درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/عوامل قوت بخش بدن /

بحث ما ذیل آیه 247 سوره بقره بود. اشاره کردیم این بخش از آیه جنبه طبی دارد:
﴿وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ﴾[1]
خدای متعال جناب طالوت را که برخودار از گستره علمی و توان جسمی بود برای مبارزه‌ی با جالوت برگزید. ایشان فقیر اما قوی و شجاع بود و بنیه‌ی فوق العاده‌ای داشت. تعبیر «بسطة» یعنی گستره؛ بنابراین معلوم می‌شود ایشان از نظر علمی علامه و از نظر جسمی در سلامت کامل و برخوردار از قوت فوق العاده‌ای بود. لذا مناسب دیدیم که ذیل این آیه به عوامل ضعف بدن و قوت‌بخشی بدن در آینه روایات اشاره کنیم.

در جمله‌ای که شبیه یک قانون است، امام فرمودند:

«ضَعْفُ اَلْبَدَنِ وَ قُوَّتُهُ مِنْ شَحْمِ اَلْكُلْيَتَيْنِ»[2]
ضعف بدن و قوت آن نشئت یافته از چربی‌ها و پیه‌های دور کلیه است.

در روایتی دیگر فرمودند:

«ضَعْفُ اَلصَّوْتِ وَ شِدَّتُهُ مِنْ شَحْمِ اَلْكُلْيَتَيْنِ»[3]
ضعف صوت و شدت آن از شحم کلیه‌ها است.

یکی از نمودهای ضعف و قوت بدن در صدا است؛ وقتی کلیه شحم داشته باشد تأثیر فوق العاده‌ای روی لسان (زبان) می‌گذارد و آن را قوت‌دار می‌کند و نیز قوت بدنی و جنسی را زیاد می‌کند. اگر پیه‌های دور کلیه ذوب شود، بدن ضعیف می‌شود. به همین جهت در روایت وارد شده است که مناسب نیست انسان در حمام بسیار داغ روی کمرش بخوابد؛ چرا که پیه‌های دور کلیه را آب می‌کند و ضعف به همراه دارد:

«لاَ يَسْتَلْقِيَنَّ أَحَدُكُمْ فِي الْحَمَّامِ فَإِنَّهُ يُذِيبُ شَحْمَ الْكُلْيَتَيْنِ»[4]
دراز نکشد؛ چرا که شحم کلیه‌ها را ذوب می‌کند.

بر حسب روایات، کلیه باید از دو خصوصیت و امتیاز برخوردار باشد: گرم بودن (اینکه در معرض سرما قرار نگیرد) و داشتن پیه‌ (اینکه بایستی همیشه محفوظ باشد)

چه بسا می‌توان به این نکته اشاره کرد که اگر غده آدرنالین (که وابسته به کلیه است) یا مغز (که کل غدد زیر مجموعه آن است) تقویت شوند، کلیه هم تقویت می‌شود. لذا می‌توان به توصیه‌های مر‌بوط به تقویت کلیه‌ها در روایات اشاره کرد که هر کدام می‌تواند قوت‌بخش بدن باشد.

عوامل تقویت کلیه‌ها:

1) چکاندن روغن بنفشه در بینی

این کار باعث می‌شود غده آدرنالین وابسته به کلیه تقویت شود.

عواملی که در روایات وارد شده پیه کلیه می‌آورد:

2) شیر محلی سرشیردار

شیر محلی سرشیر و چربی دارد. چربی شیر گاو موجب پوشاندن شحم بر کلیه می‌شود. از این جهت می‌توان گفت شیر گاو یا گوسفند محلی که سرشیر داشته باشد، عامل قوت بدن به حساب می‌آید و مناسب است به عنوان غذا از آن استفاده شود.

« ... وَ تَكْسُو الْكُلْيَتَيْنِ الشَّحْمَ»[5]
و کلیه را با پیه می‌پوشاند.

راوی گوید:

«كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ وَ أَنَا أَسْمَعُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنِّي أَجِدُ الضَّعْفَ فِي بَدَنِي فَقَالَ عَلَيْكَ بِاللَّبَنِ فَإِنَّهُ يُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ يَشُدُّ الْعَظْمَ»[6]
من خدمت امام صادق (ع) بودم که مردی به امام عرض می‌کند و من می‌شنیدم: من در بدنم احساس ضعف می‌کنم، حضرت فرمودند: بر تو باد به خوردن شیر؛ چرا که موجب رویش گوشت می‌شود و استخوان‌ها را قوی می‌کند.

