درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ادامه بحث سنگ درمانی /

قصد داریم ادامه‌ی مبحث سنگ‌درمانی در قرآن که ذیل دو آیه 22 و 58 سوره الرحمن مطرح شد، بیان کنیم.

﴿يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ﴾[1]
از دو دریای تلخ و شیرین، مروارید و مرجان خارج می‌شود.

﴿كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ﴾[2]
آنان گویی یاقوت و مرجانند.

در این آیه، خداوند حوریان و همسران بهشتی را به یاقوت و مرجان تشبیه می‌کند و می‌فرماید مانند یاقوت و مرجان هستند.

اشاره کردیم که یاقوت، مرجان، مرواید و عناصر معدنی که از دل کوه‌ها استخراج می‌شوند، نقش درمانی دارند و ما می‌توانیم ذیل آیه قرآن به این بحث بپردازیم؛ به عنوان مثال قرآن در رابطه با کوه‌ها می‌فرماید: ﴿وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا﴾[3] کوه‌ها میخ‌های زمین هستند و از آن محافظت می‌کنند که دچار زلزله‌های عظیم نشود. کوه‌ها، لایه‌های گوناگون زمین را به هم وصل می‌کنند و بر آن‌ها مانند کمربند محکمی است تا از هم فاصله نگیرند و زلزله‌ی عظیمی در سطح زمین بوجود نیاید. اما کوه‌ها خواص دیگری هم دارند. به کلام امام صادق (ع) در این باب اشاره می‌کنیم:

«اُنْظُرْ يَا مُفَضَّلُ إِلَى هَذِهِ اَلْجِبَالِ اَلْمَرْكُومَةِ مِنَ اَلطِّينِ وَ اَلْحِجَارَةِ اَلَّتِي يَحْسَبُهَا اَلْغَافِلُونَ فَضْلاً لاَ حَاجَةَ إِلَيْهَا وَ اَلْمَنَافِعُ فِيهَا كَثِيرَةٌ فَمِنْ ذَلِكَ أَنْ تَسْقُطَ عَلَيْهَا اَلثُّلُوجُ فَتَبْقَى فِي قِلاَلِهَا لِمَنْ يَحْتَاجُ إِلَيْهِ وَ يَذُوبُ مَا ذَابَ مِنْهُ فَتَجْرِي مِنْهُ اَلْعُيُونُ اَلْغَزِيرَةُ اَلَّتِي تَجْتَمِعُ مِنْهَا اَلْأَنْهَارُ اَلْعِظَامُ وَ يَنْبُتُ فِيهَا ضُرُوبٌ مِنَ اَلنَّبَاتِ وَ اَلْعَقَاقِيرِ اَلَّتِي لاَ يَنْبُتُ مِثْلُهَا فِي اَلسَّهْلِ وَ يَكُونَ فِيهَا كُهُوفٌ وَ مَعَاقِلُ لِلْوُحُوشِ مِنَ اَلسِّبَاعِ اَلْعَادِيَةِ وَ يُتَّخَذَ مِنْهَا اَلْحُصُونُ وَ اَلْقِلاَعُ اَلْمَنِيعَةُ لِلتَّحَرُّزِ مِنَ اَلْأَعْدَاءِ وَ يُنْحَتَ مِنْهَا اَلْحِجَارَةُ لِلْبِنَاءِ وَ اَلْأَرْحَاءِ وَ يُوجَدَ فِيهَا مَعَادِنُ لِضَرْبٍ مِنَ اَلْجَوَاهِرِ وَ فِيهَا خِلاَلٌ أُخَرُ لاَ يَعْرِفُهَا إِلاَّ اَلْمُقَدِّرُ لَهَا فِي سَابِقِ عِلْمِهِ»[4]
ای مفضل! به این کوه‌های تشکیل شده از خاک و سنگ انباشته و متراکم که اهل غفلت آن‌ها را زیادی و ناسودمند می‌دانند، نگاه کن. در این کوه‌ها منافع بسیار وجود دارد: از جمله، برف‌ها بر این کوه‌ها می‌نشیند و روی قله‌ها باقی می‌ماند تا برخی از نیازهای مردم را برطرف کنند. آنگاه مقداری از برف‌ها آب می‌شود و چشمه‌های بسیار پدید می‌آورد و از گرد آمدن چشمه‌ها، رودهای بزرگ به جریان می‌افتد. در کوه‌ها گیاهان و داروهای گیاهی می‌روید که مانندشان در دشت‌ها پیدا نمی‌شود و غارها و دره‌های موجود در کوه‌ها مأمن حیوانات درنده و وحشی است و مردم برای گریز از دست دشمنان، آن‌ها را قلعه و پناهگاه امن خود قرار می‌دهند و سنگ‌های خانه‌ها و آسیاب‌ها را از کوه‌ها می‌تراشند. در کوه‌ها معدن‌های گوناگون جواهر یافت می‌شود و در وجود کوه‌ها منفعت‌های دیگری نیز هست که تنها خدایی که در علم پیشین خود آن‌ها را مقدر فرموده از آن‌ها آگاه است.

