درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ادامه استفراغات عمومی در طب اسلامی /

28) قضای حاجت

از دیگر استفراغات عمومی بدن قضای حاجت است. اشاره کردیم که استفراغ یعنی طلب خارج کردن فضولات، بیماری‌ها و عفونت‌ها‌ از بدن با روش‌های مختلف. روشی که خداوند به صورت طبیعی در بدن قرار داده، قضای حاجت است یعنی فضولاتِ آشامیدنی‌هایی که مصرف می‌شود به سمت مثانه و ضایعات غذاهایی که تناول می‌شود به سمت روده‌ها می‌رود. لذا بدن سر وقت، خودش اظهار می‌کند که بایستی خارج شود و فرد را از طریق فشاری که وارد می‌کند، وادار می‌کند که خود را تخلیه کند.

در روایات اهل بیت (ع) توصیه شده است که انسان دستشویی خود را نگه ندارد حتی اگر بر مرکبی سوار است و نیاز به قضای حاجت دارد، خود را معطّل نکند و پیاده نشود،‌ بلکه بر پشت مرکب خود را تخلیه کند. معلوم می‌شود نگه داشتن ادرار یا مدفوع آسیب زیادی به بدن وارد می‌کند و فرد نباید خود را نگه دارد و با هیچ کس هم تعارف نداشته باشد. بعضی رانندگان به ما مراجعه می‌کنند که مشکلات گوارشی، پروستات و مثانه دارند. بعد از بررسی متوجه می‌شویم راز بیماری‌های مثانه، مشکل تقطیر،‌ ته نشین‌شدن ادرار یا عدم کنترل ادرار این افراد آن است که صبح پشت ماشین می‌نشینند و یک‌سره رانندگی می‌کنند و در مقصد پیاده می‌شوند و به این کار خود افتخار می‌کنند. در حالی که موظف هستند هر گاه نیاز به قضای حاجت داشته باشند، خود را تخلیه کنند اما این افراد چنین نمی‌کردند.

مدفوع نیز نباید نگه داشته شود؛ چرا که نگه داشتن مدفوع و پر بودن روده‌ها از مدفوع بیماری ناسور می‌آورد و موجب می‌شود کنار مقعد سوراخی ایجاد شود و چرک و عفونت از آن خارج شود. این بیماری تقریبا در طب جدید درمانی به‌ جز عمل جراحی ندارد که البته بعد از مدتی عود می‌کند و عوارض بعدی را به همراه خواهد داشت. لذا به محض احساس نیاز به دفع مدفوع و تخلیه ادرار، بایستی تخلیه شوند. اگر تخلیه ادرار با مانعی مواجه شده باشد؛ مثلا در مجاری ادرار گرفتگی ایجاد شود یا مثانه‌ دچار رسوبات شود و ادرار به سختی خارج شود، می‌توان از گیاهان مدّر (که ادرارآور هستند) به صورت مرتب استفاده کرد مانند برگ تربچه و دمکرده ترب، تا بلغم مثانه‌ برطرف و مثانه پاکسازی شود. همچنین می‌توان از خربزه استفاده کرد که «... يَغْسِلُ الْمَثَانَةَ ...»[1] مثانه را شست و شو می‌دهد.
اگر مدفوع دچار حالت شلی (اسهال) یا یبوست شده باشد، می‌توان به ترتیب از غذاهای قابض و ملین برای رفع اسهال و خشکی استفاده کرد.

شاهد ما بیشتر این است که قضای حاجت امری ارادی و در اختیار خود انسان است و بدن، حکیمانه سر فرصت خودش دستور می‌دهد که بایستی فضولات تخلیه شود. همین‌ که دستور صادر شد، فرد موظف است خود را تخلیه کند. حضرت امیر المؤمنین (ع) در توصیه‌های خود به امام حسن مجتبی (ع) فرمودند: آيا چهار نكته به تو نياموزم كه با رعايت آن‌ها از طبيب بى نياز شوى؟ امام حسن (ع) فرمودند: آري يا اميرُالمؤمنين! فرمودند: سر سفره‌ی غذا ننشین مگر گرسنه باشی و از طعام دست بکش درحالی که گرسنه هستی و غذا را خوب بجو و هنگام خواب خود را به مستراح عرضه کن که اگر این چهار چیز را رعایت کردی از طب بی نیاز می‌شوی.

معلوم می‌شود یک چهارم بیماری‌ها بخاطر رعایت نکردن نکته چهارم، نگه‌داشتن ادرار و مدفوع است. قضای حاجت یک روش طبیعی است که خداوند برای خارج کردن بیماری‌ها، عفونت‌ها و کثافات از بدن در آن قرار داده است.

29) ناخن درمانی

یکی دیگر از استفراغات، ناخن‌درمانی است. در روایت آمده است کسی که مبتلا به عصب سیاتیک، درد سیاتیک یا همان عرق النساء (در روایت با این عنوان از آن یاد شده) می‌باشد می‌تواند ناخن‌های دست و پایش را بگیرد و بین مهره L4 و L5 ستون فقرات ضماد کند یا روی گودی کمر، جایی که عصب سیاتیک سه شعبه می‌شود و از پشت باسن و کشاله ران می‌گذرد و تا پشت پا ادامه دارد، ناخن‌ها را در رأس عصب ضماد کند. معلوم می‌شود به علت حالت جذب‌کنندگی بارهای الکتریکی زائد موجود در ناخن‌ها، این نسخه می‌تواند فشارهای وارده بر عصب‌ها را کاهش دهد. لذا در روایت آمده است که در مرحله اول وقتی سیاتیک درد مختصری دارد، از ناخن درمانی استفاده شود.

30) نیشتر زدن

اگر سیاتیک درد شدیدی دارد، در مرحله بعد از نیشتر که خود یکی از استفراغات عمومی بدن است، استفاده شود. نیشتر نه حجامت به حساب می‌آید که لیوان روی رگ‌ها گذاشته می‌شود و خون‌ها از عروق باریک جمع می‌شود و نه فصد به حساب می‌آید که بگوییم در رگ‌های درشت یا شاهرگ‌ها تیغ زده می‌شود. برای درمان کسی که دچار درد شدید سیاتیک شده، پارچه‌ای را روی پاها از زیر کشاله ران خیلی محکم ببندند در حالی که فرد به صورت ایستاده قرار دارد. باید پاهایش را آن قدر محکم ببندند که نزدیک باشد حالت غش به او دست دهد. سپس باطن و گودی کف پاها را تیغ بزنند: «فَإِنَّهُ يَخْرُجُ مِنْهُ دَمٌ أَسْوَدُ»[2] مقداری خون سیاه از او خارج می‌شود که همان خون‌های سیاهی است که دور عصب سیاتیک را گرفته و نمی‌گذارد عصب سیاتیک کار خود را انجام دهد و بخاطر آن دچار گرفتگی شده است. از این طریق دردی که بر عصب وارد می‌شود از بدن خارج می‌شود. پس ناخن درمانی یک شیوه استفراغ و نیشتر شیوه دیگر است.