شیر گاو، شیر گوسفند و شیر شتر مناسب و قوت‌بخش بدن هستند.

3) ضماد نوره بر بدن

از دیگر عوامل تقویت‌کننده کلیه که عامل قوت‌بخش بدن نیز محسوب می‌شود، می‌توان به ضماد نوره اشاره کرد. نوره پیه کلیه می‌آورد و چاق‌کننده است؛ گوشت و هم شحم می‌آورد. چون نوره پیه کلیه می‌آورد، بدن را قوی می‌کند.

«إِنَّ اَلنُّورَةَ ... وَ تُقَوِّي اَلْبَدَنَ وَ تَزِيدُ فِي شَحْمِ اَلْكُلْيَتَيْنِ وَ تُسْمِنُ اَلْبَدَنَ»[7]
نوره بدن را قوی می‌کند و شحم کلیه‌ها را زیاد می‌کند و بدن را چاق می‌کند (یعنی موجب رویش گوشت و چربی‌های مناسب بر بدن می‌شود.)

عواملی که می‌تواند کلیه را گرم کند:

4) زردک
مصرف هویجِ زردک که در روایات تحت عنوان «جزر» از آن نام برده شده است، کلیه‌ها را گرم می‌کند. مصداق بارز «جزر» هویج زردک است و نه هویج فرنگی که حالت تراریخته دارد.

در خصوصیات مربوط به زردک آمده است:

«أَكْلُ اَلْجَزَرِ يُسَخِّنُ اَلْكُلْيَتَيْنِ وَ ...»[8]
خوردن زردک کلیه‌ها را گرم می‌کند.

از دیگر مصادیق جزر، شقاقل است که تحت عنوان هویج صحرایی از آن یاد می‌شود و در قدیم با آن مربا درست می‌کردند. مربای شقاقل نیز موجب قوت‌بخشی به کلیه می‌شود.

5) گردو

گردو گرم کننده کلیه‌ها است.

« ... وَ أَكْلُهُ فِي الشِّتَاءِ يُسَخِّنُ الْكُلْيَتَيْنِ ... »[9]
خوردن گردو در زمستان کلیه‌ها را گرم می‌کند ...

لذا مناسب است فردی که درصدد تقویت بدنش است، در پاییز یا زمستان پنیر و گردو مصرف کند مخصوصا در شب‌ها که بیشتر سفارش شده است. هر چه غذای شب از نظر کیفیت بهتر باشد،‌ تأثیر قوت‌بخشی آن در بدن بیشتر است.

«طَعَامُ اَللَّيْلِ أَنْفَعُ مِنْ طَعَامِ اَلنَّهَارِ»[10]
نفع غذای شب برای بدن بیشتر از طعام روز است.

شب فرصت خوبی برای بدن است که ویتامین‌های غذا را به خوبی ذخیره‌سازی کند از این جهت مناسب است بهترین غذا به لحاظ کیفیت برای شب قرار داده شود. از این رو در روایت توصیه شده است که پنیر و گردو در شب استفاده شود. اگر چه می‌توان در طول روز نیز از آن استفاده کرد.

6)‌ زنیان

بهتر است روی پنیر، زنیان ریخته شود. چرا که زنیان گرم‌کننده کلیه‌ها است. می‌توان زنیان را به اشکال گوناگونی استفاده کرد: یک شکل آن این است که هنگام پخت نان، روی خمیر ریخته شود و زنیان جزو نان شود. به همین خاطر است که در قدیم به زنیان نان‌خواه می‌گفتند و مرسوم بوده است که به جای کنجد، نان‌خواه (زنیان) روی خمیر نان می‌ریختند.
یکی از عوامل ضعف بدن، ضعف معده است و ممکن است به دلایل گوناگونی مانند عدم رعایت برخی از آداب غذا خوردن مانند آشامیدن آب، دوغ یا نوشابه در حین غذا خوردن که نامناسب است، دچار ضعف، نفخ و سردی شود. وقتی معده ضعیف شد، به تعبیر امام رضا (ع) قوت غذاها (یعنی ویتامین‌ها) به داخل رگ‌ها (یعنی خون) منتقل نمی‌شود؛ زیرا معده ضعیف شده است:

«لَمْ تَأخُذِ العُروقُ قُوَّةَ الطَّعامِ»[11]
رگ‌ها قوت طعام را نمی‌گیرند.

