درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/خواص ازدواج /

در جلسه گذشته اشاره کردیم که از منظر قرآن تنها راه اشباع غریزه جنسی ازدواج است و هر طریق و مسیر دیگری غیر از این،‌ در فرهنگ قرآن تعدی و تجاوز به حساب می‌آید و نوعی انحراف جنسی است و عوارض روحی و جسمی به همراه خواهد داشت.

یک جلسه در مورد ازدواج و فواید آن صحبت کردیم. ازدواج خواص درمانی خاص خودش را دارد. امیرالمؤمنین (ع) در روایتی قاعده‌ای را مطرح کردند و فرمودند:

«لَزِمَهُ مِنْ نَاحِيَةِ الدَّمِ حُبُّ النِّسَاءِ وَ اللَّذَّاتِ وَ رُكُوبُ الْمَحَارِمِ وَ الشَّهَوَات»[1]
از ناحیه خون است: دوست داشتن زنان و لذت‌ها و مرتکب شدن حرام‌ها و شهوت‌ها.

از ناحیه خون است که هیجان شهوت به وجود می‌آید و یکی از درمان‌هایش برای افراد مجردی که توان ازدواج ندارند، حجامت و فصد ذکر شده است.

روایت آن به این صورت است:

«يَا مَعْشَرَ اَلشَّبَابِ مَنِ اِسْتَطَاعَ مِنْكُمُ اَلْبَاهَ فَلْيَتَزَوَّجْ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ وَ أَحْصَنُ لِلْفَرْجِ وَ مَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَلْيُدْمِنِ اَلصَّوْمَ فَإِنَّ اَلصَّوْمَ لَهُ وِجَاءٌ»[2]
رسول الله (ص) فرمودند: هر یک از شماها که توان ازدواج دارد، باید ازدواج کند چرا که موجب چشم‌پاکی و پاک‌دامنی می‌شود و کسی که توان ازدواج ندارد، بر روزه مداومت داشته باشد؛ زیرا روزه گرفتن موجب خویشتن‌داری او از گناه می‌شود.

در برخی روایات نیز چنین آمده: مداومت بر حجامت و فصد داشته باشد و از حجامت و فصد کمک بگیرد.

جوانی نزد رسول خدا (ص) از هیجان شهوت‌ شکایت کرد. حضرت فرمودند:

«فَاسْتَعِينُوا بِالْحِجَامَةِ»[3]
از حجامت کمک بگیرید.

بر اساس روایتی که خواندیم ازدواج می‌تواند تسکین دهنده‌ی هیجان خون و شهوت باشد و نیز مزاج‌های دیگر را تسکین دهد و برطرف کند. یکی از مزاج‌های سخت به لحاظ درمانی مزاج بلغم است. ازدواج برای رفع بلغم بسیار مؤثر است. حضرت امام رضا (ع) فرمودند:

«مَنْ أَرَادَ أَنْ يُذْهِبَ اَلْبَلْغَمَ مِنْ بَدَنِهِ وَ يَنْقُصَهُ فَلْيَأْكُلْ كُلَّ يَوْمٍ بُكْرَةً شَيْئاً مِنَ اَلْجَوَارِشِ اَلْحِرِّيفِ وَ يُكْثِرُ دُخُولَ اَلْحَمَّامِ وَ مُضَاجَعَةَ اَلنِّسَاءِ وَ اَلْجُلُوسَ فِي اَلشَّمْسِ وَ يَجْتَنِبُ كُلَّ بَارِدٍ مِنَ اَلْأَغْذِيَةِ فَإِنَّهُ يُذْهِبُ اَلْبَلْغَمَ وَ يُحْرِقُهُ»[4]
کسی که می‌خواهد بلغم از بدن او برطرف و کم شود، هر روز صبح زود از جوارش حریف میل کند و باید زیاد وارد حمام یا اتاق گرم شود و هم‌آغوشی با همسران داشته باشد و زیر نور آفتاب بنشیند و از هر گونه غذای سردی هم اجتناب کند؛ این بلغم را از بین می‌برد و رطوبت‌های زائد را می‌سوزاند.

* جوارش حریف دارویی ترکیبی است از گیاهان گرم و برای رفع بلغم مفید است. در قرابادین کبیر آمده است این دارو به اعتبار گیاهانی که در آن استفاده می‌شود، انواع گوناگونی دارد. منتها همه گیاهان مورد استفاده در آن گرم هستند.

