درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/درمان های ترس /

بحث ما در رابطه با نقش ترس در ایجاد بیماری‌ها بود. نکاتی را ذیل آیه شریفه ﴿لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا﴾ بیان داشتیم. امروز قصد داریم نکاتی را در رابطه با درمان ترس از منظر روایات اهل بیت (ع) بیان کنیم.

از نظر قرآن کریم، انسان نباید ترس مذموم داشته باشد؛ زیرا ترس نشانه ضعف قلب و ضعف نفس است. انسان موظف است فقط از خداوند خشیت داشته باشد و چنین ترسی ممدوح، محصولِ سودای صاف و نوعی حکمت است.

﴿إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ﴾[1]
علما هستند که از مقام و عظمت خداوند خشیت دارند.

﴿وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ﴾[2]
و اما هر کس از مقام خداوند و جلالت او بترسد و از هوای نفس دوری کند.

﴿فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَىٰ﴾[3]
همانا بهشت منزلگاه اوست.

ترس از این که اعمال انسان موجبات سعادت او را فراهم نکند و ترس از گناهان و عواقبی که در انتظار اوست، ممدوح و پسندیده است.

ترس‌هایی که شیطان به انسان القا می‌کند مانند ترس از آینده، ترس از اینکه اگر انفاق کند، فقیر شود و ... ﴿الشَّيْطانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ﴾[4]

زندگی دنیا آمیخته با ترس است و ترس ابزاری برای آزمایش انسان است.
﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ﴾[5]
خداوند با خوف و ترس انسان را امتحان می‌کند. مهم این است که انسان از شر شیطان به خدا پناه ببرد و سعی کند توصیه‌هایی را که خداوند و اهل بیت (ع)‌ بیان داشتند، بکار گیرد تا ترس مذموم که حاصل از ضعف قلب، ضعف نفس و غلبه سودا است، برطرف شود.

درمان‌های ترس در روایات:

1) داروی شافیه یازده ماهه

«وَ إِذَا أَتَى عَلَيْهِ أَحَدَ عَشَرَ شَهْراً فَإِنَّهُ يَنْفَعُ مِنَ الْمِرَّةِ السَّوْدَاءِ الَّتِي أَخَذَ صَاحِبَهَا بِالْفَزِعِ وَ الْوَسْوَاسِ قَدْرَ الْحِمَّصَةِ بِدُهْنِ الْوَرْدِ وَ يَشْرَبُهُ عَلَى الرِّيقِ وَ قَدْرَ الْحِمَّصَةِ يَشْرَبُهُ عِنْدَ مَنَامِهِ بِغَيْرِ دُهْنٍ»[6]
و زمانی که داروی شافیه موسی بن عمران (ع) یازده ماه زیر جو باقی ماند، برای مزاج سودایی مفید است که صاحبش ترس دارد و دچار وسواس است. به اندازه یک نخود از این دارو با روغن گل سرخ موقع صبح ناشتا و شب موقع خواب اندازه یک نخود بدون روغن بخورد.

این دارو می‌تواند دو عارضه سودا یعنی ترس و وسواس سودایی را درمان کند.

2) اسپند

شاخ، برگ و دانه‌ی اسفند همگی مفید و شفا هستند. فرد می‌تواند اسفند را کف‌مال کرده و با عسل مخلوط کند یا به روغنی آغشته کند و استفاده کند.

«شَكَا نَبِيٌّ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ جُبْنَ أُمَّتِهِ فَأَوْحَى اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ مُرْ أُمَّتَكَ بِأَكْلِ اَلْحَرْمَلِ»[7]
یکی از پیامبران الهی از ترس امتش به خداوند شکایت کرد. خداوند به او وحی کرد که امتت را به خوردن اسپند امر کن.

3) کندر

در روایت با صراحت وارد نشده است که خوردن کندر ترس را برطرف می‌کند منتها به این صورت وارد شده است که کندر انسان را شجاع می‌کند و نشان‌دهنده آن است که قلب را قوی و ترس را برطرف می‌کند. ماحصل خوردن کندر شجاعت است و مقابل شجاعت، ترس است. بنابراین از طریق این مقابله، می‌توان فهمید که خوردن کندر شجاعت می‌آورد.

«أَطْعِمُوا حَبَالاكُمُ اللُّبَانَ فَإِنَّ الصَّبِيَّ إِذَا غُذِّيَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ بِاللُّبَانِ اشْتَدَّ قَلْبُهُ وَ زِيدَ فِي عَقْلِهِ فَإِنْ يَكُ ذَكَراً كَانَ شُجَاعاً وَ إِنْ وُلِدَتْ أُنْثَى عَظُمَتْ عَجِيزَتُهَا فَتَحْظَى بِذَلِكَ عِنْدَ زَوْجِهَا»[8]
به زنان باردارتان کندر بخورانید؛ چرا که جنین هنگامی که در شکم مادرش از کندر تغذیه کند،‌ قلبش قوی و عقلش زیاد می‌شود. اگر جنس جنین پسر باشد، شجاع می‌شود و اگر دختر باشد، ظرافت‌های زنانه‌اش بزرگ و زیبا می‌شود و نزد شوهرش عزیز خواهد شد (و موجب لذت بیشتر هنگام آمیزش در ازدواج می‌شود).

