درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/تعیین جنسیت جنین /

بحث ما در شرح و بررسی آیه 49 و 50 سوره شورا بود که فرمود:

﴿لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ ۚ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثًا وَيَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ﴾
فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آنِ خداوند است. هرچه بخواهد می‌آفریند. به هر که بخواهد دخترانی می‌بخشد و به هر که بخواهد پسرانی عطا می‌کند.

﴿أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانًا وَإِنَاثًا ۖ وَيَجْعَلُ مَنْ يَشَاءُ عَقِيمًا ۚ إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ﴾

مباحثی ذیل آیه ﴿يَجْعَلُ مَنْ يَشَاءُ عَقِيمًا﴾ مطرح شد. قبلا به مناسبتی این آیه را بحث کردیم منتها بنا داریم مفصل‌تر آن را مورد بررسی قرار دهیم.

آیا خود انسان در تعیین جنسیت فرزندش نقش دارد یا خیر؟ بر حسب روایات اهل بیت (ع) خود انسان نیز نقش دارد. وقتی از امام معصوم سوال می‌شود آیا هنگام بارداری همسرمان، در تعیین جنسیت فرزندمان نقش داریم؟ امام فرمودند: بله با دعا کردن. دعا کردن خود یکی از اسباب انتخاب جنسیت فرزند هست. ضمن اینکه قرائنی در آیه وجود دارد که بر حسب آن‌ها می‌توان برداشت کرد که انسان در تعیین جنسیت فرزندش نقش دارد و آن هم کلمه «هِبه» است که مسبوق به دعاست و می‌تواند مسبوق به اقداماتی باشد که از قبل انجام می‌شود.

﴿يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثًا وَيَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ﴾ ناظر به این است که خداوند به کسی هبه می‌کند و دختر می‌دهد که آن کس دختر بخواهد و به کسی که پسر بخواهد، هبه می‌کند که پسر ببخشد. برخلافِ کلمه «عطا» که مسبوق به دعا نیست و بخشش بدون مقدمه است، «هبه»، بخشش همراه با مقدمه است. این مقدمه ممکن است جنبه معنوی داشته باشد مانند دعا کردن و نیز ممکن است جنبه‌های مادی و فیزیکی داشته باشد. ما قصد داریم جنبه‌های فیزیکی و مادی آن را مورد بحث قرار دهیم.

رسول خدا (ص) فرمودند:

«مَاءُ الرَّجُلِ أَبْيَضُ وَمَاءُ الْمَرْأَةِ أَصْفَرُ فَإِذَا اجْتَمَعَا فَعَلَا مَنِيُّ الرَّجُلِ مَنِيَّ الْمَرْأَةِ أَذْكَرَا بِإِذْنِ اللَّهِ وَإِذَا عَلَا مَنِيُّ الْمَرْأَةِ مَنِيَّ الرَّجُلِ آنَثَا بِإِذْنِ اللَّهِ»[1]
آب مرد سفید و آب زن زرد است. چون در هم آیند، منی مرد بر منی زن چیرگی یابد، به اذن خدا نرینه آورند و پسر زایند و چون منی زن بر منی مرد برتری یابد، به اذن خدا مادینه آورند و دختر بزایند.

در روایت دیگری از آن حضرت وارد شده که فرمودند:

«نُطفَةُ الرَّجُلِ بَيْضَاءُ غَلِيظَةٌ وَ نُطْفَةُ الْمَرْأَةِ صَفْرَاءُ رَقِيقَةٌ فَأَيُّهُما غَلَبَتْ صاحِبَتَهُما فَالشَّبَهُ لَهُ و إنِ اجتَمَعا جَميعاً كانَ مِنها و مِنهُ»[2]
نطفه مرد سفید رنگ و غلیظ است و نطفه زن زرد است و رقیق، هر کدام از آن‌ها که بر دیگری چیرگی یابد، همانندی را از آن خود می‌کند و اگر هر دو بر هم آیند، شباهت از هر دوی آن‌ها باشد.