انسان از آب چشمه‌ استفاده می‌کند. آب چشمه سبک، شیرین و گوارا است، پاک‌کننده‌ی کبد و معده است، از سنگ کلیه، سنگ مثانه و سنگ کیسه صفرا پیشگیری می‌کند و خلاصه نقش درمانی دارد.

انغوزه یا اسفند از جمله گیاهانی هستند که در دامنه‌های کوه‌ها رویش می‌یابند.

از سنگ کوه‌ها برای ساخت ظروف استفاده می‌شود. در روایت آمده است که وقتی امام رضا (ع) به منطقه نیشابور رسیدند، خواستند که غذای ایشان در ظرف سنگی تراشیده شده از کوه طبخ شود.

شاهد ما این قسمت از روایت است: «يُوجَدَ فِيهَا مَعَادِنُ لِضَرْبٍ مِنَ اَلْجَوَاهِر»

امام در ادامه، برخی از عناصر معدنی استخراج شده از کوه‌ها را بیان کردند که انسان برای رفع احتیاجات گوناگون از آن‌ها استفاده می‌کند به عنوان مثال از سنگ اثمد یا سنگ توتیا برای سرمه کشیدن و درمان بیماری‌های چشم استفاده می‌شود.

فردی خدمت امام (ع) رسید و از آب مروارید و سفیدی در چشم،‌ شکایت کرد. حضرت فرمودند:

«خُذْ تُوتِيَا هِنْدِيٍّ جُزْءاً وَ إِقْلِيمِيَاءَ اَلذَّهَبِ جُزْءاً وَ إِثْمِدَ جَيِّداً جُزْءاً وَ لْيَجْعَلْ مَعَهَا جُزْءاً مِنَ اَلْهَلِيلَجِ اَلْأَصْفَرِ وَ جُزْءاً مِنْ أَنْدَرَانِيٍّ وَ اِسْحَقْ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا عَلَى حِدَةٍ بِمَاءِ اَلسَّمَاءِ ثُمَّ اِجْمَعْهُ بَعْدَ اَلسَّحْقِ فَاكْتَحِلْ بِهِ فَإِنَّهُ يَقْطَعُ اَلْبَيَاضَ وَ يُصَفِّي لَحْمَ اَلْعَيْنِ وَ يُنَقِّيهِ مِنْ كُلِّ عِلَّةٍ بِإِذْنِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»[5]
یک جزء از سنگ توتیای هند و عصاره طلای ذوب شده و سنگ اثمد مرغوب تهیه کن و همچنین با آن‌ها (این سه عنصر معدنی) یک جزء از هلیله زرد و نمک اندرانی قرار بده و همه این‌ها را به صورت جدا آسیاب کن و با آب باران مخلوط کن. بعد از اینکه آن‌ها را آسیاب کردی و با آب باران مخلوط کردی، آن را به صورت سرمه به چشمت بکش که سفیدی و آب چشم را برطرف می‌کند و پیه و گوشت چشم را پاکسازی می‌کند و کلا چشم را از هر بیماری پاکسازی می‌کند.

توتیا، اقلیمیا و اثمد از عناصر معدنی هستند. طلا از نقره گرفته می‌شود و نیز نمک اندرانی ماده‌ی معدنی است. این چهار عنصر معدنی که از دل کوه‌ها یا از سنگ کوه‌ها استخراج می‌شود، برای رفع بیماری آب مروارید و بیماری‌های چشم نقش درمانی دارد.

در روایات اهل بیت (ع) به برخی دیگر از سنگ‌ها اشاره شده که نقش درمانی دارند.

سنگ عقیق

عقیق در رنگ‌های مختلفی وجود دارد: عقیق سرخ، عقیق زرد و عقیق سفید. همه عقیق‌ها مفید هستند. در روایت آمده که هر سه نوع عقیق، سه کوه از بهشت هستند:

«فَإِنَّهَا ثَلاَثَةُ جِبَالٍ فِي اَلْجَنَّةِ فَأَمَّا اَلْأَحْمَرُ فَمُطِلٌّ عَلَى دَارِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ أَمَّا اَلْأَصْفَرُ فَمُطِلٌّ عَلَى دَارِ فَاطِمَةَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهَا وَ أَمَّا اَلْأَبْيَضُ فَمُطِلٌّ عَلَى دَارِ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ اَلدُّورُ كُلُّهَا وَاحِدَةٌ يَخْرُجُ مِنْهَا ثَلاَثَةُ أَنْهَارٍ»[6]
این‌ها سه کوه در بهشت هستند،‌ عقیق سرخ در بهشت مقابل خانه رسول الله (ص)، عقیق زرد در مقابل خانه حضرت فاطمه (س) و عقیق سفید در مقابل خانه امیر المؤمنین (ع) کشیده شده است. همه این خانه‌ها یکی محسوب می‌شود که در زیر آن‌ها سه نهر جاری می‌باشد.