بهترین نحوه استفاده از کندر به صورت جویدن است.

اگر قلب جنین به خوبی شکل نگرفته، سوراخی در آن وجود داشته یا تپش خوبی نداشته باشد، جویدن کندر توسط مادر موجب تقویت قلب جنین می‌شود. همچنین اگر مغز جنین به خوبی شکل نگرفته باشد و برای پیشگیری از ابتلای جنین به سندروم داون، مادر جنین کندر بجود تا عقل جنینش کامل و زیاد شود.

تعبیر «فَإِنْ يَكُ ذَكَراً كَانَ شُجَاعاً» نشان‌دهنده این است که خوردن کندر شجاعت می‌آورد. منظور روایت این نیست که کندر باعث شجاعت جنس دختر نمی‌شود؛ چون از پسر بیشتر انتظار شجاعت می‌رود و حکم جهاد بیشتر متوجه مردان است از این جهت وارد شده است که پسر را شجاع می‌کند. کندر به صورت کلی شجاعت می‌آورد و قلب را تقویت می‌کند.

4) روغن کندر

روغن کندر نیز از مواردی است که می‌توان برداشت کرد که تقویت کننده قلب است. روزی ابوذر غفاری به محضر رسول خدا (ص) آمده و عرضه داشت: یا رسول الله! من گوسفندان زیادی دارم و نمی‌خواهم بخاطر آن‌ها همیشه در بادیه باشم و از فیض محضر شما محروم شوم و همچنین دوست ندارم آنها را به شبانی بسپارم تا به آن‌ها ستم کرده و حقوقشان را رعایت نکند؛ تکلیف من چیست؟ رسول خدا (ص) فرمود: فعلا برو و گوسفندانت را بچران. ابوذر طبق فرمان پیامبر به صحرا رفت و در روز هفتم به نزد پیامبر آمد و قصه‌ای برای حضرت تعریف کرد. ابوذر گفت: یا رسول الله! من مشغول نماز بودم، گرگی به گوسفندانم حمله کرد. پس گفتم: خدایا نمازم، خدایا گوسفندانم! در آن حال من متحیر بودم که نمازم را بشکنم و از گوسفندان دفاع کنم یا نمازم را ادامه دهم. ادامه نماز را انتخاب کردم و در این حال نمازم را ادامه دادم و گرگ یکی از گوسفندانم را ربود، اما با حیرت تمام دیدم که در آن لحظه شیری پیدا شد و گرگ را کشته و آن گوسفند را از چنگال وی رهانیده و به داخل گله بازگردانید.
با شنیدن این ماجرا، همه حاضران از قصه اباذر شگفت زده شدند. برخی از منافقین سخن او را باور نکردند و گفتند: ما باید خودمان او را تعقیب کنیم و ببینیم آیا واقعا شیری در هنگام نماز از گله اباذر محافظت می‌کند؟ آنها آمدند و با چشمان خود دیدند که اباذر در حال نماز است و شیری گله او را می‌چراند و از آنها مواظبت می‌کند. حضرت جبرئیل بر پیامبر (ص)‌ نازل شد و فرمود: محافظت شیر از گوسفندان ابوذر که چیز مهمی نیست اگر جناب اباذر بخواهد خداوند حاضر است دریاها را برایش روغن ایرسا یا روغن کندر کند.

این روایت، خواص روغن کندر و ایرسا را ذکر نمی‌کند اما مشخص است اهمیت روغن کندر به قدری زیاد است که به عنوان پاداش جناب ابوذر باشد. در روایت ذکر می‌کند: محافظت شیر از گوسفندان ابوذر، چیزی نیست و ما حاضر هستیم برای پاداش ایشان دریا را روغن کندر کنیم: «أَنْ يُحَوِّلَ اَلْبِحَارَ دُهْنَ زَنْبَقٍ وَ بَانٍ»[9]

می‌توان گفت روغن هر چیزی خاصیت همان چیز را دارد و ممکن است آثار روغن آن مضاعف باشد.

جویدن کندر عضله می‌آورد. اگر مادر بخورد دخترش عضله‌دار می‌شود.

برخی افراد از داشتن سینه کوچک محضر اطبای طب اسلامی شکایت می‌کنند. می‌توان به چنین افرادی توصیه کرد به عضو کوچک خود روغن کندر بمالند؛ زیرا این روغن می‌تواند بزرگ کننده باشد. ضمن اینکه خوردن روغن کندر آثار کندر را دارد؛ ترس را برطرف و قلب را تقویت می‌کند. بنابراین خوردن روغن کندر برای افرادی که مشکل قلبی، ذهنی، عقلی و مغزی دارند، مفید است.

