موضوع: آیات الابدان در قرآن/ادامه درمان های جراحات /

درمان‌های جراحات:

جلسه گذشته در بررسی آیات الابدان، بخشی از آیه 45 سوره مائده را به عنوان آیه طبی معرفی کردیم:
﴿وَالْجُرُوحَ قِصَاصٌ﴾[1]
گفتیم که قصاص حکم فقهی جروح هست ولی در روایات اهل بیت (ع) محموله‌های طبی برای موضوع جراحات ذکر شده است؛ این‌که وقتی فردی دچار جراحت می‌شود چه اقدامات درمانی باید انجام دهد. یک روایت از کتاب «طب الائمه الصادقین» و یک روایت از کتاب «عوالم العلوم» بحرانی ذکر کردیم که نیاز به اصلاح و توضیح بیشتر دارد.

اگر کسی دچار جراحت و زخمی در بدنش شده باشد:

«تَأخُذُ قِیراً خَالِصاً طَرِیّاً وَ مِثْلَهُ شَحْمَ طَرِیٍّ ثُم تَأْخُذَ خِزقَةً جَدِیدَةً أو بُسْتُوقَةً فَتَطْلِى دَاخِلَهَا کُّلِّه و تَضَعُهَا عَلَى قِطَعِتَیْ لِبْن وَ تُوقد تَحْتَهَا بنار لَینَةً مَا بَیْنَ الظهر إِلَى الْعَصْرِ أو من غدوة الی الظهر ثُم خُذ کَتَّاناً بَالِیاً فتبندقه بیَدِکَ ثُم تَطْلِیهِ عَلَى الْجَرْحِ»[2]
قیر تازه‌ و به همان اندازه شحم تازه بز تهیه می‌کنی. سپس پارچه‌ی تازه‌ای تهیه می‌کنی و داخل آن پارچه را به قیر و شحم بز و گاو آغشته می‌کنی. دو تا خشت یا آجر را گرفته و روی آتش قرار می‌دهی و پارچه‌ی قیر و شحم مالی شده را روی آن دو آجر قرار می‌دهی و زیر آجر را آتش مختصری روشن می‌کنی و از صبح تا ظهر یا از ظهر تا عصر حرارت زیر آجر باشد تا پارچه گرم شود و شحم و قیر به خورد آن برود. بعد از این است که پارچه قیرمالی شده را روی جراحت طلی می‌کنی یا قرار می‌دهی.

قیر طبیعی که از معدن گرفته می‌شود.

در این نسخه آمده است: «شحم طری» اما در برخی مصادر «شحم معز» آمده است. طبق نسخه کتاب «طب الائمه الصادقین» مطلق شحم آمده است؛ شحم گاو، شحم گوسفند و شحم بز.

در جلسه گذشته «لِبن» را «لَبَن» خواندیم؛ یعنی شیر و این‌طور معنا کردیم: پارچه‌ی کتانی آغشته به قیر و شحم بز را در شیر قرار می‌دهید و از صبح تا عصر یا از صبح تا ظهر حرارت می‌دهید و بعد هم روی جراحت طلی می‌کنید (یا قرار می‌دهید) و با پارچه کتان دیگری روی آن را می‌بندید. در این نسخه «قطعتی لِبن» آمده است که به معنای دو قطعه آجر می‌باشد؛ «لِبن» یعنی آجر.

«فان کَانَ الْجُرْحُ لَهُ عُفنٌ فَافْتَلَّ الْکَتَّانَ فَتلاً وَ صُبَّ الْقِیرَ فِی الْجُرْحِ صَبّاً ثُم دُسَّ الْفَتِیلَةَ فِیه»[3]

چکاندن قیر در جراحت نقش درمانی دارد.

5) پودر استخوان

نسخه دیگر برای درمان جراحات:

«اَصَابَ اَلنَّبِیُّ فی بَعض غَزَوَاتِهِ جَرْحٌ فی وَجهِهِ فَمَا زالَ یَذُرُّ عَلَیهِ العَظْم حَتی بُرِئ»[4]
حضرت پیامبر (ص)‌ در بعضی جنگ‌ها دچار جراحت در چهره می‌شد. استخوان را پودر می‌کردند و پودر آن را روی زخم قرار می‌دادند.

برای درمان جراحت استخوان گوسفند یا حیوانات دیگر را پودر می‌کردند. اینجا قید نشده که استخوان چه حیوانی بوده است، اما شاید بیشتر ناظر به استخوان انعام از جمله بز، گوسفند و شتر باشد. «یَذُرُّ» یعنی استخوان را ذره ذره می‌کردند و روی جراحات قرار می‌دادند؛ این نقش بهبودی دارد.

