يطير فلا بأس ببوله وخرئه)[2] است و نسبت آن ها عموم و خصوص من وجه مى باشد (حرام گوشت اعم از پرنده و پرندگان اعم از حرام گوشت هستند). با توجه به اينكه اگر روايات نجاست مقدم شود، عنوان پرنده لغو خواهد شد و معيار طهارت و نجاست بول و فضلة حيوانات همان حليت و حرمت لحم مى گردد، بايد روايات طهارت مقدم شود تا بر هردو عنوان تحفظ گردد و در نتيجه عموميت نجاست بول و فضلة تمام حيوانات حرام گوشت با پرنده حرام گوشت تخصيص خواهد خورد.[3]
دوم - مرحوم آيت الله خوئى بنابر مسلك قرينية معتقدند كه اگر نسبت عام و مفهوم عموم و خصوص مطلق باشد، خاص بودن مفهوم قرينة عرفية بر تقديم آن است اگرچه دلالت آن به اطلاق و عموميت عام به وضع باشد زيرا قرينه در هر حالى مقدم بر ذى القرينه مى باشد.
اساسا نسبت به وجه تقديم، چند مبنا وجود دارد :
1. قرينية
2. دلالت :
3. أظهريت — شفافيت نفس دلالت
4. اقوٰييت — قوت منشأ دلالت
هرچند در كلام بسيارى از اصوليين أظهر و أقوى مترادف بشمار آمده است اما به نظر مى رسد اين دو از حيث منظر متفاوت باشند كما اينكه بحث آن در تعادل و تراجيح مى آمد. اگر مفهوم خاص به اطلاق و منطوق عام به وضع باشد، از مواردى خواهد بود كه أظهر بودن دليل خاص با أقوى بودن دليل عام در تكافؤ مى باشد كه حكم آن بنابر غير مسلك قرينية محل تأمل است.
نظريه سوم - مرحوم صدر مى فرمايند حكم تعارض عام و مفهوم مخالف به شرح ذيل است :[4]
1. عام با اطلاق مفهوم در تعارض است :
2. دلالت عام به اطلاق باشد :
3. متصل باشند — اطلاق هردو تساقط مى كند و كلام مجمل خواهد شد مگر اينكه قرينه اى وجود داشته باشد.
4. منفصل باشند — حجيت هردو اطلاق زائل و كلام مجمل مى شود مگر اينكه قرينه اى وجود داشته باشد.
5. دلالت عام به وضع باشد :
6. متصل باشند — ظهور تنجيزى عام مقدم بر ظهور تعليقى مفهوم مى باشد.
7. منفصل باشند — سه وجه براى تقديم عام بر مفهوم وجود دارد :
8. تحقق اطلاق متوقف بر عدم بيان منفصل نيز مى باشد (كما ادعى النائينى)
9. هر چيزى كه در فرض اتصال مانع از انعقاد ظهور باشد، در فرض انفصال مانع از حجيت است (كما ادعى النائينى)
10. عموم عام أظهر و أقوى از اطلاق مفهوم مى باشد.
11. عام با اصل مفهوم در تعارض است — مفهوم به جهت خاص بودن مقدم بر عام مى شود چه عموميت مدلول وضعى باشد و چه مدلول مقدمات حكمت.