فضیلت سنگ عقیق:

1) اولین سنگ ایمان آورنده به خدا، پیامبر و ائمه (ع)

سنگ عقیق اولین سنگی است که به ربوبیت حضرت حق، نبوت حضرت محمد (ص) و ولایت امیر المؤمنین (ع) و اولاد طاهرین آن حضرت، اقرار کرد:

«تَخَتَّمُوا بِالْعَقِيقِ فَإِنَّهُ أَوَّلُ جَبَلٍ أَقَرَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالرُّبُوبِيَّةِ وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِالنُّبُوَّةِ وَ لِعَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِالْوَصِيَّةِ»[7]

2) تکلم خداوند با حضرت موسی بر آن

«وَ هُوَ اَلْجَبَلُ اَلَّذِي كَلَّمَ اَللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ مُوسى تَكْلِيماً»[8]
و عقیق کوهی است که خداوند عز و جل بر آن با موسی سخن گفت.

خواص درمانی فوق العاده‌ای برای این سنگ ذکر شده است. عقیق از نظر اخلاقی، اعتقادی و زندگی معیشتی خواص فوق العاده‌ای دارد اما ما تنها روایاتی را که جنبه درمانی دارد، ذکر می‌کنیم.

خواص درمانی عقیق:

1) ایمنی از هر بلاء

عقیق نوعی حرز و امان است و از انواع بیماری‌ها و بلاهایی که ممکن است بر انسان وارد شود، پیشگیری می‌کند.

«تَخَتَّمُوا بِالْعَقِيقِ يُبَارَكْ عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا فِي أَمْنٍ مِنَ الْبَلَاءِ»[9]
عقیق به دست کنید تا مایه برکت برای شما باشد و از بلاها مصون باشید.

2) محافظت از انسان در سفر

«اَلْعَقِيقُ حِرْزٌ فِي اَلسَّفَرِ»[10]

یا

«اَلْعَقِيقُ أَمَانٌ فِي السَّفَرِ»[11]

از این جهت در روایت، «سفر» نام برده شده که انسان در سفر بیشتر در معرض خطر است وگرنه عقیق به صورت کلی حرز و در همه حال مفید است.

عقیق مانع از دزدی و راهزنی می‌شود. مردی به پیامبر خدا (ص)‌ از راهزن‌ها که راه را بر وی بسته بودند، شکایت کرد. حضرت فرمودند:

«هَلَّا تَخَتَّمْتَ بِالْعَقِيقِ فَإِنَّهُ يَحْرُسُ مِنْ كُلِّ سُوءٍ»[12]

3) غم‌زدایی

عقیق مانع از رسیدن غم و غصه می‌شود؛ جنبه درمانی برای رفع غم، غصه و افسردگی سودایی دارد و هم جنبه پیشگیرانه از رسیدن غم و غصه به انسان دارد.

«تَخَتَّمُوا بِالْعَقِيقِ فَإِنَّهُ لاَ يُصِيبُ أَحَدَكُمْ غَمٌّ مَا دَامَ ذَلِكَ عَلَيْهِ»[13]
عقیق دست کنید که همانا به هیچ یک از شما مادامی که این عقیق همراه او باشد، غم و غصه‌ای نمی‌رسد.

4) ایمنی از شرّ ظالم

خواص اعجاب‌انگیز دیگری برای عقیق ذکر شده است. به عنوان مثال بکارگیری عقیق در انگشتر، موجب بخشودگی جرم می‌شود. در روایتی آمده است که والی مدینه به دنبال مردی از خاندان ابوطالب فرستاد. آن مرد مرتکب جرمی شده بود. در مسیر رفتن از کنار امام صادق (ع) گذر نمود. حضرت فرمودند:

«أَتْبِعُوهُ بِخَاتَمِ عَقِيقٍ فَأُتِيَ بِخَاتَمِ عَقِيقٍ فَلَمْ يَرَ مَكْرُوهاً»[14]
انگشتر عقیقی بیاورند که همراه او باشد. آن مرد به همراه انگشتر عقیق به نزد والی مدینه برده شد و در این پیشامد هیچ امر ناپسندی مشاهده نکرد.

5) مانع شکنجه و تازیانه از روی ظلم

عقیق مانع از حد خوردن می‌شود. در روایت آمده است:

«مَرَّ بِهِ رَجُلٌ مَجْلُودٌ فَقَالَ أَيْنَ كَانَ خَاتَمُه العَقِيقٍ اما إِنَّهُ لَوْ كَانَ عَلَيْهِ مَا جُلِدَ»[15]
مردی شلاق خورده از کنار امام صادق (ع) عبور کرد. حضرت فرمودند: انگشتر عقیق این مرد کجا رفته؟ بدانید که اگر انگشتر عقیق همراه او بود، شلاق نمی‌خورد.

6) عاقبت‌ به خیری در زندگی

عقیق خیر و نیکی به همراه می‌آورد:

«مَنْ تَخَتَّمَ بِالْعَقِيقِ لَمْ يَزَلْ يَنْظُرُ إِلَى اَلْحُسْنَى، مَا دَامَ فِي يَدِهِ وَ لَمْ يَزَلْ عَلَيْهِ مِنَ اَللَّهِ وَاقِيَةٌ»[16]
هر کس عقیق به دست کند مادامی که عقیق در دست اوست، همیشه خوبی و خوشی می‌بیند و همیشه از جانب خداوند برای او محافظی خواهد بود.