از این رو می‌توان گفت یکی از عوامل تقویت‌کننده بدن، تقویت معده است. لذا بایستی معده را تقویت کرد تا بتواند ویتامین‌های غذا را استخراج کند. یکی از راه‌های تقویت معده خوردن زنیان است که علاوه بر معده، کلیه‌ها را هم گرم می‌کند و هم اشتها آور است. برای تقویت کامل معده می‌توان از پودر معروف به هاضوم که در سیره پیامبر گرامی اسلام (ص) وارد شده است، استفاده کرد. زمانی که آن حضرت قصد داشتند غذا یا نوشیدنی سرد یا سنگین مانند دوغ، ماست، کشک و سفیده تخم‌مرغ میل کنند، از ترکیب چهارگانه زنیان، آویشن، سیاه‌دانه و نمک‌ دریا استفاده می‌کردند:‌

« ... وَ كَانَ يَقُولُ يُقَوِّي الْمَعِدَةَ ...»[12]
و می‌فرمودند معده را قوی می‌کند.

معده‌ی قوی می‌تواند قوه طعام (ویتامین‌های غذا) را کاملا جذب و استخراج کند و به سمت کبد بفرستد تا کبد آن را به خون تبدیل کند یا به سمت مغز استخون بفرستد و مغز استخوان ویتامین‌ها را دریافت کند و تقویت شود و خون تولید کند. در این صورت خون‌رسانی بهتری به کل بدن صورت می‌گیرد و بدن قوی می‌شود.

شکل دیگر مصرف زنیان به این صورت است که با گردو مصرف شود. همچنین می‌توان هنگام مصرف پنیر و گردو، زنیان هم رویش ریخته و استفاده شود که کلیه را گرم می‌کند و به بدن قوت می‌دهد.

7) سنجد

گوشت سنجد موجب رویش گوشت می‌شود؛ شحم و پیه از مصادیق گوشت است. بر این اساس مصرف سنجد، آرد سنجد (دقیق سنجد) یا سویق سنجد (آرد سنجد تفت داده شده که باعث می‌شود خاصیت آن ده‌ها برابر بیشتر شود) مفید است. می‌توان سه قاشق غذا خوری از سویق آن را به عنوان یک وعده واجب غذایی استفاده کرد که کلیه‌ها را گرم می‌کند:

« ... يُسَخِّنُ الْكُلْيَتَيْنِ ... وَ يُقَوِّي السَّاقَيْنِ»[13]
سنجد کلیه‌ها را گرم می‌کند ... و ساق پا را قوی می‌کند.

وقتی کلیه گرم شود و قوت پیدا کند، روی کل بدن تأثیر می‌گذارد.
وقتی ساق پا قوی شود، مغز ساق پا خون تولید می‌کند و خون‌رسانی بهتری به کل بدن صورت می‌گیرد و موجب تقویت بدن می‌شود.

8)‌ داروی ترکیبی بقس 4 (مرکب 4)

یک داروی ترکیبی در طب اسلامی، تحت عنوان مرکب 4 یا بقس 4 وجود دارد که امام در وصف آن فرمودند: این یک داروی عجیب است. در رابطه با نحوه درست شدن آن باید به کتاب‌هایی که در زمینه داروسازی در طب وجود دارند، مراجعه شود. شاهد ما این است که در رابطه با این دارو در روایت آمده است:

«هَذَا عَجِيبٌ يُسَخِّنُ اَلْكُلْيَتَيْنِ ... »[14]
این داروی عجیبی است که کلیه‌ها را گرم می‌کند ...

البته این توصیه، یک دارو است و غذا نیست. رسالتش این است که به سمت کلیه‌ها رود، آن‌ها را گرم کند و بعد از بدن خارج شود، برخلاف زردک که هم کلیه‌ها را گرم می‌کند و هم جذب بدن می‌شود.

