درس آیات الأبدان استاد رسول باقری‌اصفهانی

موضوع: آیات الأبدان در قرآن/ادامه بحث لباس /

نقش درمانی رنگ‌ها

بحث ما در رابطه با رنگ لباس و نقش درمانی آن بود. به برخی از رنگ‌ها از جمله رنگ سبز اشاره کردیم. این رنگ در روایات اهل بیت (ع) یکی از رنگ‌های شادی‌آور است. لذا در روایت وارد شده:

«النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ يُسْرٌ»[1]

راز شادابی آن، خود رنگ سبز است نه اینکه سبزه‌جات خصوصیت داشته باشند؛ بلکه خصوصیت آن‌ها به اعتبار رنگ سبز است یعنی گیاهان، درختان، سبزی‌ها و سبزه‌جات به علت سبز بودن نشاط‌آور هستند.

اشاره کردیم که در روایات اهل بیت (ع) واژه «خضره» به رنگ آبی هم اطلاق شده است. در روایت توحید مفضل، که جلسه قبل مفصلا روایت آن را ذکر کردیم، امام صادق (ع) فرمودند: «به رنگ آسمان نگاه کن، ببین چگونه رنگ آن «خضرة» یعنی آبی است». خداوند رنگ آسمان را به گونه‌ای قرار داده که مایه جلابخشی دیدگان باشد و انسان از دیدن آسمان خسته نشود. در ادامه روایت، امام به گفته پزشکان استناد کردند که برای ضعف بینایی توصیه می‌کنند آبی در تشت آبی رنگ بریزید و به آن نگاه کنید. نگاه کردن به رنگ آبی مایه شادی‌بخشی و قوت‌بخشی به بینایی می‌شود. لذا استفاده از رنگ آبی نیز مناسب است. به صورت کلی رنگ‌ها آیت الهی و مطلوب هستند. منتها باید با توجه به موقعیت و شرایط مورد استفاده قرار گیرند. نمی‌توان یک رنگ را بد دانست.

رنگ زرد

این رنگ موجب شادی‌آفرینی، تقویت‌ نیروی جنسی و بینایی است. وقتی یکی از دوستان امام کاظم (ع) به درب منزل آن حضرت مراجعه کرد و دید حضرت پیراهن زرد در منزل پوشیده است، تعجب کرد. حضرت به او فرمودند: لباس زرد تقویت کننده نیروی جنسی و شادی‌آفرین است. مردان بنی اسرائیل به این نکات توجهی نداشتند و زنانشان به فساد کشیده شدند.

همچنین حنان بن سدیر نقل می‌کند:

«دَخَلْتُ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع وَ فِي رِجْلِي نَعْلٌ سَوْدَاءُ فَقَالَ يَا حَنَانُ مَا لَكَ وَ لِلسَّوْدَاءِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فِيهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ تُضْعِفُ الْبَصَرَ وَ تُرْخِي الذَّكَرَ وَ تُورِثُ الْهَمَّ وَ مَعَ ذَلِكَ مِنْ لِبَاسِ الْجَبَّارِينَ قَالَ فَقُلْتُ فَمَا أَلْبَسُ مِنَ النِّعَالِ قَالَ عَلَيْكَ بِالصَّفْرَاءِ فَإِنَّ فِيهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ تَجْلُو الْبَصَرَ وَ تَشُدُّ الذَّكَرَ وَ تَدْرَأُ الْهَمَّ وَ هِيَ مَعَ ذَلِكَ مِنْ لِبَاسِ النَّبِيِّينَ»[2]
بر امام صادق (ع) وارد شدم در حالی که کفش مشکی به پا داشتم. امام فرمودند: تو را چه به رنگ مشکی؟ آيا نمى‌دانى كه در كفش سياه، سه خاصيت زيان‌آور وجود دارد؟ قدرت بينائى چشم را مى‌كاهد، قدرت جنسى را كاهش مى‌دهد و موجب بروز غصه و اندوه در آدمى است و اضافه بر اين زيان‌ها، كفشى است كه ستمگران پوشند. بر تو باد به رنگ زرد که سه خاصیت دارد: بینایی را جلا می‌دهد، مشکل نعوذ را حل و هم و غم را برطرف می‌کند و اضافه بر اين‌ها لباس پیامبران است.

آن حضرت در روایتی دیگر چنین فرمودند:

«مَنْ لَبِسَ نَعْلًا صَفْرَاءَ كَانَ فِي سُرُورٍ حَتَّى يُبْلِيَهَا»[3]
کسی که کفش زرد بپوشد، دائما در شادابی است تا اینکه کفش فرسوده شود.

کفش زرد خصوصیت ندارد بلکه شادی‌آفرینی آن به اعتبار زرد بودنش است. به همین علت حضرت فرمودند: «عَلَيْكَ بِالصَّفْرَاءِ» بر تو باد به رنگ زرد.