منظور از شباهت می‌تواند شباهت ظاهری و ژنتیکی باشد یعنی به لحاظ خلقیات به هم شبیه خواهند بود. اگر شتاب، تحرک و قوت منی مرد و زن به یک اندازه باشد، ویژگی‌های ژنتیکی هر دو به فرزند منتقل می‌شود یا بخشی از قیافه‌ی فرزند به پدر و بخشی دیگر به مادر می‌رود. اگر غلبه صورت گرفت می‌تواند به این معنا باشد که در جنسیت غلبه صورت گرفته است. اگر شتاب و قوت آب مرد بیشتر باشد، پسر به دنیا می‌آید و خصوصیات پدر را هم دارد و چه بسا قیافه‌ی او شبیه پدرش شود.

در روایتی دیگر نیز آمده است:

«إِنَّ مَاءَ الرَّجُلِ غَلِيظٌ أَبْيَضُ وَمَاءَ الْمَرْأَةِ رَقِيقٌ أَصْفَرُ فَمِنْ أَيِّهِمَا عَلَا أَوْ سَبَقَ يَكُونُ مِنْهُ الشَّبَهُ»[3]
آبِ مرد غلیظ و سفید است و آبِ زن رقیق و زرد است. برتری یا پیشی‌جویی از هر کدام از آن‌ها که باشد، شباهت نیز از همان می‌خیزد.

این‌ها قرائن روایی هستند. حال می‌خواهیم نکاتی از جناب بوعلی و حکیم بلدی را بیان کنیم. البته قبل از این دو حکیم، قرائن قرآنی و روایی بر این مطلب وجود داشت.

حکیم بوعلی در ترجمه قانون، فصل ششم جنس جنین، چنین می‌گوید:

«تخمابی که سبب تولید جنین نر می‌شود، بستگی به حالت ویژه‌ی تخمه‌ای دارد که در نرینه یا مادینه به وجود می‌آید. اگر تخم مرد گرم و در اندازه زیاد باشد و جماع در وقت مناسب و خوب انجام شود و زن تازه از حیض پاک شده باشد و تخم از طرف راستِ تن تراوش کند (که گرم‌تر از آن آب پشت است که از طرف چپ بدن می‌آید و در قوام نیز پرمایه‌تر است و از کلیه راست می‌تراود؛ زیرا کلیه راست گرم‌تر و بالاتر از کلیه‌ی چپ است و به کبد نزدیک‌تر است) و همچنین اگر تخم مرد (که خمیر مایه‌ی جنین می‌شود) به طرف راست زهدان بریزد، شرایط به وجود آمدن جنین نر کامل‌تر انجام می‌گیرد.»[4]

توضیح: شرایط مرد برای پسرزایی:
1- تخم مرد گرم باشد.
2- تخم مرد زیاد باشد.
3- جماع در وقت مناسب انجام شود؛ وقت مناسب آن وقتی است که زن تازه از حیض پاک شده باشد.
4- تخم از طرف راست تن مرد (یعنی کلیه راست که گرم‌تر است) تراوش کند.
5- آب هنگام انزال طرف راست رحم بریزد.

«آب پشت زن نیز در تکوین جنین نر در شرایط خاصی دخالت دارد؛ مثلا اگر آن‌هم نسبتاً گرم و پرمایه باشد و در طرف راست زهدان خمیر مایه‌ی جنین را دریافت کند، فصل و محیط زیست سردسیر باشد و در ایّام وزیدن بادهای شمالی جماع صورت گیرد، همگی سبب نرینه به وجود آوردن است. عکس این شرایط را در نظر بگیر و الگو قرار ده که نتیجه‌اش تولید جنین مادینه می‌شود.»[5]

توضیح: برای پسرزایی، زن می‌تواند موقع انزال روی پهلوی راست قرار گیرد تا آب مرد در طرف راست رحمش قرار گیرد.