عوامل تقویت کننده بدن:

در روایات اهل بیت (ع)‌ موارد دیگری هست که تقویت‌کننده بدن معرفی شده است:

1) شکر نیشکر

افراد می‌توانند شکر مصرفی خود را شکر نیشکر قرار دهند یا در روز با شکر سرخ یا شکر قهوه‌ای (که از نیشکر استخراج می‌شوند) شربتی درست کنند. در تمام مراحل استخراج شکر از نیشکر، چه در مرحله‌ی سفیده، مرحله‌ی قهوه‌ای، مرحله‌ی قرمز، مرحله‌ی رقیق و در مرحله‌ی سفت و غلیظ باشد؛ همه مراحل آن از مصادیق شکر نیشکر به حساب می‌آیند. می‌توان حداقل سه حبه از آن را استفاده کرد.

« ... يَرُدُّ اَلدَّمَ اَلطَّرِيَّ وَ يَزِيدُ فِي اَلْقُوَّةِ»[15]
... خون تازه را برمی‌گرداند و قوت را زیاد می‌کند.

شکر نیشکر ضد سردی است و بلغم را برطرف می‌کند. این هم می‌تواند برای درمان ضعف بدن مؤثر و قوت‌بخش بدن باشد.

2)‌ خوردن گوشت

خوردن گوشت به شکل‌های گوناگون قوت‌بخش بدن است؛ چه به صورت آبگوشتی، کبابی و چه سرخ‌کرده می‌تواند بسیار قوت‌بخش باشد. جناب ابوهاشم گوید:

«كُنَّا نُفْطِرُ مَعَ أَبِي اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَضَعُفْتُ يَوْماً عَنِ اَلصَّوْمِ وَ أَفْطَرْتُ فِي بَيْتٍ آخَرَ عَلَى كَعَكَةٍ فَرِيداً ثُمَّ جِئْتُ فَجَلَسْتُ مَعَهُ فَقَالَ لِغُلاَمِهِ أَطْعِمْ أَبَا هَاشِمٍ شَيْئاً فَإِنَّهُ مُفْطِرٌ فَتَبَسَّمْتُ فَقَالَ مَا يُضْحِكُكَ يَا أَبَا هَاشِمٍ إِذَا أَرَدْتَ اَلْقُوَّةَ فَكُلِ اَللَّحْمَ فَإِنَّ اَلْكَعَكَ لاَ قُوَّةَ فِيهِ»[16]
ما با امام کاظم (ع) افطار می‌کردیم و من در روزی از روزهای ماه مبارک رمضان روزه گرفتم و دچار ضعف شدم و در اتاقی دیگر با نان خشک افطار کردم. سپس به محضر امام (ع) آمدم و با ایشان نشستم. حضرت به غلامشان فرمودند: برای ابوهاشم افطاری بیاور، او افطار کرده است. من لبخند زدم، حضرت فرمودند: چه چیز تو را به خنده وا داشت، ای اباهاشم؟ اگر می‌خواهی قوت پیدا کنی گوشت بخور، چرا که در نان خشک قوتی وجود ندارد.

به نظر می‌رسد جناب ابوهاشم به علت ضعف غیر قابل تحملی که پیدا کرده بود، افطار کرد در حالی که وقت افطار نبود و موقع افطار خدمت امام کاظم (ع) رسید. حضرت فرمودند: برای اباهاشم با اینکه بعد از ظهر افطار کرده، گوشت بیاور.

برحسب این روایت می‌توان برداشت کرد افرادی که همیشه نان خشک می‌خورند، بدنشان ضعیف می‌شود؛ یعنی به جای گوشت، نان خشک استفاده می‌کنند. از این جهت در روایات اهل بیت (ع) وارد شده است که اگر کسی نتوانست چهل روز گوشت بخورد، پول قرض کند؛ به حساب خدا هم قرض کند. در حالی که قرض کردن کراهت دارد. اگر کسی پول قرض کرد و با آن گوشت خرید اما نتوانست قرضش را پرداخت کند،‌ حاکم اسلامی موظف است بدهی این فرد را از بیت المال بدهد. زیرا چنین فردی موظف است گوشت بگیرد و بخورد. اگر چهل روز بگذرد و فردی گوشت نخورد، بدن و عقلش ضعیف و عصبی می‌شود که این‌ها عوارض خاص خود را در نظام خانواده بر جای می‌گذارد. معلوم می‌شود دین بر چیزهایی که خیلی قوت‌بخش است عنایت دارد و فرد جایز است برای خرید چنین چیزهایی قرض کند مانند نوره که در روایت آمده است اگر بیست و یک روز بگذرد و فردی نتواند نوره تهیه کند، به حساب خدا قرض کند،‌ با اینکه قرض کردن کراهت دارد اما اینجا دین اجازه داده است و در صورت ناتوانی فرد در پرداخت بدهی، حاکم اسلامی را موظف کرده است که از بیت المال بدهی‌اش را پرداخت کند. اسلام بر قوت بدنی مسلمانان تأکید دارد و آیه قرآن نیز مؤید این است: ﴿وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ﴾[17]
تا آنجا که در توانتان است قوتتان را زیاد کنید تا ﴿تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُمْ﴾ [18] دشمنان خدا و دشمنان خودتان از شما بترسند.

