موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مسأله پنجم: دیه بینی«1»

(الخامسة: في الأنف الدية) سواء قطع (مستأصلا أو قطع مارنه) خاصة و هو ما لان منه في طرفه الأسفل يشتمل على طرفين و حاجز.

(الخامسة...)

مسأله پنجم: دیه بینی

بینی از قسمت های مختلفی تشکیل شده است:

1) «مارن» یعنی قسمت نرم بینی که پایین استخوان بینی است.

2) «قصبة» یعنی قسمت سخت و استخوانی متصل به صورت.

3) «منخرین» یعنی دو پره بینی.

4) «حاجز» یعنی پرده و جداره میان دو سوراخ بینی.

مناسب این است که بحث از میزان و مقدار دیه در هر مورد با کیفیّت جنایتی که بر آن مورد عارض می گردد، به صورت مستقلّ مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

در مورد قطع کردن و بریدن مارن یعنی نرمی بینی به اتفاق همه فقهاء دیه کامل ثابت می گردد و احدی از فقهاء در این حکم اختلاف نکرده است لذا مرحوم سیّد طباطبائی در «ریاض المسائل»[1] بعد از بیان این عبارت: «و فی الأنف إذا استوصل الدیة کاملة و کذا لو قطع مارنه»، می فرمایند: «بلاخلاف فی الأخیر أجده».

در قانون مجازات اسلامی نیز ذیل ماده 592 آمده است: «قطع کردن و یا از بین بردن تمام بینی یا نرمه ای که پایین استخوان بینی است، دیه کامل دارد».

دلیل فقهاء بر این مطلب این است که: اولا مطابق روایاتی که برای عضوی از اعضای انسان که یک فرد و مصداق از آن وجود دارد، دیه کامل ثابت می گردد، در ما نحن فیه نیز دیه کامل ثابت می گردد چون بینی انسان نیز از جمله اعضائی به حساب می آید که یک فرد و یک مصداق از آن در بدن آدمی وجود دارد لذا مرحوم صاحب جواهر بعد از بیان حکم مذکور و انتساب آن به بعضی از فقهاء، در مقام تعلیل می فرمایند: «لأنّه ممّا فی الإنسان منه واحد و فیه الدیة نصّا و فتوی»[2] و ثانیا در این زمینه روایات خاصّه متعدّدی وارد شده است که در بعضی از این روایات این گونه آمده است: «فی الأنف إذا قطع الدیة کاملة» یعنی اگر بینی آدمی بریده شود یا قطع گردد دیه کامل ثابت می گردد و همان طور که بیان شد مارن و نرمی بینی در نزد عرف، بینی به حساب می آید. یعنی همان طور که اگر مجموعه مارن و قصبه بریده شود، عرفا گفته می شود، بینی فلانی قطع گردیده است، اگر مارن و نرمی بینی هم به تنهایی بریده شود، گفته می شود: بینی فلانی بریده شده است و مطابق روایات مذکور، دیه کامل ثابت می گردد و در بعضی از روایات دیگر این گونه وارد شده است که: «فی الأنف إذا قطع المارن الدیة» و در این روایات به صورت صریح آمده است که اگر مارن و نرمی بینی آدمی بریده شود، دیه کامل ثابت می گردد.

خلاصه آنکه مطابق هر دو دسته از روایات خاصّه، دیه بریدن بینی یا بریدن نرمی بینی، دیه کامل است لذا صاحب جواهر بعد از اشاره به تعدادی از روایات مذکور در پایان می فرمایند: «و مقتضاه وجوب الدیة لا غیر فی قطعه أجمع و فی قطع المارن منه». مرحوم سیّد نیز در «ریاض المسائل» بعد از بیان حکم مذکور می فرمایند: «و النصوص به مع ذلک مستفیضة ففی الصحیح و الموثّق و غیرهما فی الأنف إذا قطع المارن الدیة»[3]