موضوع: کتاب الدیات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مسئله هفتم دیه زبان «6»

و في لسان الأخرس ثلث الدیة

و في لسان الأخرس

مطلب سوّم: حکم قطع کردن تمام زبان لال

همان طور که بعضی از فقهاء مانند صاحب جواهر تصریح نموده اند در این مورد به اجماع علمای امامیّه، ثلث دیه ثابت می گردد. ایشان در این زمینه می فرمایند: «لا خلاف أیضا في أنّ فی لسان الأخرس ثلث الدیة بل عن ظاهر المبسوط و السرائر الإجماع علیه بل هو المحکی عن الغنیة بل عن الخلاف إجماع الفرقة و أخبارها»[1] .

دلیل فقهاء بر حکم مذکور روایتی است که از بُرید بن معاویه از امام باقر«علیه السّلام» وارد شده است و آن اینکه می فرمایند: «في لسان الأخرس و عین الأعمی و ذکر الخصیّ و انثییه ثلث الدیة» لذا صاحب جواهر بعد از نقل اجماع مذکور می فرمایند: این اجماع بعد از روایت برید بن معاویه از حجیّت برخوردار می باشد. به عبارتی برای اثبات حکم مذکور نیازی به اجماع فقهاء نمی باشد چون نصّ خاصّ در مسأله وجود دارد.

البته در روایتی صحیح السند از ابو بصیر از امام باقر«علیه السّلام» اینگونه وارد شده است که اگر لال بودن زبان مادر زادی باشد، دیه کامل ثابت می گردد ولی اگر عارضی باشد، ثلث دیه ثابت می گردد لذا صاحب جواهر بعد از بیان حکم مذکور و ادّعای اجماع و تمسّک به روایت برید بن معاویه می فرمایند: «لکن في صحیح أبي بصیر عن أبي جعفر«علیه السّلام»: إن کان ولدته أمّه و هو أخرس فعلیه الدیة و إن کان لسانه ذهب لوجع أو آفة بعد ما کان یتکلّم فإنّ علی الذی قطع لسانه ثلث دیة لسانه» و لکن این روایت اوّلا در کافی[2] مرحوم کلینی و تهذیب[3] مرحوم شیخ به این کیفیّت وارد نشده است و در هر دو مورد حکم به ثلث دیه شده است و ثانیا مورد اعراض فقهاء قرار گرفته و احدی به آن عمل ننموده است لذا قابلیّت تخصیص نداشته و نمی تواند روایت برید بن معاویه را تخصیص زده و بگوییم: در لسان اخرس اگر لال بودن او عارضی باشد ثلث دیه ثابث است ولی اگر مادر زادی باشد تمام دیه ثابت است لذا صاحب جواهر در ادامه عبارت گذشته می فرمایند: «إلّا أنّی لم أجد عاملا به و هو شاذّ قاصر عن تقیید غیره فما عن بعض متأخری المتأخرین من إحتمال ذلک فی غیر محلّه».

خلاصه آنکه در مورد این مسأله به اجماع فقهاء امامیّه ثلث دیه ثابت می گردد لذا قانون گذار نیز در قالب مادّه ۶۱۲ می فرماید: «قطع و از بین بردن تمام زبان لال موجب یک سوم دیه کامل است».