1403/08/12
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مساله هشتم: دیه دندان «10»
در مورد حالت دوّم نیز به اجماع فقهاء ارش ثابت است و دلیل آن این است که مطابق قاعده در هر موردی که جنایتی واقع گردد و دیه مقدّر و منصوصی وارد نشده باشد، ارش ثابت می شود لذا در قانون مجازات اسلامی نیز در تبصره ذیل مادّه ۶۱۹ آمده است: «در تغییر رنگ دندان، بدون آن که سیاه شود یا منفعت آن از بین برود، اَرش ثابت است ...».
فائدة
همان طور که بیان شد به اجماع فقهاء در صورتی که دندان بر اثر جنایت سیاه شود، دو سوّم دیه همان دندان ثابت می شود و در این جهت تفاوتی بین بقاء منافع دندان و زوال آن وجود ندارد و همان طور که بیان شد قانون گذار نیز در مادّه ۶۱۹ قائل به همین نظریّه مشهور بوده و تفصیلی بین بقاء منافع دندان و زوال آن نداده است ولی با این وجود تبصره ای که ذیل مادّه مذکور آمده است ظهور در تفصیل دارد «کما ذهب إلیه الشیخ في المبسوط» زیرا عبارت «در تغییر رنگ دندان، بدون آن که سیاه شود یا منفعت آن از بین برود، اَرش ثابت است» ظهور در این دارد که اگر دندان بر اثر جنایت سیاه شود ولی منافع آن از بین نرود، ارش ثابت است، نه دو سوّم دیه همان دندان؛ چون قطعا عبارت «بدون آن که منفعت آن از بین برود»، نسبت به دندانی است که سیاه شود و در مورد دندانی که سیاه نشده، مطلقا ارش ثابت است، خواه منافع آن باقی باشد و خواه باقی نباشد. فافهم[1]
تکملة
علاوه بر روایت مذکور در ما نحن فیه، روایات دیگری نیز وارد شده است که در بعضی از آنها در حالت اوّل دیه کامل و در بعضی پنجاه دینار و در بعضی دیگر شش دینار و در حالت دوّم در صورت قرمز شدن دندان سه دینار و در صورت سبز شدن یک دینار و نصف را به عنوان دیه ثابت می کنند لذا صاحب جواهر بعد از بیان روایت عبداللّه بن سنان از امام صادق (ع) می فرمایند: «لکن في مرسل أبان عنه (ع) أیضا: «کان أمیرالمؤمنین (ع) إذا إسودّت الثنیّة جعل فیها الدیة» و ربّما حمل علی دیة الإسوداد».
و في کتاب ظریف: «فإذا إسودّت السنّ إلی الحول و لم تسقط فدیتها دیة الساقطة خمسون دینارا».
و في کشف اللثام: «و نحوه عن الرضا (ع) » إلّا أنّه شاذّ ضعیف لا عامل به و کذا ما في بعض الأخبار: «إذا تغیّر السنّ إلی السواد دیته ستّة دنانیر و إذا تغیّرت إلی الحمرة فثلاثة دنانیر و إذا تغیّرت إلی الخضرة فدینار و نصف» »[2] ؛ و لکن همان طور که صاحب جواهر اشاره نمودند این روایات شاذّ بوده و مشکل سندی دارند و مورد اعراض فقهاء قرار گرفته اند، لذا قابل استناد نمی باشند. سیّد طباطبایی نیز در ریاض در پایان مطلب ما نحن فیه می فرمایند: «و في المقام أخبار أخر شاذّة و مع ذلک أکثرها بحسب السند قاصرة أو ضعیفة و بعضها قابل للجمع بینه و بین الروایة المعمولة»[3] ؛ مثلا روایت ابان از امام صادق (ع) حمل می شود بر دیه سیاه شدن دندان یعنی دو سوّم دیه، نه دیه کامل دندان.