* حتی اگر در «مضاجعة النساء» یا هم‌آغوشی، آمیزش صورت نگیرد، باز هم بلغم را برطرف می‌کند. بنابراین فرد باید ازدواج کرده و همسر داشته باشد.

در روایتی آمده نگاه کردن به همسر خوش اخلاق یا زیبا بلغم را رفع می‌کند. باز فرد باید ازدواج کرده باشد و همسر داشته باشد تا بتواند از این خواص بهره‌مند شود.

«الْمَرْأَةُ الْجَمِيلَةُ تَقْطَعُ الْبَلْغَمَ وَ الْمَرْأَةُ السَّوْءَاءُ تُهَيِّجُ الْمُرَّةَ السَّوْدَاءَ»[5]
زن زیبا بلغم و سردی را قطع و برطرف می‌کند و زن زشت مره سودا را تهییج می‌کند.

منظور از «جمیله» زن زیبا، پاکیزه یا خوش اخلاق است و هر سه می‌تواند مد نظر باشد. زنی خوش اخلاق رافع بلغم شوهرش است. طبیعتا مرد خوش اخلاق هم می‌تواند رافع بلغم زنش باشد. روایتی داریم که زن جمیله به معنای زن خوش اخلاق است:

«أَنَّهُ شَكَا إِلَيْهِ الْبَلْغَمَ فَقَالَ أَ مَا لَكَ جَارِيَةٌ تُضْحِكُكَ قَالَ قُلْتُ لَا قَالَ فَاتَّخِذْهَا فَإِنَّ ذَلِكَ يَقْطَعُ الْبَلْغَمَ»[6]

یکی از عوارض غلبه سودا، غم و غصه، حزن و اندوه است. در روایت آمده یکی از خواص ازدواج شاداب کننده و برطرف کننده‌ی غم و غصه و افسردگی است. از امام صادق (ع)‌ روایت داریم که حضرت فرمودند:

«اَلنُّشْرَةُ فِي عَشَرَةِ أَشْيَاءَ: فِي اَلْمَشْيِ وَ اَلرُّكُوبِ وَ اَلاِرْتِمَاسِ فِي اَلْمَاءِ وَ اَلنَّظَرِ إِلَى اَلْخُضْرَةِ وَ اَلْأَكْلِ وَ اَلشُّرْبِ وَ اَلْجِمَاعِ وَ اَلسِّوَاكِ وَ غَسْلِ اَلرَّأْسِ بِالْخِطْمِيِّ وَ اَلنَّظَرِ إِلَى اَلْمَرْأَةِ اَلْحَسْنَاءِ وَ مُحَادَثَةِ اَلرِّجَالِ»[7]
شادابی از ده چیز به دست می‌آید: پیاده‌روی و سوارکاری و غوطه‌ور شدن در آب (شنا) و نظر کردن به سبزه‌جات و خوردن و آشامیدن و آمیزش کردن و مسواک زدن و شستن سر با گل خطمی و نگاه کردن به زن خوش ‌اخلاق (یا زیبا یا پاکیزه) و گفت‌وگو کردن با هم‌نوعان.

* خوردن غذاهای خوشمزه‌، آرام و خوب جویدن غذا و آشامیدن آب میوه‌ها موجب شادابی می‌شود.

* انسان از انس گرفته شده است بنابراین دوست دارد با همنوعانش گفت‌وگو کند.

شاهد ما از روایت، «الجماع» (آمیزش کردن) است. گفتیم تنها راهی که به صورت فطری و غریزی برای رفع نیاز جنسی قرار داده شده، ازدواج است. پس منظور از جماع، آمیزش از طریق حلال است. اولین عارضه‌ی آمیزش از راه گناه، افسردگی است. اگر کسی گناه کند، یک لکه‌ی سیاه بر صفحه‌ی دلش که سفید است،‌ نقش می‌بندد. این لکه سیاه همان غم و افسردگی است.
همان‌طور که زنا گناه است، آمیزش حلال هم ثواب دارد. بنابراین آمیزش موجب برطرف شدن غم و غصه می‌شود. نگاه کردن به همسر زیبا،‌ خوش اخلاق یا پاکیزه نیز موجب شادی می‌شود که این نیز از طریق ازدواج حاصل می‌شود.