عقیق سرخ سبب عاقبت بخیری می‌شود.

«مَنْ تَخَتَّمَ بِفَصِّ عَقِيقٍ أَحْمَرَ خَتَمَ اَللَّهُ تَعَالَى لَهُ بِالْحُسْنَى»[17]

7) افزایش احتمال برنده شدن در قرعه‌کشی

استفاده از سنگ عقیق هنگام قرعه کشی باعث می‌شود نصیب فراوانی عاید فرد شود.

«مَنْ سَاهَمَ بِالْعَقِيقِ كَانَ سَهْمُهُ اَلْأَوْفَرَ »[18]
هر کس با عقیق قرعه بیندازد نصیب فراوانی عاید او خواهد شد.

8) تسریع در اجابت دعا و برآوردن حاجت

عقیق سنگ با عظمتی است. حتی دست کردن آن هنگام دعا،‌ موجب استجابت دعا و برآورده شدن حاجات می‌شود.

«مَا رُفِعَتْ كَفٌّ إِلَى اَللَّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ كَفٍّ فِيهَا عَقِيقٌ»[19]
هیچ دستی در دعا محبوب‌تر از دستی که در آن عقیق باشد، به آستان الهی بلند نشده است.

9) امنیت و آرامش

عقیق موجب امنیت، آرامش و تقویت ایمان می‌شود و فقرزدایی می‌کند.

«مَنِ اتَّخَذَ خَاتَماً فَصُّهُ عَقِيقٌ لَمْ يَفْتَقِرْ»[20]
کسی که انگشتر عقیق در دست داشته باشد، فقیر نمی‌شود.

«مَنْ تَخَتَّمَ بِالْعَقِيقِ خَتَمَ اَللَّهُ لَهُ بِالْأَمْنِ وَ اَلْإِيمَانِ»[21]
‌کند.

امام هادی (ع) در رابطه با خاصیت عقیق زرد فرمودند:

«يَكُونُ مَعَكَ خَاتَمٌ فَصُّهُ عَقِيقٌ أَصْفَرُ عَلَيْهِ مَا شَاءَ اَللَّهُ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ عَلَى اَلْجَانِبِ اَلْآخَرِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ فَإِنَّهُ أَمَانٌ مِنَ اَلْقَطْعِ وَ أَتَمُّ لِلسَّلاَمَةِ وَ أَصْوَنُ لِدِينِكَ»[22]
مَا شَاءَ اَللَّهُ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ» و بر طرف دیگر «مُحَمَّدٌ وَ عَلِيٌّ» نوشته شده باشد، همراهت باشد که موجب امنیت از راهزنان می‌شود و مایه‌ی سلامتی کامل و صیانت از دینت می‌شود.

سنگ فیروزه

از دیگر سنگ‌هایی که نقش درمانی دارد و بسیار در روایات سفارش شده، سنگ فیروزه است. فیروزه در دست کردن مستحب است و ثواب دارد.

خواص فیروزه:

1) مفید برای فرزند دار شدن

در دست داشتن نگین فیروزه به فرزند دار شدن، کمک می‌کند.

علی بن محمد سیمری کاتب می‌گوید:

«تَزَوَّجْتُ اِبْنَةَ جَعْفَرِ بْنِ مَحْمُودٍ اَلْكَاتِبِ فَأَحْبَبْتُهَا حُبّاً لَمْ يُحِبَّ أَحَدٌ أَحَداً مِثْلَهُ وَ أَبْطَأَ عَلَيَّ اَلْوَلَدُ فَصِرْتُ إِلَى أَبِي اَلْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَذَكَرْتُ ذَلِكَ لَهُ فَتَبَسَّمَ وَ قَالَ اِتَّخِذْ خَاتَماً فَصُّهُ فَيْرُوزَجٌ وَ اُكْتُبْ عَلَيْهِ ﴿رَبِّ لاٰ تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ اَلْوٰارِثِينَ﴾ قَالَ فَفَعَلْتُ ذَلِكَ فَمَا أَتَى عَلَيَّ حَوْلٌ حَتَّى رُزِقْتُ مِنْهَا وَلَداً ذَكَراً»[23]
دختر جعفر محمود کاتب را به عقد خود در آوردم و هیچ کس را به اندازه همسرم دوست نداشتم اما فرزنددار شدنم به تأخیر افتاده بود. به نزد امام رضا (ع) شرفیاب شدم و این مسئله را برای ایشان مطرح نمودم. حضرت تبسمی نموده و فرمودند: انگشتری فراهم کن که نگین آن از فیروزه باشد و بر آن بنویس: ﴿رَبِّ لاٰ تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ اَلْوٰارِثِينَ﴾ پروردگار من، مرا تنها نگذار و فرزند برومندی به من عطا کن و تو بهترین وارثانی. سیمری می‌گوید: این کار را انجام دادم و بیشتر از یک سال بر من نگذشت که با این دستور امام (ع) فرزندی پسر روزی‌ام شد.

