درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/دشواری زایمان /

از دیگر آیات الأبدان، آیه 23 سوره مریم است:

﴿فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا﴾
آن‌گاه درد زاییدن او را به کنار درخت خرمایی کشانید (و از شدت حزن و اندوه با خود) گفت: ای کاش من پیش از این مرده بودم و نامم از صفحه عالم به کلی فراموش شده بود.

حضرت مریم (س) بعد از بارداری به حضرت عیسی (ع)، از جمع مردم دور شد و به مکان دوری پناه برد. هنگامی که درد زایمان به ایشان فشار آورد، در کنار درخت نخل خشکیده‌ای قرار گرفت و بیان داشت: ای کاش قبل از این مرده بودم و از خاطره‌ها فراموش شده بودم.

با توجه به سیاق آیات قبل و بعد از این آیه، به نظر می‌رسد حضرت مریم (س) سه ناراحتی داشتند:
1) از گرسنگی فوت کند.
2) از تشنگی فوت کند.
3) ترس از اینکه به بدکاری متهم شود.
در آیات بعد، الهامی برای رفع این سه ناراحتی و ترس، به حضرت مریم (س) صورت گرفت که ممکن است مستقیما از جانب خداوند بوده باشد یا خداوند به جناب جبرئیل امر فرموده که به او الهام کند یا توسط حضرت عیسی (ع) گفت‌وگویی میان آن حضرت و مادرشان صورت گرفته باشد. عرضه داشت: ناراحت نباش اگر این درخت خشکیده را تکان دهی، تازه می‌شود و خرمای تازه خواهد داشت که می‌توانی از آن‌ها استفاده کنی و زنده بمانی. سنگی زیر پایت هست که اگر با پایت آن را تکان دهی، چشمه‌ای می‌جوشد، از آب آن بنوش و همچنین اگر کسی سراغ تو آمد و تو را در این وضع دید، ناراحت نباش با اشاره بیان کن که روزه سکوت گرفته‌ام و انگشت اشاره خود را به سمت من ببر و من تکلم می‌کنم و از شما دفاع می‌کنم.

ما قبلا این آیات را به مناسبتی بحث کردیم اما کلمه‌ای در این آیه است که جنبه طبی دارد و مدنظر ماست: «مَخاض» یعنی درد زایمان.
از همین رو این را مقدمه‌ای قرار دادیم تا یک سری نکات را در این باره بیان کنیم. جلسه قبل نکاتی را ذکر کردیم اما چند نکته باقی ماند که ان شاء الله آن‌ها را بیان می‌کنیم.

دشواری زایمان

در بخش پنجاهم از کتاب تدبیر الحبالی در رابطه با علل دشواری زایمان، چنین آمده است:

«دشواری زایمان علل گوناگونی دارد: برخی از طرف خودِ زن، برخی از جانب جنین، برخی از سوی جفت و برخی از جانب هوای اطراف بیرون است.
عللی که از طرف خود زن است عبارتند از: چاقی و گوشت‌آلود بودن زیاد زن، کوچک‌ بودن رحمش، عادت نداشتن به زایمان و درد آن، ترسو و هراسان بودن، وجود ورمی گرم در رحم زن یا در اندامی دیگر، وجود بیماری دیگری از انواع بیماری‌ها، ضعف طبیعی که با وجود آن، زن قادر نیست جنین را به بیرون دفع کند و یا زایمان پیش از موعد.
عللی که از جانب جنین است عبارتند از: بزرگ بودن یا کوچک بودن جنین، سبکی‌اش، بزرگ بودن سرش، عجیب بودن خلقتش مانند اینکه دو سر داشته باشد، مرده بودنش، زنده ولی ضعیف بودنش به‌طوری که قادر به تحرک و انبساط نباشد و یا زیاد بودن تعداد جنین‌ها.
علت دیگر دشواری زایمان خروج جنین و زایمان به صورت غیر طبیعی است؛ زیرا زایمان طبیعی در خروج جنین و تولدش بدین‌شکل است که باید سر جنین بچرخد و از سر خارج شود و دستانش بر روی ران‌هایش پهن شده باشد و سرش روی دهانه‌ی رحم مایل نشود. شکل دوم آن است که ابتدا پاهایش را بی آنکه به یکی از دو طرف مایل شود،‌ بیرون بیاید. اگر جنین غیر از این دو شکل به شکل دیگری بیرون بیاید، غیر طبیعی است و باعث دشواری زیاد زایمان می‌شود و چه بسا برای مادر و کودک مضر باشد و بیم از دست رفتنشان باشد.»[1]

