درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ استفراغات عمومی در طب اسلامی/

استفراغات عمومی در طب اسلامی

﴿إِنَّ اللَّهَ ... يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ﴾[1]
همانا خداوند انسان‌هایی که پاکیزه هستند و طلب پاکیزگی می‌کنند را دوست دارد.

در این جلسه قصد داریم بحث «استفراغات عمومی در طب اسلامی» را مطرح کنیم. همان طور که از اسم استفراغ مشخص است به معنای طلب فراغت بدن از سمومات، فضولات و زوائدی است که وجودش برای بدن مضر است. انسان می‌تواند مواد مضر را با رعایت راهکارهایی از بدن خارج کند.

1) وجود مو روی سر

یکی از مواردی که خروجش از بدن لازم است، بخاراتی است که در سر قرار می‌گیرد. این بخارات می‌تواند از معده، کبد یا بخش‌های دیگر بدن تولید شده باشد. همچنین ممکن است کیسه صفرا در اثر داغ شدن و گرمای زائد، بخاراتی تولید کند که به سر صعود کند و وجود این بخارات در سر می‌تواند عامل بیماری‌، سردرد، خارش در سر، کچلی و ... باشد.
آیا ما می‌توانیم روش، راهکار یا ابزاری درمانی را طلب کنیم که از طریق آن‌ها، بخارها از سر بیرون بیاید و ایجاد بیماری نکند؟
یکی از بهترین روش‌ها روغن‌مالی کف سر است. امام صادق (ع) به طبیب هندی بیان داشتند که حکمت وجود مو روی سر انسان این است که وقتی سر را روغن مالی می‌کند، مجاری پوستی باز می‌شوند و بخارها از طریق مجاری کف سر و نوک موها خارج می‌شوند. بنابراین می‌توان گفت روغن مالی کف سر موجب باز شدن مجاری پوستی می‌شود و بخارات از طریق باز شدن مجاری پوستی از بدن خارج می‌شوند. همچنین در اثر گرد و غباری که روی سر قرار می‌گیرد، مجاری مو بسته می‌شود. روغن مالی کف سر و موهای سر از جمله عواملی است که بازکننده است و موجب خروج بخارات از سر می‌شود.

برای خروج بخارات از سر می‌توان از موارد درمانی دیگر نیز استفاده کرد اما ما نمی‌خواهیم همه انواع درمان‌های یک بیماری را ذکر کنیم بلکه قصد داریم عناوین کلی استفراغات عمومی بدن را مطرح کنیم و به برخی بیماری‌های درون بدن اشاره کنیم و سپس راهکارها را بیان کنیم.

پس می‌توان گفت یکی از چیزهایی که خروجش از بدن لازم است،‌ بخارات است و ما بایستی از روش‌های خاص خودش استفاده کنیم و این بخارات را از بدن خارج کنیم.

معده یکی دیگر از اعضایی است که ایجاد بخار می‌کند. این بخار در معده باقی می‌ماند و باید خارج شود اما استفراغش چیست؟ یعنی چطور این بخار زائد خارج می‌شود؟ راه خروج بخار محبوس در معده این است که وقتی انسان می‌خواهد بخوابد ابتدا روی پهلوی راست و سپس روی پهلوی چپ قرار گیرد و به خواب رود؛ همان‌طور که در آیه قرآن نیز به آن اشاره شده است:‌ ﴿وَنُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَذَاتَ الشِّمَالِ﴾[2] ؛ در این صورت سنگینی کبد روی معده می‌افتد و بخار از آن خارج شود.

گاهی بخار در کبد است که راه خروجش حجامت قدمین است. بنابراین استفراغ بخار کبدی می‌تواند حجامت قدمین باشد و از طریق این حجامت، کف و بخارها خارج می‌شود.

ما در طب اسلامی استفراغات گوناگونی داریم: حجامت، سعوط، دلاکی، حمام، کوتاه کردن ناخن‌ها، زدودن موها، کوتاه کردن موها، ضماد کردن‌ها، روغن مالی، ماساژ، شانه زدن و ... از دیگر استفراغات هستند که هر جلسه‌ به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
بکارگیری ملیّنات و مسهلات، هر کدام می‌تواند عامل خارج کردن نوعی از بیماری‌ها و پاکسازی بدن از آن‌ها باشد.

این مباحث را ذیل آیه ﴿إِنَّ اللَّهَ ... وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ﴾ مطرح می‌کنیم. این آیه یک آیه طبی است و در حقیقت انسان را تشویق می‌کند روش‌های پاکیزگی بدن از فضولات را بکار گیرد. این روش‌ها در روایات طبی اهل بیت (ع) وارد شده‌اند که هر جلسه به بخشی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.