می‌توان قوت روحی را با ایمان، قوت فکری را با علم و قوت جسمی را با غذاهای مفید تقویت کرد. بایستی علم و دست‌آوردهای علمی‌تان را زیاد کنید به عنوان مثال لازم است ابزارهای جنگی بسازید، انرژی هسته‌ای داشته باشید که دشمنان از شما حساب ببرند. «قوة» واژه‌ای عمومی و مطلق است که شامل انواع مصادیق قوت می‌شود؛ از جمله قوت ایمانی (ایمانتان را زیاد کنید که از کشته شدن نترسید)، قوت علمی (علمتان را زیاد کنید و ابزارهای علمی متناسب با دشمن و بلکه بالاتر بسازید) و قوت جسمی (بدن خود را قوی کنید)‌

گاهی ممکن است در جنگ، از تاکتیکی استفاده شود که نیروها در نگاه دشمن، جوان دیده شوند؛ زیرا جوان مظهر قوت است و در آیه‌ی ﴿ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً﴾[19] ، از دوران جوانی با عنوان «قوت» یاد شده است. در روایت وارد شده است که امام حسین (ع) هنگام شهادت، مویشان را با وسمه رنگ کرده بودند:

«قُتِلَ اَلْحُسَيْنُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ وَ هُوَ مُخْتَضِبٌ بِالْوَسِمَةِ»[20]
امام حسین (ع) به شهادت رسیدند در حالی که با وسمه خضاب کرده بودند.

آن حضرت خضاب کردند تا در نگاه دشمن جوان باشند.

3)‌ خوردن گوشت با شیر

در روایت آمده است خداوند قوت و برکت را با هم در غذای گوشت و شیر جمع کرده است:

«شَكَا نُوحٌ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ضَعْفَ بَدَنِهِ فَأَوْحَى اَللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِ أَنِ اُطْبُخِ اَللَّحْمَ بِاللَّبَنِ فَكُلْهَا فَإِنِّي جَعَلْتُ اَلْقُوَّةَ وَ اَلْبَرَكَةَ فِيهِمَا»[21]
حضرت نوح (ع) محضر پروردگار از ضعف بدنش شکایت برد، خداوند به ایشان وحی کرد که گوشت را با شیر بپز و بخور؛ چرا که من قوت و برکت را در این دو قرار دادم.

در روایتی آمده است:

«إِنَّ نَبِيّاً مِنَ الْأَنْبِيَاءِ شَكَا إِلَى اللَّهِ الضَّعْفَ فِي أُمَّتِهِ فَأَمَرَهُمْ أَنْ يَأْكُلُوا اللَّحْمَ بِاللَّبَنِ فَفَعَلُوا فَاسْتَبَانَتِ الْقُوَّةُ فِي أَنْفُسِهِمْ»[22]
پیامبری از پیامبران به خدا از ضعف امتش شکایت کرد، پس خدا به آنان امر کرد که گوشت گوسفند را با شیر بپزند و بخورند. پس چنین کردند و قوت در وجودشان آشکار شد.

4) غذای هریسه

غذای هریسه نیز قوت‌بخش بدن است. این غذا ترکیبی از حبوبات و گوشت است و بهترین مصداق آن نخود و گوشت است. هریسه، مخلوط حبوبات با گوشت است و اگر حبوبات با یکدیگر ترکیب شوند، غذایی تحت عنوان «کواکب» می‌شود.