قرآن هم خاصیت شادی‌آفرینی رنگ زرد را تأیید می‌کند. در سوره بقره آمده است: ﴿إِنَّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاءُ فَاقِعٌ لَوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِينَ﴾[4]

قبلا بیان کردیم منظور ما از لباس در فرهنگ قرآن و روایی، تنها پیراهن نیست بلکه شامل کلاه، عرق‌چین، کمربند، لباس‌های زیر، پیراهن، شلوار، جوراب، کفش و هر چه که بدن را بپوشاند، می‌شود.
اشاره کردیم که در سیره حضرت پیامبر (ص) وارد شده که آن حضرت لباس سبز می‌پوشیدند و این رنگ مورد پسندشان برای لباس بود. ایشان عبایی به رنگ سبز داشت که گاهی آن را بر شانه‌ی خود می‌انداخت. رنگ زرد نیز مورد توصیه و استفاده آن حضرت بود. حضرت پیامبر (ص) عمامه خود را با زعفران، زرد رنگ می‌کردند و از این کار دو هدف اساسی داشتند: زعفران خوشبو است و عطری طبیعی محسوب می‌شود و رنگ لباس نیز زرد شود که شادی‌بخش است.

«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَصْبُغُ ثِيَابَهُ كُلَّهَا بِالزَّعْفَرَانِ حَتَّى الْعِمَامَةَ»[5]

جلسه قبل نظرات روانشناسان را در مورد رنگ سبز، زرد و سفید از کتاب «اثرات تربیتی رنگ»‌، از نظر اسلام و روانشناسی مطرح کردیم.

رنگ سفید

رنگ سفید هم بسیار مورد سفارش است. پیامبر (ص) پیراهنی که رنگ سفید داشت، می‌پوشیدند و می‌فرمودند: لباس سفید را بر زندگانتان بپوشانید و مردگانتان را هم با پارچه سفید کفن کنید. هیچ لباسی زیباتر از سفید نیست. زیباترین رنگی که در گورها و مساجدتان با آن خداوند را ملاقات خواهید کرد، رنگ سفید است.
لذا خداوند متعال در توصیف حوری‌های بهشتی به رنگ سفید آنان اشاره می‌کند.

انگشتر نیز جزو پوشیدنی‌ها است و رنگ آن مهم است. انگشتر تحت عنوان لباس نیست اما بدن از آن استفاده می‌کند. رسول خدا (ص) انگشتری به دست راست می‌کرد با نگین عقیق سرخ،‌ یاقوت، فیروزه،‌ بلور، جزع یمانی، زمرد و مستحب می‌شمرد و هنگام وضو سه بار انگشتر را حرکت می‌داد. همواره نگین را به طرف کف دست می‌چرخاند و بسیار به آن می‌نگریست.

در رابطه با رنگ سفید،‌ روانشناسان بیان کردند که خنک‌کننده است و بدن را خنک می‌کند. لذا افرادی که فشار خون بالایی دارند، مناسب است پیراهن سفید بپوشند. افراد عصبی مزاج، رنگ سبز و کسانی که بسیار غمگین هستند، رنگ زرد بپوشند. این توصیه‌ها را می‌توان در نسخه‌های طبی گنجاند. کسانی که ضعف جنسی دارند در فضای خانه طبق توصیه امام کاظم (ع) لباس زرد بپوشند.

رنگ مشکی

رنگ مشکی نیز از آیات الهی است‌، منتها در چند مورد استثنا شده که مورد استفاده قرار گیرد و در موارد دیگر مناسب نیست. رسول خدا (ص)‌ جز در سه چیز، رنگ سیاه را خوش نداشت: چکمه (که معمولا در جنگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت)، عمامه و عبا.

رنگ مشکی غم ایجاد می‌کند. لذا مناسب است در ایام شهادت و رحلت پیامبر (ص) یا در مصیبت‌هایی که بر فرد وارد می‌شود از این رنگ استفاده کند. این طرحی حکیمانه بوده است؛ چرا که رنگ مشکی غم‌زایی ایجاد می‌کند و در چنین موقعیت‌هایی مناسب است. از طرفی رنگ مشکی شهوت را کاهش می‌دهد و در فضای جامعه و مخصوصا توسط بانوان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رنگ مشکی در اوقات دیگر مناسب نیست. چرا که آلودگی و چرک را به آسانی نشان نمی‌دهد. در حالی که ما موظف هستیم مرتب لباس خود را تمیز کنیم و رنگ مشکی،‌ چرک و کثیفی لباس را خوب نشان نمی‌دهد.

رنگ قرمز

«أَنَّهُ كَرِهَ اَلْحُمْرَةَ (فِي اَللِّبَاسِ)»[6]
پیامبر (ص) کراهت داشتند که رنگ قرمز بپوشند.

