موضوع: کتاب الديات/فصل دوم: میزان و مقدار دیه /مسأله چهارم: دیه گوش«1»

(الرابعة: في الأذنين الدية و في كل واحدة النصف)

(الرابعة...): بیان مسأله چهارم: دیه گوش

مطالبی که در ما نحن فیه در مورد دیه گوش مطرح شده است، در مجموع در قالب پنج مطلب مستقلّ قابل طرح می باشد و آن مطالب عبارتند از:

1) کندن یا بریدن تمام گوش؛ 2) کندن یا بریدن بخشی از گوش؛ 3) کندن یا بریدن نرمی گوش (شحمه)؛ 4) سوراخ کردن یا پاره کردن بخشی از گوش (لاله گوش)؛ 5) سوراخ کردن یا پاره کردن نرمی گوش(شحمه)

مطلب اول:

در مورد مطلب اول یعنی کندن یا بریدن تمام گوش، به اجماع فقهاء و به اتفاق موجود در روایات، اگر هر دو گوش را زائل نماید، دیه کامل ثابت می گردد ولی اگر یک گوش را زائل نماید، نصف دیه ثابت می گردد لذا صاحب جواهر بعد از بیان حکم مذکور می فرمایند: «بلاخلاف أجده فی شیء من ذلک بیننا نصّا و فتوی»[1] و با تعبیر «بیننا» اشاره به اختلاف بعضی از علمای عامه مانند مذهب مالکی ها در این زمینه دارد لذا ایشان بعد از بیان ادلّه مطلب اول و قبل از ورود به بحث از مطلب دوم می فرمایند: «نعم عن مالک، أنّ فیها الحکومة لأنّها جمال بلامنفعة» و ایشان در مقام نقد آن می فرمایند: «و هو اجتهاد فی مقابل النصّ».

دلیل بر این حکم روایات متعدّدی است که به صورت عام و به صورت خاصّ دلالت بر آن دارند. مراد از روایات عام همان روایاتی است که به عنوان ضابطه و قاعده کلیه می فرمودند: «کلّ ما کان فی الإنسان إثنان فیهما الدیة و فی أحدهما نصف الدیة» و از آنجا که عضوی مانند گوش دارای دو فرد و دو مصداق در بدن آدمی می باشد، زائل نمودن هر دو فرد آن، دیه کامل را به همراه دارد و زائل نمودن یکی از آن دو، نصف دیه را ثابت می نماید. و مراد از روایات خاصّ، روایات متعدّدی است که مانند صحیحه حلبی از امام صادق (علیه السلام) و صحیحه عبدالله بن سنان و روایت سماعة بن مهران و علاء بن فضیل از امام صادق (علیه السلام) در این زمینه وارد شده است و در بعضی از آنها تصریح شده است که: «فی الاُذنین الدیة» و در بعضی از آنها آمده است که: «فی الاُذن نصف الدیة إذا قطعها من أصلها» لذا صاحب جواهر بعد زا بیان حکم مذکور و ادعای اجماع در این زمینه و بعد از تمسّک به عمومات مذکور در مقام بیان روایات خاصّ می فرمایند: «کصحیح الحلبی أو حسنته و حسنة العلاء بن فضیل و صحیحة عبدالله بن سنان و خبری سماعة و خبر مسمع...»

خلاصه آنکه این حکم مورد اتفاق همه فقهاء بوده و قانون گذار نیز در قانون مجازات اسلامی در قالب ماده 600 آن را پذیرفته و می فرماید: «از بین بردن دو لاله گوش، دیه کامل و از بین بردن هر یک از آنها نصف دیه کامل دارد.»