95/08/18
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اشکال محقق نائینی بر استصحاب عدم ازلی/استصحاب عدم ازلی/تمسک به عام در شبهه موضوعیه/شبهه موضوعیه/ آیا عام مخصَص در مابقی افرادش حجت است یا خیر/عام و خاص.
صحبت در اشکال مرحوم نائینی بر استصحاب عدم ازلی بود.
ایشان برای فرمایش خود سه مقدمه ترتیب دادند که این مقدمات در جلسه گذشته مفصلاً به عرض رسید.
با توجه به آن مقدمات نتیجه فرمایش مرحوم نائینی این خواهد بود که: موضوع با استصحاب عدم ازلی قابل اثبات نیست زیرا:
طبق مقدمه اول روشن گردید افرادی که تحت عام قرار میگیرند ذات موضوع خواهد بود با قید عدم خاص. مثلا اگر مولا در دلیل عام فرمود اکرم العالم و بعد با دلیل خاص فرمود لاتکرم الفاسق افراد باقی مانده تحت عام ذات عالم است با قید عدم فسق.
بنابراین در مقام که مولا فرموده کل مرأة تحیض الی خمسین سنه و بعد به دلیل خاص فرمود المرأة القرشیه تحیض الی ستین سنه. آنچه تحت دلیل عام باقی میماند "کل مرأة غیر قرشیه تحیض الی خمسین سنه" است[1] .
در مقدمه دوم هم ثابت گردید که اگر موضوع مرکب از یک جوهر و یک عرض باشد وقتی عرض لحاظ می شود به نحو وجود نعتی لحاظ می شود نه محمولی. فرق این دو، فرق مفاد کان ناقصه و تامه است. وجود محمولی یعنی این عرض موجود باشد، اما وجود نعتی یعنی این ذات موصوف باشد به این عرض[2] .
در مقدمه سوم هم گفتیم که حال که موضوع عبارت شد از ذات به ضمیمه عرض، لامحال یا مفاد کان ناقصه خواهد بود یا لیس ناقصه، پس اتصاف به عدم، به نحو نعتی است. بنابراین در مورد قرشیت و عدم قرشیت(که از نعوت است و تقابل آنها ملکه و عدم ملکه است) باید اول مرأه‌ای باشد تا قابلیت قرشیه بودن داشته باشد، تا ما بگوییم قرشیه نیست[3] .
نتیجه اینکه وصف، ما لم تکن قرشیة است و موضوع آن مرأه‌ِی موجوده است، و چون وجود موضوع مفروض است، لذا استصحاب عدم ازلی جاری نیست. بله استصحاب عدم محمولی جاری است لکن آن استصحاب، منشأ اثر نیست و اگر بخواهد منشأ اثر را ثابت کند، مثبت خواهد بود[4] .