95/03/12
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اذا تعدد الشرط و اتحد الجراء سنخاً/تنبیه پنجم/تنبیهات/مفهوم شرط/مفاهیم.
استدراکاتی نسبت به بحث گذشته.
به عرض رسید اساساً بحث تداخل اسباب و مسببات در فرضی است که جزاء قابل تعدد باشد؛ همانند غسل و وضوء(که با قطع نظر از دلیل قابل تعددند) ولی اگر عملی قابل تعدد نباشد همانند قتل دیگر جای این بحث نیست.
البته گاهی در مورد قابلیت تکرر اختلاف پیش می آید؛ مثلا در مورد جماع مانند مرحوم سید می‌فرماید جماع یکی از مصادیق مفطرات است و با اولین بار افطار محقق می‌شود و دیگر قابل برای تکرار نیست، لکن مرحوم استاد می‌فرمایند بخاطر اینکه در روایات کفاره بر ایجاد جماع مترتب شده، تعدد کفاره راه دارد. بنابراین مهم این است که برداشت از لسان دلیل چه باشد. مرحوم سید می‌فرماید برداشت ما از عنوان جماع افطار است و افطار هم قابل برای تکرار نیست، اما مرحوم استاد می‌فرماید افطار یک عنوان است و جماع عنوان دیگر که در روایات مستقلا به آن اشاره شده، فلذا تکرار در آن راه دارد.
بر همین اساس در مانند اذا بلت فتوضأ و اذا نمت فتوضا، مشهور قائلند به اینکه بول و نوم خصوصیتی نداشته و فقط دو عنوان مشیر به نواقض طهارتند؛ فلذا وقتی به اولین شیئ مثلا بول، طهارت از بین رفت، نواقض بعدی تاثیری نداشته و حدث مستقلی حادث نخواهد شد[1] .
استدراک دیگر.
عرض شد مرحوم فخرالمحققین فرموده اگر شروط در قضایای شرطیه معرفات باشد تکرار واجب نیست واما اگر از قبیل سبب و علت باشند تکرر واجب است.
این مطلب روشن است که ممکن است برای یک معرَف ده معرف اقام شود اما تکرر معرِف موجب تکرر معرف نمی‌شود.
اما هر علت و سببی معلول و مسبب خود را دار فلذا مرحوم فخر فرموده تکرر علت موجب تکرر معلول است[2] .
لکن مرحوم استاد فرمودند احکام شرعیه نمی‌توانند مانند احکام تکوینیه علت و سبب قرار بگیرند، زیرا احکام شرعیه از قبیل اعتبارایاتند و اسباب اعتباریات اراده معتبِر است نه علل و اسباب تکوینیه.
استاد: ممکن است بتوان فرمایش مرحوم فخر را چنین توجیح کرد که اگر بنا شد شروط در قضایای شرطیه از قبیل موضوعات باشند، با تکرر موضوع حکم هم مکرر خواهد شد، دلیل بر این مطلب هم این است که در قضایای حملیه قاعدتا حصول موضوع مستلزم حصول حکم است، و بازگشت قضایای شرطیه به قضایای حملیه است. و اما اگر شروط از قبیل عناوین مشیر به موضوعات باشند، تکرار عنوان موجب تکرار معنون نمی‌شود.
پایان مباحث سال تحصیلی 95-94