2) تسریع در اجابت دعا و برآوردن حاجات

در روایت آمده است که خدا از رد دستی که فیروزه دارد، حیا می‌کند:

«قَالَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ إِنِّي لَأَسْتَحِي مِنْ عَبْدٍ يَرْفَعُ يَدَهُ وَ فِيهَا خَاتَمٌ فَصُّهُ فَيْرُوزَجٌ فَأَرُدُّهَا خَائِبَةً»[24]

در کتاب «موسوعه کلمات الامام الهادی علیه السلام» یا فرهنگ جامع سخنان امام هادی (ع)، قصه‌ای نقل شده که به این صورت وارد شده است: خادم امام هادی (ع)‌ نزد آن حضرت رفت و از آن حضرت برای زیارت امام رضا (ع)‌ اجازه گرفت. حضرت به او اجازه دادند و فرمودند: سعی کن انگشتر عقیق زرد همراه داشته باشی که بر یک طرف آن «ماشاءالله لا قوة الا بالله أستغفر الله» و بر طرف دیگرش «محمد و علی» نوشته شده باشد، تا از هر حادثه‌ای در امان باشی و سپس افزود: این انگشتر امان از راهزنی راهزنان است و موجب حفظ سلامتی کامل و صیانت از دینت می‌شود. راوی می‌گوید: طبق دستور حضرت، انگشتری با همان اوصاف تهیه کردم و برای خداحافظی نزد آن بزرگوار آمدم، وقتی از خدمت آن حضرت مرخص شدم و مقداری راه رفتم، پیامی برای من آمد که برگرد. هنگامی که بازگشتم، مرا مخاطب قرار داد و فرمود: ای صافی! سعی کن انگشتری فیروزه، تهیه کنی و همراه خود داشته باشی:

«فَإِنَّهُ يَلْقَاكَ فِي طَرِيقِكَ أَسَدٌ بَيْنَ طُوسَ وَ نَيْسَابُورَ، فَيَمْنَعُ اَلْقَافِلَةَ مِنَ اَلْمَسِيرِ فَتَقَدَّمْ إِلَيْهِ وَ أَرِهِ اَلْخَاتَمَ وَ قُلْ لَهُ: مَوْلاَيَ يَقُولُ لَكَ: تَنَحَّ عَنِ اَلطَّرِيقِ ثُمَّ قَالَ: لِيَكُنْ نَقْشُهُ: اَللَّهُ اَلْمَلِكُ وَ عَلَى اَلْجَانِبِ اَلْآخَرِ: اَلْمُلْكُ لِلَّهِ اَلْوَاحِدِ اَلْقَهَّارِ فَإِنَّهُ خَاتَمُ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ إِلَى أَنْ قَالَ: وَ كَانَ فَصُّهُ فَيْرُوزَجٌ وَ هُوَ أَمَانٌ مِنَ اَلسِّبَاعِ خَاصَّةً وَ ظَفَرٌ فِي اَلْحُرُوبِ»[25]
برو و خاتم را به او نشان بده و بگو: مولای من به تو می‌گوید که از سر راه کنار برو، سپس حضرت فرمودند: نقش نگین فیروزه‌، بر یک طرف آن: «الله الملک» و بر طرف دیگرش: «الملک لله الواحد القهّار» باشد؛ چرا که نقش نگین امیر المؤمنین (ع) چنین بوده است و فیروزه، موجب امنیت از درندگان و پیروزی در جنگ‌ها است.

نگین فیروزه با نوشته‌های دو طرف آن که در روایت وارد شد، موجب پیشگیری از آسیب و جراحت از ناحیه حیوانات وحشی و درندگان و پیروزی در جنگ‌ها می‌شود.

راوی می‌گوید: من آن‌چه را حضرت دستور داده بود، انجام دادم و هنگامی که از خراسان مراجعت نمودم، حضور امام شرفیاب شدم و بعضی جریانات را تعریف کردم. امام هادی (ع) به من فرمودند: مابقی حوادث را نگفتی، اگر مایل باشی آن را بیان کنم. در یکی از شب‌ها که کنار قبر مطهر امام رضا (ع) بیتوته کرده بودی و عده‌ای از جنیان به زیارت آن حضرت آمده بودند، وقتی فیروزه را در دست تو دیدند آن را گرفتند و برای مریضی که داشتند بردند و در آب شستند و مریض آبش را آشامید و سلامتی خود را بازیافت، سپس انگشتر فیروزه را برایت برگرداندند و با این که انگشتر در دست راست تو بود، در دست چپ تو قرار دادند. وقتی از خواب بیدار شدی، تعجب کردی که چگونه انگشتر از دست راستت به دست چپت منتقل شده است. پس از آن، کنار بالین خود سنگ یاقوتی را یافتی که جنیان آورده بودند، آن را برداشتی و اکنون به همراه داری، آن یاقوت را بردار و به بازار ببر که آن را به هشتاد دینار خواهند خرید.

یکی از جنیان انگشتر فیروزه یا انگشتر عقیق یا هر دو را از دست راوی درآورده بود و شسته بود و آب آن را به بیمارش داده بود و به پاس تشکر از او، قطعه سنگی از یاقوت کنارش قرار داد.