روانشاسان می‌گویند رنگ قرمز محرک اعصاب است و افراد عصبانی نبایستی در منازل از آن استفاده کنند. اگر فرد صفراوی مزاج به شما مراجعه کرد و لباسش قرمز بود، حتما به او توصیه کنید آن را عوض کند. رنگ قرمز تحریک‌کننده اعصاب است و موجب غلبه صفرا می‌شود.

به این نکته اشاره کردیم که لباس‌ها می‌توانند رنگ‌های مختلفی داشته باشند. هر رنگی می‌تواند یک آثار روحی و روانی داشته باشد. هر کس باید خواص هر رنگ را بداند و متناسب با خاصیتش از آن برای لباس استفاده کنند.

تمیزی لباس

لباس را از یک زاویه دیگر می‌توان نگاه کرد و آن هم به لحاظ تمیزی و کثیفی می‌باشد. لباس تمیز شادی‌آور و لباس کثیف غم‌زا است.

حضرت امیر المؤمنین (ع) فرمودند:

«مَنْ نَظَّفَ ثَوْبَهُ قَلَّ هَمُّهُ»[7]

آیه قرآن می‌فرماید: ﴿وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ﴾ [8] لباست را پاکیزه کن.
یا در جایی دیگر چنین آمده: ﴿إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ﴾[9] که خداوند توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد. این آیه تشویق به همین موضوع است.
ممکن است فردی لباسی کثیف بپوشد و مشخص هم نباشد، با این وجود برای سلامتی مضر است. در روایات اهل بیت (ع) آمده اگر لباس کثیف باشد، تأثیر سوء در سلامتی انسان دارد؛ موجب بیماری‌های پوستی مانند قارچ می‌شود، در روحیه تأثیر بد می‌گذارد و غلظت خون ایجاد می‌کند. لباس کثیف بدن را به خارش وا می‌دارد و خارش از عوارض غلظت خون است. در مقابل فرد با لباس تمیز،‌ احساس سبکی می‌کند. بنابراین لباس از ناحیه تمیزی و پاکی نیز قابل توجه است.

جنس لباس

قبلا اشاره کردیم جنس لباس نیز مهم است. لباس نخی برای افرادی که گرم مزاج هستند، مناسب است. کسی که فشار خون دارد یا صفراوی و عصبی مزاج است، بهتر است لباس نخی بپوشد. لباس از جنس چرم یا پشم برای فرد با طبیعت گرم مناسب نیست. در مقابل لباس‌های پشمینه و حتی چرم برای افراد بلغمی و سرد مزاج مناسب است. لباس پلاستیکی فشار خونش را بالا می‌برد و طبیعت را بیشتر گرم می‌کند.

نرمی و زبری لباس

به لحاظ نرمی و زبری هم بحث کردیم. اما روایت آن را ذکر نکردیم. حضرت رسول الله (ص) فرمودند:

«ثَلاَثٌ يَفْرَحُ بِهِنَّ اَلْجِسْمُ وَ يَرْبُو: اَلطِّيبُ وَ اَللِّبَاسُ اَللَّيِّنُ وَ شُرْبُ اَلْعَسَلِ»[10]

آن حضرت در روایتی دیگر چنین فرمودند: سه چیز است که خوردنی نیست اما چاق کننده است. این سه چیز در روایت زیر آمده است:

«فَأَمَّا الَّتِي يُسْمِنَّ فَإِدْمَانُ الْحَمَّامِ وَ شَمُّ الرَّائِحَةِ الطَّيِّبَةِ وَ لُبْسُ الثِّيَابِ اللَّيِّنَةِ»[11]

اشاره کردیم که لباس‌های زبر لاغر کننده است مخصوصا آن لباسی که متصل به بدن باشد مانند شورت و زیرپوش.

«فَأَمَّا اللَّوَاتِي لَا يُؤْكَلْنَ وَ يُسْمِنَّ اسْتِشْعَارُ الْكَتَّانِ وَ الطِّيبُ وَ النُّورَةُ»[12]
اما چیزی که خوردنی نیست ولی چاق کننده است: لباس پنبه‌ای و کتان و عطر خوشبو و نوره.

در مقابل، لباس‌های خشن لاغر کننده هستند.

لباس به لحاظ تنگی و گشادی، نیز باید مدنظر باشد. لباس نباید بسیار گشاد باشد که حالت شهرت پیدا کند و مایه تمسخر و انگشت نمایی شود و همچنین نباید خیلی تنگ باشد که باز موجب انگشت‌نمایی شود. جدای از بحث شهرت،‌ لباس تنگ اجازه حرکت خون در بدن را نمی‌دهد و موجب گرفتگی عروق می‌شود. جوراب واریس که برخی از بیماران استفاده می‌کنند، واریس را تشدید می‌کند چرا که به خون اجازه حرکت نمی‌دهد.