6) نسخه امام صادق (ع)

نسخه‌ی دیگری نیز برای درمان جراحات بیان شده است. امام صادق (ع) فرمودند:

«یُوخَذُ ورد یاسمنَ أحمَر وَ یُجعَلُ فِی قِدْرِ بُرام وَ یُصَبُّ عَلَیهِ مِنَ المَاءِ غَمرَةٌ وَ یُوقَدُ تَحتَهُ بِنار لَینَة فَاِذا انتَشَفَ الماءُ یُصَبُّ عَلَیْهِ غَمْرَةُ سَمْن عَرَبِی وَیُوقَدُ تَحْتَهُ فَاِذا ظَنَنْتَ انَّهُ قَدْ اخذ طَعمَهُ سَحِقتَ شَیْاً مِنْ وَرس قَدرَ مَا یَحْمِلُ الظُّفُرَ وَ طَرَحتهُ عَلَیْهِ وَ اَنْتَ تُوقِدُ تَحْتَهُ وَ اِذا ظَنَنْتَ انَّهُ قَدْ اخذ طَعْمَهُ صَفَّیْتَهُ بِحَرِیرَةِ وَ عَالَجْت بِهِ الجَرْح»[5]
گل یاسمن قرمز گرفته می‌شود و در ظرف سنگی قرار داده می‌شود و رویش آب ریخته می‌شود طوری که آب روی گل یاسمن را بگیرد و زیر آن آتش ملایمی روشن می‌شود [روی اجاق گاز قرار دهید و زیر گاز را کم می‌کنید تا با حرارت کم، آرام آرام حرارت ببیند در حدی که آب رو به خشکی رود یعنی آبش بخار شود] زمانی که آب بخار شد، روی گل یاسمن قرمز، روغن زرد گاوی عربی (یا مطلق روغن زرد گاوی) ریخته می‌شود تا روی گل را بگیرد (نه این‌که گل به روغن آغشته شود بلکه باید روی آن را بگیرد) و زیر آن روشن شود [دوباره روی اجاق قرار می‌دهید تا حرارت ملایم ببیند] زمانی که مطمئن شدی روغن زرد گاوی بوی گل یاسمن را به خود گرفته، به اندازه یک ناخن از برگ وَرس در ظرف می‌ریزی و مجدا زیر آن را روشن می‌کنی تا حرارت ببیند. زمانی که مطمئن شدی روغن زرد گاوی به همراه گل یاسمن طعم وَرس به خود گرفته است، با پارچه‌ای آن را صاف می‌کنی و روی جرح یا زخم قرار می‌دهی.

وَرس نوعی گیاه است. این گیاه برای کسانی که مشکل لوزه، مشکلات دهان، حلق و گلو دارند، مفید است و بسیار در روایات مورد سفارش قرار گرفته است.
برگ گل‌های یاسمن از پارچه گرفته می‌شود و پارچه‌ی آغشته به روغن زرد گاوی و ورس و عصاره یاسمن روی حراجات قرار داده می‌شود.

پس اینجا ترکیب گل یاسمن قرمز، روغن زرد گاوی و وَرس است.

آقای تبریزیان با ورس سرمه‌ای به نام سرمه ورس درست کردند.

امام در روایت به فردی که مشکل لوزه داشت، فرمودند لدود کن به ورس؛ یعنی ورس را دم کن و یک طرف دهان بچکان؛ به این روش درمان لدود گفته می‌شود.

البته این بحث درمان جراحات متمم و تکلمه‌ای دارد. اشاره کردیم که قرار دادن خاکستر حصیر روی زخم موجب بندآمدن خون‌ریزی و بهبود جراحت می‌شود. قرار دادن خاکستر کاغذ سوخته روی جراحت نیز مفید است و از آن بهتر خاکستر برگ گیاه پیزور است؛ این هم بسیار عالی است که به آن «قرطاس المصری» گفته می‌شود. این، برای درمان جراحات بسیار عالی است و جناب بوعلی نیز در کتاب «قانون» ذکر کرده برای بندآمدن خونریزی‌ها و درمان جراحات مفید است.

7) روغن گل سرخ

مالیدن روغن گل سرخ نیز بسیار عالی است.

8) آسیاب شده دال عدس و سرکه و گلاب

مخلوط سه‌گانه آسیاب شده دال عدس، سرکه و گلاب برای بهبود جراحات خوب است.

9) روغن گل‌سرخ و گلاب یا روغن گل‌سرخ و سرکه

این نسخه نیز برای بهبود جراحات و اثر آن عالی است.

10) جامع امام رضا (ع) با عسل

این ترکیب نیز مفید است؛ خود عسل به تنهایی نیز مفید است.

11) ژل آلوئه‌ورا
ژل آلوئه‌ورا برای درمان جراحات و زخم‌ها مفید است.

اگر جراحات را به معنای اعم گرفتیم:‌ «والجروح قصاص» و گفتیم شامل شکستگی‌ها می‌شود. هر چیزی که استخوان‌ساز است مانند هسته خرما، هسته سنجد، باقلا و برگ چغندر و تفت داده‌ی گِل ارمنی (در روایت آمده برای کسیر «شکستگی‌ها» مفید است) و تربت امام حسین (ع) مفید هستند.