شاهد ما قسمتی از روایت است که شستن سنگ عقیق و فیروزه و دادن آب آن به بیمار نقش درمانی دارد. امام (ع) به این نکته اشاره فرمودند که حتی جنیان از این روش درمانی آگاه بودند و از آن استفاده کردند. انسان‌ها هم می‌توانند از این روش استفاده کنند.

فیروزه سنگی است که جبرئیل به رسول خدا (ص) هدیه کرد.

خواص درمانی فیروزه در کتاب «سنگ‌ها و خواص اعجاب انگیز» این طور آمده است:

«نگاه به فیروزه چشم را تقویت می‌کند. گذاشتن فیروزه بر روی چاکرای گلو برای درمان گلو درد، تقویت تارهای صوتی و درمان بیماری‌های ریوی و تنفسی مؤثر می‌باشد. فیروزه قلب را تقویت می‌کند و سعه صدر می‌دهد. این سنگ، افسردگی‌های روحی و روانی و همچنین ناراحتی‌های عصبی را درمان می کند و باعث آرامش می‌شود. استفاده از انگشتر و یا گردن‌بندی از آن، برای دور کردن انرژی‌های منفی به ویژه چشم‌ زخم و آثار آن بسیار مناسب است. این سنگ مانند عقیق، حرز بسیار مهمی در برابر حوادث و بلایا به شمار می‌رود و برای آسان شدن کارها و رونق در کسب و کار بسیار مفید است.
همچنین گفته شده رنگ فیروزه هنگام بیماری صاحب این سنگ تغییر رنگ می‌کند و زمانی که حال او بهتر می‌شود، رنگ آن به حالت اولیه بر می‌گردد.»[26]

3) تقویت چشم ، سعه صدر و تقویت قلب

در اشارات هم تأکید خاصی بر فیروزه شده است. در روایتی آمده است:

«بِالْفَيْرُوزَجِ وَ هُوَ نُزْهَةُ اَلنَّاظِرِ مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ اَلْمُؤْمِنَاتِ وَ هُوَ يُقَوِّي اَلْبَصَرَ وَ يُوَسِّعُ اَلصَّدْرَ وَ يَزِيدُ فِي قُوَّةِ اَلْقَلْبِ»[27]
در دست کردن انگشتر فیروزه موجب نشاط و شادابی روح می‌شود و بینایی را تقویت می‌کند و موجب سعه صدر و گشایش سینه می‌شود و قوت قلب را زیاد می‌کند و آن را تقویت می‌کند.

«بِالْفَيْرُوزَجِ وَ هُوَ يُقَوِّي اَلْبَصَرَ وَ يُوَسِّعُ اَلصَّدْرَ وَ يَزِيدُ فِي قُوَّةِ اَلْقَلْبِ وَ مَنْ تَخَتَّمَ بِهِ عَادَ بِنُجْحِ حَاجَتِهِ»[28]

4) فقرزدایی

انگشتر فیروزه فقر زدایی می‌کند.

«مَنْ تَخَتَّمَ بِالْفَيْرُوزَجِ لَمْ يَفْتَقِرْ كَفُّهُ»[29]

5) پیروزی در کارها

فیروزه موجب پیروزی و موفقیت در کارها می‌شود.

حضرت امیر المؤمنین (ع) چهار نگین در دست داشتند که یکی از آن‌ها فیروزه بود و حضرت آن را برای پیروزی در برابر مشکلات به دست می‌کردند.

یاقوت

از دیگر سنگ‌های مورد تأکید روایات، یاقوت است.

خواص یاقوت:

1) تقویت بینایی

یاقوت موجب تقویت بینایی می‌شود. در روایت آمده است:

«تَخَتَّمْ بِالْيَاقُوتِ وَ اَلْعَقِيقِ فَإِنَّهُ مَيْمُونٌ مُبَارَكٌ فَكُلَّمَا نَظَرَ اَلرَّجُلُ فِيهِ إِلَى وَجْهِهِ يَزِيدُ نُوراً»[30]
نگین یاقوت و عقیق در دست کنید؛ چرا که مایه برکت و فرخنده است. هر وقت مرد به آن‌ها نگاه می‌کند نور صورتش زیاد می‌شود.

نور صورت زیاد می‌شود ناظر به این است که نور بینایی‌ بیشتر می‌شود.

2) افزایش نجابت و شرافت

یاقوت موجب افزایش نجابت و بزرگی و نایل شدن به اهدافی است که مد نظر انسان است:

«كَانَ لِأَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَرْبَعَةُ خَوَاتِيمَ يَاقُوتٌ لِنُبْلِهِ»[31]
برای امیر المؤمنین (ع) چهار نگین بود، انگشتر یاقوت برای دستیابی به نجابت و بزرگی...

3) فقرزدایی

در روایت آمده است:

«تَخَتَّمُوا بِالْيَوَاقِيتِ فَإِنَّهَا تَنْفِي الْفَقْرَ»[32]
یاقوت زرد به دست کنید که فقر را دور می‌کند.