گاهی صفرا دچار غلبه می‌شود و فرد عصبانی و دچار دل‌مشغولی می‌شود. «بَلبَله» که در روایت نیز آمده، از عوارض صفرا است و به معنای ذهن‌مشغولی و دل‌مشغولی است. طبق تعبیر قرآن ازدواج،‌ ﴿لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا﴾[8] ،‌ مایه سکونت شما می‌شود. داشتن همسر (و مخصوصا همسر خوش اخلاق)،‌ صفرا را برطرف می‌کند و گفت‌وگو با او عامل تعدیل عصبانیت و هم موجب رفع غم و غصه خواهد شد. در سیره حضرت زهرا (س)‌ وارد شده، آقا امیرالمؤمنین (ع)‌ فرمودند: من هرگاه به فاطمه (س) نگاه می کردم، غم و اندوه از من زدوده می شد.

خواص ازدواج در قرآن و روایات اهل بیت (ع):

1) آرامش روحی

﴿لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا﴾ یعنی مایه سکونت شما خواهد بود.

2) پیشگیری از گناه

اشاره کردیم که میل به گناه به علت هیجان خون است. ازدواج، هیجان خون را تسکین می‌دهد. وقتی فرد با ازدواج می‌تواند هم‌آغوشی و آمیزش داشته باشد، هیجان خون و شهوتش تسکین می‌یابد.

3) عمل به سنت پیامبر

کسی که می‌خواهد محبوب خدا شود باید از رسولش پیروی کند و آن حضرت را اسوه خود قرار دهد و از رهبانیت و انزواطلبی بپرهیزد. یکی از بهترین سنن پیامبر (ص)‌ ازدواج است و ما موظف هستیم این سنت را در جامعه تبلیغ کنیم تا جوانان زمینه ازدواج و نه زمینه گناه برایشان فراهم شود.

4) تولید مثل و بقای نسل

اشاره کردیم که آیه‌ی ﴿نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ ۖ وَقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ﴾[9] ناظر به نقش انفعالی زن در پذیرش نطفه و قابلیتی که خداوند برای پرورش یک انسان در او قرار داده، می‌باشد. بنابراین از طریق ازدواج، بقای نسل صورت می‌گیرد.

5) انجام بهتر وظایف دینی

در روایت وارد شده است:

«وَ امْرَأَةٌ صَالِحَةٌ تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ»[10]
زنی که صالح و شایسته باشد، انسان را در امر دنیا و آخرت کمک می‌کند.

رسول خدا (ص) صبح اولین روز عروسی دخترش وارد حجله شد و از امیرالمؤمنین (ع) پرسید:

«کیف وجدت اهلک؟ فقال: نعم العون علی طاعة اللَّه»[11]
همسرت را چگونه یافتی؟ او در جواب عرض کرد: او بهترین یاور است بر اطاعت خدا.

6) سلامت روانی و جسمی

7) استقلال فردی

8) امنیت اجتماعی

9) توسعه انسانی

10)‌ کار و تلاش اقتصادی

ازدواج رزق می‌آورد. در روایات تأکیده شده گرفتن همسر عامل رزق است. «أحَدُ الكاسِبَينِ»[12] ، ازدواج یکی از علل کسب و کار است. حضرت موسی (ع) وقتی به پیشنهاد حضرت شعیب (ع) یکی از دخترانش را انتخاب کرد، صاحب شغل و هم بچه‌دار شد و نهایتا به مقام پیامبری رسید. زیرا ده سال به یکی از اولیاء الله خدمت کرد. این زمینه‌ای شد که بعدا به مقام پیامبری هم برسد.

توسعه رزق و روزی یکی از مباحث مهم است که از طریق ازدواج صورت می‌گیرد.

«تَزَوَّجُوا النِّسَاءَ فَإِنَّهُنَّ يَأْتِينَ بِالْمَالِ»[13]
با زنان ازدواج کنید چرا که مال می‌آورد.

بنابراین ازدواج زمینه را برای توسعه اقتصادی فراهم می‌کند.

11) انس و دوستی

﴿وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً﴾[14] خداوند انس و دوستی را بین زن و شوهر قرار داده است. در جای دیگری نمی‌توان آن را یافت. زنا حب و محبت نمی‌آورد بلکه نهایتا بغض به همراه دارد. اما در ازدواج که یک راه حلال است، مودت و محبت قرار دارد.

12) رشد فضایل انسانی

کسی که ازدواج کند، نصف دینش تکمیل می‌شود. نصف دین به معنای حفظ ایمان و پاکدامنی است. نصف دیگر نیز در فضای خانواده حاصل می‌شود و زمینه‌ای برای بدست آوردن عفو، گذشت، تغافل،‌ ایثار و تلاش و کوشش فراهم می‌شود.