روغن کندر به دو صورت گرفته می‌شود:
1ـ کندر را پودر کرده و در آب بریزند و حرارت دهند و روغنش را بگیرند؛ مانند روغن گردو.
2ـ برای آن روغن پایه قرار دهند؛ کندر را در روغن زیتون قرار دهند و آرام آرام حرارت دهند تا با روغن زیتون آمیخته شود و هر چه ویژگی دارد به روغن زیتون منتقل شود.

5) میوه به

خوردن این میوه بسیار سفارش شده است. حضرت امیرالمؤمنین، علی (ع) فرمودند:

«السَّفَرجَلُ قُوَّةُ القَلبِ و حَياةُ الفُؤادِ و يُشَجِّعُ الجَبانَ»[10]
میوه به، مایه قوت قلب و زنده شدن دل و قلب است و انسان ترسو را شجاع می‌کند.

شاهد ما قسمت آخر روایت است که می‌فرماید: «يشجع الجبان» انسان ترسو را شجاع می‌کند؛ زیرا قلب را قوی می‌کند.

6) گلابی

در برخی روایات وارد شده است که گلابی تمام خواص «میوه به» را دارد. از این جهت می‌توان گفت خوردن گلابی نیز همان آثار «میوه به» را دارد. امام صادق (ع) در روایتی فرمودند:

«قَالَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ لِرَجُلٍ شَكَا إِلَيْهِ وَجَعاً يَجِدُهُ فِي قَلْبِهِ فَقَالَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ كُلِ اَلْكُمَّثْرَى»[11]

حضرت پیامبر (ص) فرمودند:

«الْكُمَّثْرَى‌ يُجَلِّي‌ الْقَلْبَ»[12]
گلابی قلب را جلا می‌دهد.

گلابی گرفتگی‌های قلب را برطرف می‌کند و قوت‌بخش آن است. در روایت آمده است: «هُوَ وَ السَّفَرْجَلُ سَوَاءٌ»[13] میوه گلابی و «میوه به» با هم مساوی هستند. تنها تفاوت این دو در آن است که بهتر است «میوه به» ناشتا و گلابی بعد از غذا خورده شود.

7) بادمجان

خوردن بادمجان برای تقویت قلب بسیار مفید است. بادمجان برای همه عوارض سودا نافع است، پس می‌تواند ترس مذموم سودایی را برطرف کند.

8) غذای گوشت و شیر

از دیگر غذاهای مطلوب برای رفع ترس و تقویت قلب، خوردن غذای معروف گوشت و شیر است. در روایت آمده است:

در روایتی آمده است:

«مَنْ أَصَابَهُ ضَعْفٌ فِي قَلْبِهِ أَوْ بَدَنِهِ فَلْيَأْكُلْ لَحْمَ اَلضَّأْنِ بِاللَّبَنِ فَإِنَّهُ يُخْرِجُ مِنْ أَوْصَالِهِ كُلَّ دَاءٍ وَ غَائِلَةٍ وَ يُقَوِّي جِسْمَهُ وَ يَشُدُّ لِثَتَهُ»[14]
هر كس به ضعفى در قلب يا بدن خويش گرفتار شد، بايد گوشت گوسفند با شير بخورد كه هر دردى را از هر بندش بيرون كشد و تنش و پشتش نيرو گيرند.

وقتی ترس بر انسان عارض شود، قلبش دچار ضعف و تپش می‌شود.

9) اعمال یداوی

معمولا وقتی فردی دچار ترس سودایی می‌شود، روی ناف یا سمت چپ ناف (اندازه یک انگشت بالاتر از آن) شروع به نبض زدن می‌کند که نشانه داشتن هول، دلشوره و اضطراب است. یکی از درمان‌هایش ماساژ روده‌ای است. شکل دیگرش این است که شکم را روغن مالی کرده و به صورت هشت از زیر دنده‌ها تا پایین ناف را ماساژ دهند. شکل دیگر آن، این است که در همان قسمت که هول وجود دارد، فشار وارد شود و به سمت ناف جهت و حرکت دهند. البته روش‌های دیگری هم وجود دارد.
افتادگی ناف می‌تواند عامل ترس باشد. هول‌گیری از قدیم مرسوم بوده است و می‌تواند عامل درمانی برای ترس سودایی باشد.

10) اسماء درمانی

قرآن می‌فرماید : ﴿وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا﴾[15]
و خدا را نیکوترین نام‌هاست، بدان‌ها خدا را بخوانید.

این آیه خود یک آیه طبی است که ان شاء الله بعدا درباره آن بحث خواهیم کرد.

یکی از اسماء خداوند که بسیار مؤثر و مفید است، ذکر شریف «یا قوی» است. برای درمان ترس، فرد می‌تواند دستش روی قلبش قرار دهد و این ذکر را بعد از نماز هفتاد تا صد مرتبه بگوید تا ان شاء‌ الله خداوند قلب او را قوی کند.