«سن و سال از جمله تازه جوانی، جوانی و میانسالی نیز در این زمینه دخالت‌هایی دارند. برخی از اطباء گویند اگر آب پشت مرد از طرف راست تن مرد آید و به طرف راست زهدان زن ریزش کند، جنین نر می‌شود و اگر از طرف چپ مرد آب پشت آید و به طرف چپ زهدان بریزد، جنین دختر خواهد بود.
اگر تخمه از طرف چپ تن مرد آید و به طرف راست زهدان زن بریزد، جنین دختری می‌شود که مزاج و رفتار مردانه دارد.»[6]

توضیح: اگر آب از طرف چپ تن مرد یعنی از طرف کلیه چپ آید و در طرف راست رحم بریزد، نتیجه دختری با مزاج مردانه خواهد بود. اگر فرد تنها یک کلیه داشته و آن هم کلیه چپ باشد یا کلیه چپ او از راستش قوی‌تر باشد و نارسایی کلیه داشته باشد و آب این فرد در طرف راست رحم بریزد. ممکن است زن در هنگام انزال روی پهلوی راست قرار گیرد در این صورت آب مرد به طرف راست رحم می‌ریزد. در نتیجه جنین دختری می‌شود که رفتار مردانه دارد که این خوب نیست.

«اگر آب پشت از طرف راست مرد تراوش کند و به طرف چپ زهدان درآید جنین خنثی (نه نر نه ماده) به وجود آید.
طبیبی گوید: «اگر از روزی که زن از حیض پاک می‌شود و خود را می‌شوید تا پنج روز با مرد آمیزش کند، جنین پسر خواهد بود، اگر زن در میان شش تا هشت روز بعد از پاک شدن از حیض با مرد جمع شود جنین دختر می‌شود. اگر از هشت روز به بالا تا روز یازدهم با مرد بیامیزد جنین پسر می‌شود. اگر بعد از یازده روز مجامعت کند جنینی که از آن مجامعت تکوین می‌یابد نه نر و نه ماده می‌باشد.» که به عقیده‌ی من این شرایط از روی آزمون بروز داده نشده و یک نظر است و بس.
خون زنی که جنین نر در شکم دارد، بسیار گرم‌تر از خونِ زنی است که جنینش دختر است.»[7]

حکیم بلدی در بخش ششم کتاب در رابطه با تدابیر سازگار با کسی که می‌خواهد فرزند پسر داشته باشد، مطلبی را از بقراط در کتاب الاجنة،‌ می‌گوید:

«اطلاع پیدا کردن از جمله چیزهایی است که برای طبیب مفید است و گاه برای او بهتر است که مرد، مرد را و زن، زن را معاینه کند و حالت منی آنان را دریابد و بنگرد که پسر می‌زایند یا دختر زیرا ما گاهی می‌بینیم زنانی که از شوهران خود تنها صاحب دختر می‌شوند و پسر نمی‌زایند با جدا شدن از آن‌ها و ازدواج با دیگری صاحب پسر می‌شوند. همچنین برخی مردها که زنانشان تنها دختر می‌زایند با ازدواج با دیگری صاحب پسر می‌شوند و نیز برخی مردها که زنانشان تنها پسر می‌زایند با ازدواج با دیگری صاحب دختر می‌شوند. وی همچنین می‌گوید گاه دوقلوی پسر یا دوقلوی دختر با هم از سوی منی مرد و نیز از سوی منی زن متولد می‌شوند. تمامی حیوانات نیز بدین شکل هستند و نر یا ماده شدن بچه‌شان به ضعف یا قوت منی‌شان بستگی دارد. زیرا منی قوی با قوت در هر جای رحم واقع شود، از آن چند پسر قوی و منی ضعیف در هر جای رحم واقع شود، از آن چند دختر متولد می‌شود. حال اگر منی کاملا قوی باشد از آن دو یا سه پسر قوی و اگر ضعیف باشد از آن چند دختر متولد می‌شود.»[8]

ممکن است شرایط بدنی زن به صورتی باشد که تنها می‌تواند دختر بزاید. این یک قرینه است.

