1403/08/05
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اصاله الاحتیاط/علم اجمالی /تنبیهات
5 . به اعتقاد مرحوم صدر اثبات امکان مکلف بودن ناسی به سایر اجزاء از دو راه امکان‌پذیر است [1] :
الف – شارع می‌تواند مکلفین ملتفت و ناسی را با امر به جامع بین مرکب تام الأجزاء و بین مرکب مشتمل بر أجزای غیر منسی مورد خطاب و تکلیف قرار دهد که اگرچه ناسی به زعم خود بدنبال امتثال مرکب تام الأجزاء است اما براساس نسیان خود در حقیقت مرکب ناقص را امتثال می‌نماید، لکن این اشتباه و خطای در تطبیق ضرری به امتثال و سقوط تکلیف از او نمی‌رساند (مانند اینکه شارع به جامع نماز در خانه و مسجد امر کرده است و صرف اینکه شخصی به زعم مسجد بودن یک زمین در جایی نماز بخواند در حالی که آنجا واقعا مسجد نیست، ضرری به صحّت نماز او نمی‌رساند).
ب – شارع می‌تواند بجای امر به مرکب، اتیان هر جزئی در فرض التفات را واجب نماید که در طبیعتا هر مکلفی باید هر مقدار از أجزاء را که به یاد دارد، امتثال نماید
مناقشه : به نظر می‌رسد راه حلّ دوم مرحوم صدر همان مسیری است که مرحوم اصفهانی اشاره فرمود و راه حلّ اول ایشان هم مخدوش است زیرا بین مرکب ارتباطی ده جزئی و مرکب ارتباطی نه جزئی تباین وجود دارد (برخلاف نماز در خانه و در مسجد) و لذا این دو نهایتا می‌توانند افراد یک جامع انتزاعی باشند (نه جامع حقیقی)، درحالی که ادعای وجود جامع انتزاعی محذور مسأله و توجه خطاب به ناسی را برطرف نمی‌کند.