«مَنْ تَخَتَّمَ بِالْيَاقُوتِ اَلْأَصْفَرِ لَمْ يَفْتَقِرْ»[33]

دست کردن انگشتر یاقوت مستحب است. در برخی روایات از یاقوت با عنوان «هو افضل» یعنی با فضیلت‌ترین نگین‌ها یاد شده است. شاهد ما این قسمت از روایت است که نور بینایی را زیاد می‌کند. جلسه گذشته مفصلا درباره خواص یاقوت صحبت کردیم.

نگین جزع یمانی

خواص جزع یمانی:

1) دفع شیاطین و وسوسه‌های آن‌ها

جزع یمانی از جن‌زدگی پیشگیری و آن را درمان می‌کند. آویزان کردن این سنگ بر بدن یا قرار دادن آن به عنوان نگین انگشتر، شیاطین شرور را از انسان دور می‌کند:

«تَخَتَّمُوا بِالْجَزْعِ الْيَمَانِيِّ فَإِنَّهُ يَرُدُّ كَيْدَ مَرَدَةِ الشَّيَاطِينِ»[34]
انگشتر جزع یمانی به دست کنید که همانا مکر و حیله شیاطین را دفع می‌کند.

2) افزایش ثواب نماز

جزع یمانی ثواب نماز را هفتاد برابر می‌کند.

خواص درمانی جزع یمانی

نام دیگر جزع یمانی، سنگ «اونیکس» است. خواص درمانی این سنگ بر حسب تجربه، در کتاب «سنگ‌ها و خواص اعجاب انگیز» چنین آمده است:

«اونیکس برای تقویت جسم مؤثر است. همچنین جریان خون را تقویت می‌کند و برای تقویت قلب مفید است. همچنین برای خانمی که وضع حمل برای او سخت شده، آویختن و یا قرار دادن آن بر روی شکم سبب آسان شدن زایمان می‌شود و بر گردن انداختن آن برای بهبود کودکانی که ریزش لعاب از دهان ایشان بسیار است، مفید است. با این‌که این سنگ علاوه بر این خواص، در روایات نیز آثاری برای آن برشمرده‌اند ولی میان مردم به ویژه اهالی یمن محبوبیت ندارد و گفته می‌شود که موجب غم و حزن و دیدن خواب‌های پریشان می‌گردد.»[35]

در روایات اهل بیت (ع) از این سنگ به نیکی یاد شده و در برخی روایات آمده که برای رفع وسوسه‌های شیطان بسیار مفید است. از جمله در روایتی که امیر المؤمنین (ع) در خطاب به جمعی فرمودند: انگشتر جزع یمانی در دست کنید، همانا جزع یمانی وسوسه‌ها و نیرنگ‌های شیاطین سرکش را دفع می‌کند و بر می‌گرداند. بسیاری از بیماری‌ها از ناحیه شیطان بر انسان وارد می‌شود و افرادی نیز دچار جن‌زدگی می‌شوند. بنابراین جزع یمانی می‌تواند نقش درمانی برای بیماری‌های ماورایی داشته باشد.

کسانی که وسوسه‌های سودایی دارند، وسواسی و شکاک هستند، سوء ظن دارند و فکر و خیالاتی بدی به ذهن‌شان خطور می‌کند، نگین انگشترشان جزع یمانی باشد که می‌تواند برایشان بسیار کارساز باشد و این بیماری‌ها را برطرف کند.

درّ نجف

از دیگر سنگ‌های مورد سفارش، درّ نجف است که خواص درمانی خاص خودش را دارد.

حدید چینی

نام دیگر این سنگ، هماتیت است. برای رفع جن‌زدگی و آسیب‌ از ناحیه انسان‌ها یا جنیان شرور مفید است. در روایتی آمده است:

«بِالْحَدِيدِ اَلصِّينِيِّ وَ مَا أُحِبُّ اَلتَّخَتُّمَ بِهِ وَ لاَ أَكْرَهُ لُبْسَهُ عِنْدَ لِقَاءِ أَهْلِ اَلشَّرِّ لِيُطْفِئَ شَرَّهُمْ وَ أُحِبُّ اِتِّخَاذَهُ فَإِنَّهُ يُشَرِّدُ اَلْمَرَدَةَ مِنَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ»[36]
هنگام رویارویی و برخورد با دشمنان، انگشتر حدید صینی (چینی) در دست کردن را مکروه نمی‌دانم بلکه بسیار دوست دارم تا آتش شر آن‌ها را خاموش کند، پس همانا انگشتر حدید صینی (چینی) جنیان و انسان‌های شرور و سرکش را فراری می‌دهد و از انسان دور می‌کند.