ما در کتاب درسنامه مزاج‌شناسی، روایاتی در رابطه با تقویت آب آورده‌ایم. در رابطه با کاسنی در روایت آمده است: آب مرد را زیاد می‌کند و موجب پسرزایی می‌شود. معلوم می‌شود بین قوت منی و جنسیت فرزند ارتباط وجود دارد.

حکیم بلدی در ادامه تشبیه زیبایی بکار می‌برد:

«جنینی که از چیزی که پیش‌تر توضیح دادیم، یعنی منی بوجود می‌آید مانند ساختمان است و همان‌طور که ساختمان به آنچه از آن ساخته می‌شود یعنی گِل و سنگ، شبیه است، کودک به آنچه که از آن متولد می‌شود یعنی منی شبیه است و همان‌طور که قوت و ضعف ساختمان به قوت و ضعف گِل و سنگ بستگی دارد، قوت و ضعف جنین نیز ناگزیر به قوت و ضعف منی بستگی دارد. اگر منی مرد بیشتر از منی زن باشد، کودک شبیه پدرش و اگر منی زن بیشتر باشد، کودک شبیه مادرش می‌شود. وی در جایی دیگر می‌گوید: اگر منی از بیضه راست مرد یا زن سرچشمه گیرد، پسر متولد می‌شود و اگر در یکی از آن دو، از بیضه راست و در دیگری از بیضه چپ سرچشمه گیرد، در صورتی که به طرف راست بریزد پسری که مزاجش شبیه مادرش است و در صورتی که به طرف چپ بریزد، دختری که مزاجش شبیه پدرش است، متولد می‌شود. زیرا یکی از آن‌ها منی را از بیضه راست و دیگری منی را از بیضه چپ به داخل رحم ریخته است.»

حضرت رسول الله (ص) فرمودند: اگر منی مرد بر منی زن غلبه پیدا کند، پسر به دنیا می‌آید و اگر بالعکس بود، دختر بدنیا می‌آید.

در جمله‌ی «اگر در یکی از آن دو، از بیضه راست و در دیگری از بیضه چپ سرچشمه گیرد، در صورتی که به طرف راست بریزد پسری که مزاجش شبیه مادرش است»، بیضه چپ قابل قبول نیست اما این نکته قابل قبول است.

شاهد ما این بحث بود که قوت و ضعف جنین وابسته به قوت و ضعف منی است و قرائن قرآنی وجود دارد که ﴿انسان مِنْ مَنِيٍّ يُمْنَىٰ﴾[9] است انسان از منی‌ای است که اِمنا شده است. اگر منی قوی باشد، انسان نیز قوی می‌شود. راه‌های قوت منی در یک فصل از کتاب درسنامه مزاج‌شناسی بیان شده است. به عنوان مثال خوردن زردک آب را تقویت می‌کند. در طب جدید نیز می‌گویند میزان آب کم یا شتاب آب کم است یا رنگ آب مناسب نیست. توصیه‌های اهل بیت (ع) می‌تواند بسیار کارساز باشد در حالی که در طب جدید، هیچ درمانی برای حل این مشکلات وجود ندارد.

سوال: چگونه زن در محیط سردسیر و در معرض بادهای شمالی پسرزا می‌شود؟
جواب: ممکن است زن در محیط سردسیر و بادهای شمالی باشد اما طبع و آب او گرم و پرقوت باشد. گرمی زن بر سردی بیرونی غالب می‌شود و اگر بچه‌دار شود تابع مادر می‌شود. حکیم بوعلی تعبیر می‌کند اگر زن طبع گرم داشته باشد حتی در فصل سرد هم موجب غلبه آب او بر آب مرد می‌شود.