توضیح:‌ اگر زن فرزند اولش را باردار باشد، ممکن است به علت عادت نداشتن به زایمان و درد آن، برایش دشوار باشد.
پر بودن رحم از کیست و میوم نیز ممکن است باعث دشواری زایمان شود.

اگر جنین مرده و تحرکی نداشته باشد، به سختی بیرون می‌آید.

اگر جنین به شکل دیگری غیر از دو شکلی که در متن گفته شد، بیرون بیاید مثلا بر پهلوی چپ یا پهلوی راست، غیر طبیعی است.

درمان دشواری زایمان

درمان دشواری زایمان، در بخش پنجاه و یکم این کتاب مطرح شده است:

«اگر دشواری زایمان به علت خشکی طبیعت یا فشار جنین به مجراها یا به علت تنگی و یا بزرگی جثه‌ی جنین باشد، سزاوار است چیزهایی به کار گیرند که سست کننده رحم باشد و باید آن ناحیه را با این چیزها نَطول سازند و در رحم شیره‌ی داغ به همراه جوشانده شنبلیله یا آ‌بی که در آن خُبّازی و تخم کتان پخته شده به همراه ماء العسل یا خُبّازی و شیره بریزند و آن را در آبزنی بنشانند که در آب آن بابونه، شنبلیله، اکلیل الملک، تخم کتان، کلم و نذیر آن پخته باشند.
برخی از طبیبان می‌گویند شایسته است در آن ناحیه سفیده تخم مرغ بریزند؛ زیرا سفیده دردها را کاهش می‌دهد. همچنین عانه، زیر شکم و استخوان‌های تیره‌ی پشت را به وسیله تخم کتان به همراه شربت عسل، آب و روغن زیتون ضماد نمایند و اگر زن تب یا بیماری دیگری ندارد، در حمام از چیزهای سست کننده استفاده کند. گاه زن باید در این موارد از حرکات قوی به وسیله تاب و مانند آن استفاده کند و مقصودشان از آن، حرارت هوا باشد. همچنین گاه گروهی از تکان و لرزاندن شدید از بالا به پایین و چیزهایی که عطسه را تحریک می‌کنند، استفاده می‌کنند.
اگر تنگی به علت چاق بودن و گوشت‌آلود بودن زیاد زن باشد، سزاوار است که به او دستور دهند تا در بستر، بر شکم و روی خود بخوابد و زانویش را به حالت انقباض زیر ران‌هایش قرار دهد تا نَفَس رحم با فشار، به زیر شکم برسد در این صورت باید مقابل رحم قرار بگیرند و دست بر دهانه‌ی رحم مالیده و با انگشتان خود آن را با قیروطی و یا روغن‌های دیگر که از دانه‌ها و نباتی باشد و یا با پیه‌ی حیوانات به آرامی مالش دهند و اندک اندک دهانه‌اش را بگشایند.»[2]

توضیح: عبارت «نَطول سازند» یعنی چیزهایی که سست کننده رحم هستند، بر آن ناحیه ضماد کنند. بابونه، شنبلیله، عطیر الملک، تخم کتان و کلم سست کننده و برای سفتی ناحیه رحم مفید هستند. همچنین حرارت هوا را به آن ناحیه برسانند.

انفیه یا فلفل سفید موجب عطسه می‌شوند.