به لحاظ تجربی آثاری درمانی برای سنگ حدید چینی یا هماتیت در کتاب ذکر شده است:

«هماتیت عمل قلب را تقویت می‌کند و گردش خون را فعال و منظم می‌سازد. از دیرباز نیز از آن برای درمان بیماری‌های خونی، فشار خون، ناراحتی‌های انسداد رگ‌ها استفاده می‌کرده‌اند. چون خون را صاف و رقیق می‌کند و اثر فوق العاده‌ای در درمان کم‌خونی دارد و سبب خون‌سازی می‌شود.
هم‌چنین ازخون ریزی‌های داخلی جلوگیری کرده و در بند آمدن خون‌ریزی و بهبود جراحات مؤثر است و در تسکین دردهای آرتروز و انقباضات ماهیچه‌ای کاربرد دارد. در قدیم نیز در ترکیب داروهای چشمی و درمان آن استفاده می‌شده است. سنگ هماتیت حرزی به شمار می‌رود که سحر را دفع می‌کند و اثر آن را خنثی می‌سازد و برای محافظت از جانوران موذی و حفظ از خطرها به ویژه در جنگ کاربرد بسیاری دارد.»[37]

از سنگ حدید چینی با اسم سنگ هماتیت و سنگ خون یا «حجر الدم» نیز یاد می‌شود. مناسب است از این نگین هم برای درمان استفاده شود.

بلور

از دیگر نگین‌های مورد سفارش در روایات، نگین بلور است. اسم دیگر آن سنگ کریستال است.

در روایات صرفا از این نگین با تعابیر «چه قدر زیباست» و «چه قدر نیکو است» یاد شده است اما خواص درمانی برای آن ذکر نشده است و تنها به بکارگیری آن تشویق شده است.

امام صادق (ع) فرمودند:

«نِعْمَ الْفَصُّ الْبِلَّوْرُ»[38]
بلور چه نیکو نگینی است.

پیامبر (ص) فرمودند:

«بِأَيِّ فَصٍّ يَكُونُ نِعْمَ اَلْفَصُّ اَلْبِلَّوْرُ»[39]
انگشتر با هر نگینی که می‌خواهد باشد اما بلور، چه نگین نیکو و زیبایی است.

امیر المؤمنین (ع) فرمودند:

«رَأَى رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَصَّ بِلَّوْرٍ فَقَالَ نِعْمَ اَلْفَصُّ اَلْبِلَّوْرُ»[40]
رسول خدا (ص) نگین بلوری دیدند و فرمودند: بلور چه نیکو نگینی است.

خواص درمانی این سنگ که با عنوان «کریستال سنگ» هم یاد می‌شود، چنین آمده است:

«استفاده از کریستال برای درمان بیماری‌های غده تیروئید بسیار مؤثر بوده و دردهای عضلانی و ناحیه ستون فقرات را تسکین می‌دهد. نگاه کردن به کریستال نیز چشم را تقویت می‌کند و برای درمان بیماری‌های چشمی مؤثر است.
کریستال انرژی مثبت قوی دارد و انرژی‌های منفی را از محیط اطراف دور می‌کند و سبب آرامش و تعادل روح و تقویت اعصاب می‌گردد و همچنین همراه داشتن گردن‌بندی از سنگ بلور، دیدن کابوس و خواب‌های پریشان را دور می‌کند.»[41]

سنگ اثمد

در روایات تأکید زیادی بر سنگ‌هایی مانند سنگ نشادر، سنگ اثمد و ... شده که به عنوان سرمه مورد استفاده قرار گیرد و خواص درمانی خاص خودش را دارد. مخصوصا سنگ اثمد که بهترین سرمه به حساب می‌آید و بسیار در روایات سفارش شده است:

«اَلْإِثْمِدُ يَجْلُو اَلْبَصَرَ وَ يُنْبِتُ اَلشَّعْرَ (فِي اَلْجَفْنِ) وَ يَذْهَبُ بِالدَّمْعَةِ»[42]
اثمد بینایی را جلا می‌دهد و موجب رویش مژه‌ها می‌شود و آبریزش‌های چشم را قطع می‌کند.

«اَلْإِثْمِدُ يُذْهِبُ بِالْبَخَرِ»[43]

کشیدن سرمه اثمد به چشم، آب دهان را خوشبو و خوشمزه می‌کند.

«الِاكْتِحَالُ بِالْإِثْمِدِ يُطَيِّبُ النَّكْهَةَ وَ يَشُدُّ أَشْفَارَ الْعَيْنِ»[44]
کشیدن سرمه سنگ به چشم، دهان را خوشبو کرده و مژه‌های چشم را محکم و قوی می‌کند.

سرمه اثمد، مانع از آب سیاه چشم می‌شود.

«مَنْ نَامَ عَلَى إِثْمِدٍ غَيْرَ مِسْكٍ أَمِنَ مِنَ اَلْمَاءِ اَلْأَسْوَدِ أَبَداً مَا دَامَ يَنَامُ عَلَيْهِ»[45]
کسی که شب‌ هنگام سرمه سنگ اثمد به چشم بکشد و آن را پاک نکند و بخوابد، چشمان او از ابتلا به بیماری آب سیاه مصون می‌ماند مادامی که بر این کار مداومت داشته باشد.

به احتمال زیاد منظور از «مِسک»، «مُمَسَّك» باشد یعنی آن را پاک نکند. همچنین ممکن است «مِسک» صحیح باشد یعنی به سرمه مشک اضافه نشده باشد و اثمد خالص باشد.