در رابطه با هریسه در روایت آمده است:

«إِنَّ نَبِيّاً مِنَ الْأَنْبِيَاءِ شَكَا إِلَى اللَّهِ الضَّعْفَ وَ قِلَّةَ الْجِمَاعِ فَأَمَرَهُ بِأَكْلِ الْهَرِيسَةِ»[23]
یکی از پیامبران محضر خداوند از ضعف جنسی شکایت کرد و خداوند او را به خوردن هریسه امر کرد.

اشاره کردیم گوشت و نخود، گوشت و لوبیا، گوشت و ماش و گوشت و عدس می‌تواند از مصادیق این غذا باشد. اما بهترین مصداقش گوشت و نخود است که کمر را تقویت می‌کند و آب کمر را زیاد می‌کند. قوت کمر به نوعی محل بروز قوت مرد است. وقتی آب کمر زیاد شود، نیروی جنسی زیاد و زمینه تولید نسل فراهم می‌شود.

5) خوردن کباب

اشاره کردیم می‌توان گوشت را به صورت آبگوشتی و کبابی استفاده کرد اما بهترین شکل مصرف آن به صورت کبابی است. لذا اگر کسی لاغر است، می‌تواند گوشت کبابی مصرف کند. در روایت آمده است که لاغری نوعی ضعف است، زیرا بخش زیادی از تحمل وزن بدن بر عهده ماهیچه‌ها، مینیسک‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها است. اگر گوشت به بدن نباشد، موجب سایش استخوان‌ها و مهره‌ها می‌شود و فرد اذیت و ضعیف می‌شود.

امام کاظم (ع) دیدند فردی ضعیف است، فرمودند:

«أَرَاكَ ضَعِيفاً قُلْتُ نَعَمْ قَالَ كُلِ اَلْكَبَابَ فَأَكَلْتُهُ فَبَرَأْتُ»[24]
تو را ضعیف می‌بینم، راوی گفت: بله، حضرت فرمودند: کباب بخور. من هم خوردم و خوب شدم.

در روایت دیگری آمده است:

«فِيمَنْ شَكَا إِلَيْهِ ضَعْفَ مَرَضٍ فَأَمَرَهُ بِأَكْلِ اَلْكَبَابِ»[25]
از امام کاظم (ع)، درباره كسى كه از ضعف بيمارى که بر او عارض شده بود، شکایت کرد. امام او را به خوردن كباب امر کرد.

6) خوردن میوه «به»

در روایات، میوه «به» بسیار سفارش شده است. می‌توان این میوه را به صورت خام خورد، آن را به غذا اضافه کرد، مربا یا چای آن را درست کرد یا به صورت کمپوت مصرف کرد. مخصوصا اگر میوه «به» شیرین باشد و به همراه دانه‌اش استفاده شود، نقش فوق العاده‌ای در قوت‌بخشی به بدن دارد. لذا امام صادق (ع) به فردی که می‌خواست روز شنبه حجامت کند و تصور می‌کرد حجامت روز شنبه ضعف را برطرف می‌کند، فرمودند: حجامت در روز شنبه خودش ضعف می‌آورد، برای رفع عارضه ضعف بدن می‌توانی میوه «به» شیرین با دانه‌اش بخوری:

«فَعَلَيْكَ بِأَكْلِ اَلسَّفَرْجَلِ اَلْحُلْوِ مَعَ حَبِّهِ فَإِنَّهُ يُقَوِّي اَلضَّعْفَ وَ يُطَيِّبُ اَلْمَعِدَةَ وَ يُذَكِّي اَلْمَعِدَةَ»[26]
بر تو باد به خوردن میوه به شیرین با دانه‌اش؛ چرا که ضعف را برطرف می‌کند و معده را خوشبو می‌کند و معده را از بیماری‌ها پاکسازی می‌کند.

7) بکارگیری حقنه و شیاف کردن

بخشی از جذب‌ ویتامین‌ها در روده بزرگ انجام می‌گیرد، از این رو لازم است روده‌ها از فضولات پاکسازی شود و یکی از چیزهایی که آن را پاکسازی می‌کند، حقنه و قرار دادن دارو (مانند آب یا مایعات) در روده است.

«إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَدَاوَيْتُمْ بِهِ الْحُقْنَةُ ... تُقَوِّي الْبَدَنَ»[27]

یکی از درمان‌های خوب، شیاف کردن و بکارگیری دارو داخل روده است؛ مثلا خوردن «ماء الجبن» یا تنقیه با آن یبوست را برطرف می‌کند.
شاهد ما اینجاست: «تُقَوِّي الْبَدَنَ»؛ بکارگیری حقنه به بدن قوت می‌دهد.
از این جهت مناسب است که به عنوان درمان مورد استفاده قرار گیرد. البته این درمان عارضه‌ای هم دارد.

«... وَ هِيَ تُعَظِّمُ اَلْبَطْنَ ... »[28]
و آن شکم را بزرگ می‌کند.

لذا کسی که یبوست دارد، نیاز نیست همیشه حقنه انجام دهد. می‌تواند برای رفع آن حقنه و تنقیه کند اما باید سعی کند به صورت اساسی از غذاهای ملین استفاده کند که دچار یبوست نشود.

پس نتیجه می‌گیریم اگر کسی می‌خواهد بدنی قوی داشته باشد، بایستی معده‌ی قوی، کبد قوی و کلیه شحم‌دار و گرم داشته باشد و ساق پا و استخوان قلم پایش قوت داشته باشد که بتواند به خوبی خون تولید کند.

تقویت‌ کننده‌های ساق پا:

چیزهایی که قوت بخش به ساق پا هستند:

1) سویق

مصرف سویق گندم و جو به صورت خشک، استخوان‌های ساق پا را قوی می‌کند. اگر سویق به صورت شسته (حداقل سه بار و کامل‌ترین شکل آن هفت بار) هم مصرف شود، ساق پا را قوی می‌کند؛ اگر سویق هفت بار شسته شود:

«السَّوِيقُ إِذَا غَسَلْتَهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ قَلَّبْتَهُ مِنْ إِنَاءٍ إِلَى إِنَاءٍ آخَرَ... يُنْزِلُ الْقُوَّةَ فِي السَّاقَيْنِ وَ الْقَدَمَيْنِ»[29]
سویق را اگر هفت مرتبه بشویی و آن را از یک ظرف به ظرف دیگر منتقل کنی ... قوت را به دو ساق پا و دو قدم‌ پا منتقل می‌کند.

2) آب هفت بار جوشیده شده

اگر آب هفت بار غُل بزند و بعد از هر بار غل زدن، از یک ظرف به ظرف دیگری منتقل شود تا به صورت طبیعی سرد شود، حکم غذا را پیدا می‌کند:

«اَلْمَاءُ اَلْمُسَخَّنُ إِذَا غَلَّيْتَهُ سَبْعَ غَلَيَاتٍ وَ قَلَّبْتَهُ مِنْ إِنَاءٍ إِلَى إِنَاءٍ ... وَ يُنْزِلُ اَلْقُوَّةَ فِي اَلسَّاقَيْنِ وَ اَلْقَدَمَيْنِ»[30]
آب گرم اگر آن را هفت بار بجوشانی و از یک ظرف به یک ظرف دیگر منتقل کنی ... نیرو را در دو ساق پا و دو قدم پا نازل می‌کند.

سویق باید طوری استفاده شود که لااقل منشأ تحول شود. در رویت آمده است که:

«مَنْ شَرِبَ سَوِيقاً أَرْبَعِينَ صَبَاحاً امْتَلَأَتْ كَتِفَاهُ قُوَّةً»[31]
هر کس چهل صبح سویق بنوشد،‌ قوت به کتفش منتقل می‌شود.

بایستی جنبه‌های روحی و معنوی در قوت بدن نیز مد نظر قرار گیرد.

«مَا ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِيَتْ عَلَيْهِ اَلنِّيَّةُ»[32]
بر هر چیزی که نیت انسان قوت و نیرو بگیرد، بدن‌ ناتوانی ندارد.

اگر ایمان، توکل و اخلاص فوق العاده باشد، از کاری که در راه خدا انجام می‌دهد خسته نمی‌شود و قوت معنوی و روحی نفس، انسان را متوجه معنا می‌کند که دیگر خیلی متوجه بدن نیست. از این جهت فرمود: اگر نیت اخلاص، ایمان و عشق به خدا در وجود فردی زیاد شود، بدن احساس ضعف نمی‌کند.